CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ
A. Mĩ, Anh, Đức, Italia.
B. Anh, Pháp, Mĩ, Nhật Bản.
C. Anh, Mĩ, Trung Quốc.
D. Anh, Pháp, Nga, Italia. Xem đáp án » 10/07/2020 6,343
1. Thiết lập trật tự thế giới mới theo hệ thống Vécxai - Oasinhtơn - Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, các nước tư bản đã tổ chức Hội nghị hòa bình ở Vécxai (1919- 1920) và Oa-sinh-tơn (1921 - 1922) để phân chia quyền lợi. Một trật tự thế giới được thiết lập mang tên hệ thống Vécxai - Oasinhtơn. - Hệ thống Véxai - Oasinh tơn mang lại quyền lợi nhiều nhất cho các nước thắng trận. Anh, Pháp, Mĩ xác lập sự nô dịch, áp đặt với các nước bại trận, gây nên mâu thuẫn sâu sắc giữa các nước đế quốc. - Để duy trì trật tự thế giới mới, Hội Quốc Liên được thành lập với sự tham gia của 44 nước. 2. Cao trào cách mạng 1918 - 1922 ở các nước tư bản. Quốc tế Cộng sản - Sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, một cao trào cách mạng đã bùng nổ ở hầu hết các nước tư bản châu Âu trong những năm 1918 – 1923. - Đỉnh cao là sự thành lập Cộng hòa Xô viết Hung-ga-ri (3/1919), ở Ba-vi-e (Đức, tháng 4/1919). - Nhiều Đảng Cộng sản ra đời ở các nước (Đức, Áo, Hung-ga-ri, Ba Lan, Phần Lan, Ác-hen-ti-na.) đòi hỏi phải có một tổ chức quốc tế lãnh đạo theo một đường lối đúng đắn. - Với vai trò tích cực của Lê-nin, ngày 2/3/1919, Quốc tế Cộng sản được thành lập. - Từ 1919 - 1943, Quốc tế Cộng sản tiến hành 7 lần đại hội, vạch ra đường lối cách mạng phù hợp với từng thời kỳ phát triển của cách mạng thế giới. + Tại đại hội lần II (1920), Quốc tế Cộng sản đã thông qua “Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa” do Lê-nin khởi thảo. + Tại đại hội VII (1935), Quốc tế Cộng sản đã chỉ rõ nguy cơ của chủ nghĩa phát xít và kêu gọi các Đảng Cộng sản tích cực đấu tranh thành lập các Mặt trận thống nhất công nhân nhằm mục tiêu chống phát xít, chống chiến tranh. - Năm 1943, Quốc tế Cộng sản tự giải tán do tình hình thế giới thay đổi nhưng Quốc tế Cộng sản đã có công lao to lớn trong việc thống nhất và phát triển phong trào cách mạng thế giới. 3. Cuộc khủng hoảng kinh tế 1923 - 1933 và hậu quả của nó - Tháng 10/1929, khủng hoảng kinh tế bùng nổ ở Mĩ sau đó lan ra các nước tư bản chủ nghĩa và kéo dài đến năm 1933. Kinh tế các nước tư bản bị tàn phá nặng nề, đẩy hàng trăm triệu người (công nhân, nông dân và gia đình) vào tình trạng đói khổ. Những cuộc đấu tranh, biểu tình diễn ra liên tục khắp cả nước, lôi kéo hàng triệu người tham gia. - Để đối phó lại cuộc khủng hoảng kinh tế, trong khi các nước Mĩ, Anh, Pháp tiến hành cải cách kinh tế - xã hội thì các nước như Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản… lại tìm kiếm lối thoát bằng hình thức thống trị mới. - Quan hệ giữa các cường quốc tư bản ngày càng phức tạp và dần hình thành 2 khối đế quốc. Một bên là Mĩ, Anh, Pháp và một bên là Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản. Cuộc chạy đua vũ trang giữa 2 khối báo hiệu nguy cơ của một cuộc chiến tranh thế giới mới. 4. Phong trào Mặt trận nhân dân chống phát xít và