I. ĐỘT BIẾN LỆCH BỘI 1. Khái niệm và phân loại - Đột biến lệch bội là những biến đổi về số lượng NST xảy ra ở 1 hay vài cặp NST tương đồng. - Ở sinh vật lưỡng bội, đột biến lệch bội thường gặp các dạng chính: + Thể không nhiễm (2n 2) + Thể một nhiễm (2n 1) + Thể một nhiễm kép (2n 1 1) + Thể ba nhiễm (2n + 1) + Thể bốn nhiễm (2n + 2) + Thể bốn nhiễm kép (2n + 2 + 2) 2. Cơ chế phát sinh - Trong giảm phân: một hay vài cặp NST nào đó không phân li tạo giao tử thừa hoặc thiếu một vài NST. Các giao tử này kết hợp với giao tử bình thường sẽ tạo các thể lệch bội. - Trong nguyên phân (tế bào sinh dưỡng): một phần cơ thể mang đột biến lệch bội và hình thành thể khảm. 3. Hậu quả - Mất cân bằng toàn bộ hệ gen, thường giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản hoặc chết. 4. Ý nghĩa - Cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hóa. - Trong thực tiễn chọn giống, sử dụng lệch bội để đưa các NST theo ý muốn vào 1 giống cây trồng nào đó. II. ĐỘT BIẾN ĐA BỘI 1. Khái niệm và cơ chế phát sinh thể tự đa bội a) Khái niệm - Là sự tăng số NST đơn bội của cùng một loài lên một số nguyên lần (nhiều hơn 2). + Tự đa bội chẵn: 4n, 6n, 8n + Tự đa bội lẻ: 3n, 5n, 7n b) Cơ chế phát sinh - Thể tam bội: sự kết hợp của giao tử n và giao tử 2n trong thụ tinh. - Thể tứ bội: sự kết hợp giữa 2 giao tử 2n hoặc cả bộ NST không phân li trong lần nguyên phân đầu tiên của hợp tử. 2. Khái niệm và cơ chế phát sinh thể dị đa bội a) Khái niệm - Dị đa bội là hiện tượng làm gia tăng số bộ NST đơn bội của 2 loài khác nhau cùng tồn tại trong 1 tế bào. b) Cơ chế - Phát sinh ở con lai khác loài (lai xa). - Cơ thể lai xa bất thụ. - Ở một số loài thực vật các cơ thể lai bất thụ tạo được các giao tử lưỡng bội do sự không phân li của NST không tương đồng, giao tử này có thể kết hợp với nhau tạo ra thể tứ bội hữu thụ. 3. Hậu quả và vai trò của đột biến đa bội - Thể đa bội có tế bào to, cơ quan sinh dưỡng lớn, phát triển khỏe, chống chịu tốt. - Các thể tự đa bội lẻ không sinh giao tử bình thường. - Hiện tượng đa bội khá phổ biến ở thực vật, ít gặp ở động vật vì dễ gây chết. - Đột biến đa bội có ý nghĩa đối với quá trình tiến hóa và chọn giống thực vật vì nó góp phần hình thành loài mới. |
