(TECH MOSS) Thuốc hết hạn luôn đặt ra cho chúng ta nhiều câu hỏi khó nhằn. Hiệu quả của thuốc hết hạn là một bí ẩn với tất cả chúng ta. Bài viết chi tiết của Tech Moss sẽ cho bạn cái nhìn tổng quan về quản lý hạn dùng của thuốc. Show Bệnh nhân thường có câu hỏi về ngày hết hạn của thuốc: + Tôi có thể dùng thuốc một cách an toàn nếu nó đã đến ngày hết hạn? + Có cách nào giúp bảo quản tốt thuốc hơn? + Những loại thuốc không bao giờ được sử dụng quá hạn sử dụng? Đối với nhiều bệnh nhân, những câu hỏi này rất quan trọng. Nó liên quan mật thiết đến tác dụng sử dụng thuốc. Đây cũng là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dùng. Điều đó có thể thấy việc quản lý hạn dùng của thuốc là điều hết sức quan trọng.
Hướng dẫn cách xếp thuốc khoa học dành cho nhà thuốc Quản lý thuốc: Danh mục thuốc phòng chống dịch COVID-19 dừng xuất khẩu Ngày hết hạn có nghĩa là gì?Ngày hết hạn là ngày cuối cùng mà nhà sản xuất đảm bảo đầy đủ hiệu lực và độ an toàn của thuốc. Hầu hết các nhãn thuốc đều có hạn dùng; bao gồm thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn (OTC) và thực phẩm chức năng. Vì lý do pháp lý và trách nhiệm pháp lý, các nhà sản xuất sẽ không đảm bảo được tính ổn định của thuốc sau ngày hết hạn. Tuy nhiên, đối với hầu hết các loại thuốc, cách đặt hạn dùng khá cảm tính, thường là 2 hoặc 3 năm. Nhà sản xuất có thể tùy chọn để kiểm tra độ ổn định của thuốc. Trong thực tế, sự ổn định của thuốc có thể lâu hơn nhiều. Dùng thuốc quá hạn dùng có nguy hiểm? Ngày hết hạn của một loại thuốc được ước tính bằng cách sử dụng thử nghiệm độ ổn định theo tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt (GMP). Các sản phẩm thuốc thường có ngày hết hạn kéo dài từ 12 đến 60 tháng kể từ thời điểm sản xuất. Khi hộp đựng thuốc được mở ra lần đầu, ngày hết hạn ghi trên hộp không còn có ý nghĩa nữa. Tuy nhiên, thời hạn sử dụng thực tế của thuốc có thể lâu hơn ngày trên bao bì. Đây là kết luận dựa trên các nghiên cứu về độ ổn định của thuốc. Chúng ta thường gặp thông tin hạn sử dụng như “không sử dụng sau …” hoặc “loại bỏ sau …” kể từ ngày mở nắp hộp đầu tiên. Nhưng tại sao những ngày hết hạn này sẽ khác nhau? Theo nhà sản xuất, tính ổn định của thuốc không thể được đảm bảo sau lần mở nắp ban đầu. Nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và các yếu tố bảo quản khác có thể ảnh hưởng đến dược tính của thuốc. Thuốc hết hạn có mất hiệu quả?Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (AMA) đã kết luận vào năm 2001 rằng thời hạn sử dụng thực tế của một số sản phẩm dài hơn ngày hết hạn được dán nhãn. Kết quả này cho thấy nhiều thuốc có thể có thời hạn sử dụng kéo dài lâu hơn ngày hết hạn. Tuy nhiên, khó có người nào khẳng định được hạn dùng thực tế của thuốc. Thời hạn sử dụng của thuốc sẽ phụ thuộc vào thành phần thuốc thực tế, các chất bảo quản, biến động nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm và các điều kiện bảo quản khác. Có an toàn khi dùng thuốc hết hạn?Câu trả lời có thể là có. Năm 1963, một nghiên cứu chỉ ra việc sử dụng tetracycline bị biến chất dẫn đến một dạng tổn thương ống thận (thận) được gọi là “Hội chứng Fanconi”. Tuy nhiên, hiện nay công thức của tetracycline không còn được bán trên thị trường; và các chuyên gia hoài nghi về kết luận này. Các dạng bào chế rắn, như viên nén và viên nang, dường như có dược ổn định nhất sau ngày hết hạn. Các loại thuốc tồn tại trong dung dịch hoặc dưới dạng huyền phù hoàn nguyên và cần làm lạnh (như huyền phù amoxicillin), có thể không còn tác dụng nếu đã hết hạn. Thuốc mất tác dụng có thể sẽ rất nghiêm trọng. Đặc biệt là khi điều trị nhiễm trùng bằng kháng sinh. Ngoài ra, tình trạng kháng kháng sinh có thể xảy ra với các thuốc điều trị