nguy cơ chiến tranh - Dưới sự chỉ đạo của Quốc tế Cộng sản, phong trào đấu tranh chống phát xít, chống chiến tranh lan rộng ở nhiều nước. Mặt trận nhân dân chống phát xít được thành lập ở nhiều nước như Pháp, I-ta-li-a, Tiệp Khắc, Hi Lạp, Tây Ban Nha... - Tháng 5/1936, Mặt trận nhân dân Pháp giành thắng lợi trong tổng tuyển cử, bảo vệ được nền dân chủ, Pháp thoát khỏi những hiểm họa của chủ nghĩa phát xít. - Tháng 2/1936, ở Tây Ban Nha, Mặt trận nhân dân giành thắng lợi trong tổng tuyển cử nhưng các thế lực phát xít do Phran-cô cầm đầu đã gây nội chiến, thủ tiêu nền cộng hòa. Page 2 SureLRN
Tóm tắt mục 1. Thiết lập trật tự thế giới mới theo hệ thống Vécxai - Oasinhtơn
Luyện Bài Tập Trắc nghiệm Lịch sử lớp 11 - Xem ngay
CHUYÊN ĐỀ:QUAN HỆ QUỐC TẾ GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI(1919 - 1939)I. Giải thích một số thuật ngữ, khái niệm lịch sử cho học sinhCăn cứ vào cuốn “Sổ tay kiến thức lịch sử (phần Lịch sử thế giới)” và “Từ điển tri thứclịch sử phổ thông thế kỉ XX”, giải thích một số thuật ngữ sau:- Quan hệ quốc tế: là tổng thể những mối quan hệ về kinh tế, chính trị, tư tưởng, luậtpháp, ngoại giao, quân sự…giữa những quốc gia và hệ thống quốc gia với nhau, giữa các giaicấp chính, các lực lượng tổ chức xã hội, kinh tế và chính trị chủ yếu hoạt động trên trườngquốc tế.-Trật tự thế giới: là một thiết chế chính trị - xã hội đặc biệt được thiết lập nhằm phânchia phạm vi thế lực, khu vực ảnh hưởng cho phù hợp với thực trạng so sánh lực lượng giữacác cường quốc trên thế giới. Nó thường được xuất hiện sau các cuộc chiến tranh có quy mô vàtầm cỡ quốc tế.-Trật tự Vecxai – Oasinhtơn: Trật tự thế giới được thiết lập sau chiến tranh thế giới thứnhất khi các nước tư bản thắng trận (Anh,Pháp, Mĩ) tổ chức hội nghị Véc xai (1919-1920) vàOa-sinh-tơn (1921-1922) để phân chia quyền lợi và buộc các nước đế quốc thua trận phải chấpnhận không điều kiện và chịu nhiều thiệt thòi.- Chủ nghĩa phát xít: Là nền chuyên chính khủng bố công khai của những phần tử phảnđộng nhất, sô vanh nhất, đế quốc chủ nghĩa nhất của tư bản tài chính; tiêu biểu là chủ nghĩaphát xít Đức, Italia, Nhật.II. Hoàn cảnh lịch sử, nội dung Hội nghị Vec xai và nhận xét hệ thống hòa ướcVéc xai (1919)1.Hội nghị Vec xai (1919)* Hoàn cảnh triệu tập Hội nghị- Cuộc CTTG thứ nhất giữa hai phe Hiệp ước (Anh, Pháp, Nga) và phe Liên minh(Đức, Áo – Hung và Italia) đã kết thúc ngày 11.11.1918. Cuộc chiến tranh này đã đưatới sự thay đổi sâu sắc trong tương quan lực lượng giữa các nước đế quốc, đồng thờicũng thay đổi căn bản nội dung, tính chất của quan hệ quốc tế.- Hệ thống ĐQCN không còn nguyên vẹn nữa. Nước Nga XHCN ra đời.- Phong trào cách mạng thế giới có bước phát triển mới.Trong hoàn cảnh đó, các nước đế quốc thắng trận đã tổ chức Hội nghị Vec xai. Đâylà cuộc đấu tra nh phân chia quyền lợi giữa các nước đế quốc; do đó, Hội nghị đã diễnra trong không khí đấu tranh căng thẳng, gay gắt giữa các nước tư bản thắng trận.* Diễn biến Hội nghị- Hội nghị Vec xai họp từ ngày 18.1.1919 ở Pari với sự tham gia của 27 nướcnhưng quyền quyết định do 3 vị đứng đầu của các nước Mỹ, Anh và Pháp. Sự thực đâylà một cuộc họp của bọn đế quốc mang tính “ăn cướp” như Lê nin nhận định. Hội nghịnày còn có một mục đích khác, đó là tập hợp lực lượng để chống lại cách mạng Nga,Hung gari và nhiều nước khác.- Trong thời gian Hội nghị đã diễn ra sự bất đồng sâu sắc giữa các đồng minh trướcđây:+ Mỹ tìm cách giành bá chủ thế giới. Tổng thống Mỹ Uynxon trong “Chương trình14 điểm” đã nêu nên quyền “lãnh tụ tinh thần” của Mỹ đối với thế giới, đòi áp dụng1nguyên tắc “mở cửa”. Để ngăn chặn sự bá quyền của Anh và Pháp ở châu Âu, phái đoànMỹ chủ trương duy trì một nước Đức quân phiệt mạnh. Như vậy, Mỹ sẽ củng cố được vịtrí của mình ở châu Âu và điều chủ yếu là phải duy trì được nước Đức phản động đểchống Liên Xô.+ Ngược lại, Pháp lại muốn làm suy yếu nước Đức đến tối đa nhằm thiết lập quyềnbá chủ ở châu Âu. Pháp đòi sáp nhập vùng than Xa rơ và các miền đất khác của Đức ởbờ tây sông Ranh, giúp đỡ các nước Đông Nam Âu (Ba Lan, Tiệp Khắc, Rumani...)nhằm xây dựng khối liên minh chống Đức và nước Nga Xô viết.+ Anh tìm cách làm suy yếu sức mạnh kinh tế và hải quân Đức bằng cách giànhđược các thuộc địa của Đức vào đế quốc Anh. Anh cũng tìm cách ngăn chặn Pháp mạnhlên và muốn sử dụng Đức làm đối thủ, cản trở sự bá quyền của Pháp ở châu Âu.- Nội dung của Hội nghị Vec xai bao gồm hàng loạt hòa ước kí với Đức và đồngminh của Đức, Nghị quyết thành lập Hội Quốc Liên.+ Hòa ước với Đức là quan trọng nhất, ký ngày 28.6.1919 tại phòng Gương trongcung điện Véc xai. Pháp nhận lại An dát, Loren và vùng than Xa rơ. Đức thừa nhận BaLan độc lập, trả lại Ba Lan vùng đất bị Phổ chiếm đóng trước đây. Ba Lan có đường rabiển Ban tích.+ Đức bị tước bỏ các thuộc địa và bồi thường 132 tỉ Mác vàng tiền chiến phí, luậtnghĩa vụ quân sự bị loại bỏ, cấm Đức phát triển tàu ngầm, tàu chiến, xe tăng và khôngquân. Vùng sông Ranh được tuyên bố là vùng phi quân sự.Với hòa ước Vec – xai, Đức mất 1/8 đất đai, gần ½ dân số, 1/3 mỏ sắt, gần 1/3 mỏthan, gần 1/3 sản lượng thép, 2/5 sản lượng gang, và gần 1/7 diện tích trồng trọt. Toànbộ gánh nặng của Hòa ước Vec xai đè nặng lên vai nhân dân Đức.+ Hòa ước với các nước bại trận trong hai năm 1919 – 1920. Trong đó, ĐQ Áo –Hung bị tách thành hai nước nhỏ là Áo và Hunggari,trên đất đai của Áo – Hung cũ,thành lập hai nước mới Tiệp Khắc và Nam Tư.c. Nhận xét:- Những Hòa ước được ký giữa các nước tư bản thắng trận với Đức và đồng minhcủa Đức như Áo, Hung, Bungari, Thổ Nhĩ Kỳ, tạo thành “hệ thống Véc xai”, xác lập trậttự thế giới tư bản sau chiến tranh.- Hệ thống Hòa ước Vec xai không có khả năng giải quyết mâu thuẫn giữa cácnước đế quốc. Sự phân chia thế giới mới do các cường quốc thắng trận thực hiện chỉ cótính chất tạm thời. Hòa ước Véc xai đẻ ra mâu thuẫn giữa các nước thắng trận và bạitrận. Mâu thuẫn cũng nảy sinh ngay chính trong các nước thắng trận. Hòa ước Véc xaikhông thỏa mãn ý đồ bành trướng của Mỹ.