phụ. Các loại thuốc dạng dung dịch, đặc biệt là thuốc tiêm, không nên sử dụng nếu đã xuất hiện kết tủa hoặc trông có vẻ đục hoặc đổi màu. Các loại thuốc hết hạn có chứa chất bảo quản, chẳng hạn như thuốc nhỏ mắt, có thể không an toàn trước ngày hết hạn. Chất bảo quản hết tác dụng có thể cho phép vi khuẩn phát triển trong dung dịch. Bạn có thể sử dụng EpiPen hết hạn không?Nhà sản xuất khuyến cáo không nên sử dụng EpiPen sau ngày hết hạn. Nguyên nhân là vì epinephrine sẽ bị mất hiệu lực. Epipens được sử dụng trong các tình huống đe dọa đến tính mạng như sốc phản vệ. Do đó, sử dụng EpiPen đã hết hạn rất nguy hiểm. Tuy nhiên, nghiên cứu năm 2017 về EpiPens đã hết hạn đã được công bố. Một đánh giá nhỏ về gần 40 EpiPen đã hết hạn sử dụng được thu thập từ các bệnh nhân cho thấy rằng các cây bút giữ lại 80% hàm lượng epinephrine ban đầu tới tận 4 năm sau ngày hết hạn. Hàm lượng epinephrine thấp nhất trong EpiPen Jr. quá hạn 30 tháng là 80%. Khoảng 65% EpiPens và 56% của EpiPen Jrs. vẫn còn chứa ít nhất 90% liều ban đầu. EpiPen có hiệu quả trong các trường hợp khẩn cấp Trong tình huống dị ứng không nguy hiểm đến tính mạng, nếu không có lựa chọn nào khác; có thể cân nhắc sử dụng EpiPen đã hết hạn nếu đó là lựa chọn duy nhất có sẵn. Tuy nhiên, phải đảm bảo EpiPen không đổi màu hoặc kết tủa trong dung dịch. Trong trường hợp này, EpiPen vẫn hiệu quả. Những loại thuốc không nên dùng sau ngày hết hạnBằng các nghiên cứu thực tế, các nhà khoa học khuyến cáo: + Insulin được sử dụng để kiểm soát lượng đường trong máu trong bệnh tiểu đường. Thuốc có thể dễ bị biến chất sau ngày hết hạn. + Nitroglycerin đường uống (NTG), một loại thuốc dùng trị đau thắt ngực (đau ngực). Thuốc có thể mất hiệu lực nhanh chóng sau khi mở chai thuốc. + Vắc-xin, sinh phẩm hoặc các sản phẩm máu cũng có thể bị biến chất nhanh chóng sau khi hết hạn sử dụng. + Các loại thuốc có vẻ cũ: thuốc bột hoặc thuốc vụn, thuốc có mùi mạnh hoặc thuốc đã bị khô (như thuốc mỡ hoặc kem) nên được loại bỏ. + Một điểm quan trọng khác là các loại thuốc opioid. Loại bỏ ngay các thuốc hết hạn như hydrocodone và acetaminophen (Vicodin, Lotab, Norco) hoặc oxycodone càng sớm càng tốt do nguy cơ biến chất của thuốc. Không nên sử dụng vacxin hết hạn sử dụng Bảo quản thuốc đúng cách có thể giúp kéo dài hiệu lực của chúng. Phòng tắm và tủ thuốc không phải là nơi lý tưởng để lưu trữ thuốc. Nguyên nhân là do nhiệt độ và độ ẩm không đảm bảo. Tương tự, thuốc không nên được để trong xe hơi hoặc hộp đựng găng tay nóng, hoặc trong thời tiết quá lạnh. Thuốc vẫn ổn định nhất trong không gian khô, mát, tránh ánh sáng. Hãy luôn đóng kín nắp chai thuốc và luôn để thuốc xa tầm tay trẻ em và vật nuôi. Có thể dùng thuốc hết hạn không?Có nên dùng thuốc hết hạn hay không? Tốt nhất là chỉ nên sử dụng các loại thuốc KHÔNG hết hạn. Nếu một loại thuốc là cần thiết cho một bệnh mãn tính nghiêm trọng như bệnh tim, điều trị ung thư, động kinh hoặc dị ứng đe dọa đến tính mạng; bạn nên chuẩn bị sẵn các loại thuốc còn hạn sử dụng. Tuy nhiên, nếu cần dùng thuốc trong trường hợp khẩn cấp, bạn vẫn có thể sử dụng thuốc quá hạn. Hiện vẫn không có bằng chứng nào cho thấy nguy hiểm khi dùng thuốc quá hạn. Bệnh nhân cũng nên lưu ý rằng nó có thể không tạo ra hiệu quả như mong muốn. Nếu một loại thuốc cho một vấn đề sức khỏe nhỏ hết hạn, bạn vẫn có thể sử dụng tiếp. Đối với đau đầu, sốt hay đau nhẹ, bạn vẫn có thể dùng dược quá hạn. Mặc dù vậy, hiệu lực của thuốc có thể không đạt 100% hay vô tác dụng. Giải pháp quản lý dược quá hạnĐối với nhà thuốc, việc quản lý hạn dùng của thuốc sẽ dễ dàng hơn với hỗ trợ nhờ phần mềm quản lý nhà thuốc Moss Pharma. Bạn sẽ nhận được cảnh báo hạn dùng của các loại thuốc sắp hết hạn.
Hạn dùng của thuốc là gì? Hạn dùng là tiêu chí quan trọng nhất để nói một thuốc còn chất lượng hay không. Một thuốc có thể không còn đạt chất lượng khi vẫn còn hạn dùng nhưng một thuốc quá hạn thì chắc chắn không đủ chất lượng để lưu thông trên thị trường và sử dụng cho bệnh nhân. Hạn dùng của thuốc là thời gian sử dụng ấn định cho thuốc mà sau thời hạn này thuốc không được phép sử dụng. Hạn dùng của thuốc được thể hiện bằng khoảng thời gian tính từ ngày sản xuất đến ngày hết hạn hoặc thể hiện bằng ngày, tháng, năm hết hạn.
Hình ảnh: Cách xem hạn dùng trên bao bì Trường hợp hạn dùng chỉ thể hiện tháng, năm thì hạn dùng được tính đến ngày cuối cùng của tháng hết hạn. Thí dụ, hạn dùng của thuốc được ghi 24/08/2021, nghĩa là trong thời gian từ lúc phụ huynh mua thuốc đến ngày 24/08/2021, nếu thuốc được bảo quản đúng qui định, còn đảm bảo các yêu cầu về chất lượng thì thuốc được phép dùng, còn từ ngày 25/08/2021 trở về sau là thuốc quá hạn dùng không còn giá trị sử dụng nữa. Và nếu hạn dùng được ghi là 08/2021, nghĩa là từ ngày 01/09/2021 trở về sau là thuốc quá hạn dùng không được sử dụng. Tùy loại thuốc mà hạn dùng có thể khác nhau, thông thường từ 2-5 năm, tuy nhiên có loại hạn dùng chỉ 1 năm như các loại vắc-xin cúm mùa hay 6 tháng như vắc -xin Covid -19 AstraZeneca. Uống thuốc quá hạn dùng có sao không? Dù hình thức bên ngoài thường không thay đổi, thuốc quá hạn mất đi tác dụng điều trị do giảm hoặc mất đi hoạt chất cần thiết. Nguy hiểm hơn, thuốc có thể gây độc vì chuyển sang một dạng mới, có thể có độc tính gây nguy hiểm cho người dùng. Một ví dụ đó là kháng sinh tetracyclin, khi thuốc này quá hạn sẽ gây hại cho thận. Thuốc chưa hết hạn là có thể an tâm sử dụng? Phụ huynh không nên quá tin tưởng vào hạn dùng của thuốc vì hạn dùng bao giờ cũng đi đôi với điều kiện bảo quản như đã nói ở trên. Bảo quản thuốc không đúng qui định có thể làm thuốc bị biến chất không sử dụng được dù chưa đến ngày hết hạn như khi để thuốc ở nơi quá nóng, quá ẩm, ánh sáng chiếu trực tiếp,… Do đó thuốc mua về không dùng ngay thì nên để nơi có nhiệt độ mát, khô ráo, không bị ánh nắng chiếu vào; đối với thuốc cần bảo quản lạnh thì cho vào ngăn mát tủ lạnh. Đối với thuốc không phân liều, phải sử dụng nhiều lần như: thuốc nhỏ mắt, mũi, tai, các loại thuốc dung dịch, hỗn dịch, các loại thuốc tiêm,...phải dùng nhiều liều, nhiều lần mới hết một lọ thì cần lưu ý thêm hạn dùng sau khi đã khui, đã pha lọ thuốc. Hạn sử dụng này thường tùy vào hướng dẫn của nhà sản xuất, có thể là: 1 hoặc 2 ngày, 1 tuần, hoặc phải hủy ngay….vì chất lượng thuốc có thể giảm đi hoặc nhiễm trùng làm hư lọ thuốc khiến tình trạng bệnh nặng hơn hoặc người bệnh chưa hết bệnh này đã được “tặng” thêm bệnh khác. Thuốc “cận đát” không nên mua, không nên dùng? Đối với những trường hợp bệnh mãn tính cần điều trị thời gian dài vài tháng, hay thuốc bổ chứa nhiều viên, thuốc mua dự trữ trong tủ thuốc gia đình thì nên mua thuốc có hạn sử dụng xa, tránh mua thuốc rất gần ngày hết hạn trừ trường hợp thuốc cần mua đang rất khó tìm trên thị trường (tuy nhiên khi mua chắc chắn thuốc vẫn còn hạn dùng vào ngày cuối cùng điều trị). Không phải lúc nào chúng ta cũng nói không với thuốc cận “đát” vì những thuốc quá đắc tiền, thuốc hiếm, thuốc cấp cứu, chống dịch... chúng ta vẫn có thể mua và dùng nếu thuốc còn đảm bảo chất lượng và chưa quá “đát”. |