- Hòa ước Véc xai không đụng chạm đến các cơ sở trọng yếu của CNĐQ Đức. Cơsở công nghiệp quân sự Đức không bị tiêu diệt mà chỉ bị hạn chế. Trong khi thảo luậncác điều khoản quân sự của Hòa ước, Tổng thống Mỹ Uyn xơn đã tuyên bố rằng Đứccần phải có lực lượng quân sự cần thiết để “duy trì trật tự trong nước và đàn áp chủnghĩa Bôn sê vích”. Số quân 100 nghìn người được tuyển lựa trên cơ sở tự nguyện.Như vậy, các nhà hoạch định Hòa ước Véc xai tạo ra những cơ sở thuận lợi đểphục hồi chủ nghĩa quân phiệt Đức nhằm chống lại Liên Xô và phong trào cách mạng ởchính nước Đức.2- Sự phân chia thế giới đã làm sâu sắc thêm quy luật phát triển không đồng đều củaCNTB trong việc phân chia thuộc địa và phạm vi ảnh hưởng giữa các đế quốc thắngtrận. Những trung tâm mâu thuẫn mới giữa các đế quốc nảy sinh.- Các nhà sáng lập hệ thống Vec xai đã làm nảy sinh những mâu thuẫn dân tộc ởchâu Âu khi một loạt các quốc gia ra đời mà không tính tới những nguyện vọng của cácdân tộc này.- Vì thế Hòa ước Véc xai không thể vững chắc. Lê nin đã đánh giá tính chất của nónhư sau: “Đó là hòa ước ăn cướp chưa từng thấy...7/10 dân cư thế giới nằm trong tìnhtrạng nô lệ... Hòa ước Véc xai đang nằm trên ngọn núi lửa”. Đó rõ ràng là “Hòa ướcĐQCN”.- Sự ra đời của Hội Quốc Liên là công cụ bảo vệ quyền lợi các cường quốc thắngtrận.2. Hội nghị Oasinh tơn và các Hiệp ước Oasinh tơn (1921 - 1922). Hãy nêunhận xét Hiệp ước Oasinh tơn.a.Hội nghị Oasinh tơn- Hội nghị Véc xai không thỏa mãn yêu cầu của Mỹ, mong muốn đứng đầu thếgiới. Vì vậy, Mỹ ký Hiệp ước riêng với Đức (8/1921). Đồng thời, Mỹ tổ chức một hộinghị quốc tế ở Oasinh tơn (11.1921 – 2.1922) và các nước tham dự (Mỹ, Anh, Pháp, Bỉ,Hà Lan, Nhật, Trung Quốc) đã ký các hiệp ước cam kết tôn trọng quyền của nước Mỹ,Anh, Pháp, Nhật về thuộc địa của nhau, hạn chế lực lượng hải quân, Mỹ có quyền pháttriển hải quân ngang với Anh, cam kết tôn trọng độc lập chủ quyền của Trung Quốc vàTrung Quốc “mở cửa” cho các nước. Cụ thể ba Hiệp ước:+ Hiệp ước bốn nước về các thuộc địa ở Thái Bình Dương (Anh, Pháp, Mĩ, Nhật):cam kết tôn trọng chủ quyền của nhau trên các quần đảo thuộc địa.+ Hiệp ước năm nước về hạn chế lực lượng hải quân (Mĩ, Anh, Pháp, Italia, NhậtBản) : Mỹ giành được quyến phát triển hải quân ngang với Anh.+ Hiệp ước chín nước về Trung Quốc: Trung Quốc thực hiện chính sách “ mở cửa”với tất cả các nước.b. Nhận xét- Hội nghị Oasinh tơn hoàn toàn có lợi cho Mỹ, từ đây hải quân Mỹ ngang hàng với Anhvà vượt qua Nhật. Mỹ còn thực hiện được việc xâm nhập vào thị trường viễn Đông và TrungQuốc thông qua chính sách “mở cửa”. Với hệ thống Hiệp ước Oaasinh tơn, Mỹ đã giải quyếtquyền lợi của mình bằng cách thiết lập một khuôn khổ trật tự mới của châu Á – Thái BìnhDương do Mý chi phối.- Hiệp ước Oasinh tơn cùng với hệ thống Hòa ước Véc xai hình thành “Hệ thống Véc xai– Oasinh tơn”, hoàn thành việc phân chia thế giới, thiết lập một trật tự thế giới sau chiến tranh.- Trật tự Véc xai – Oasinh tơn hoàn toàn phục vụ quyền lợi của giai cấp thống trị cácnước đế quốc và cũng gây mâu thuẫn giữa các nước thắng trận với các nước bại trận; Qua đó,nhawdm tập hợp lực lượng chống CNXH. Đó là trật tự thế giới mới mà CNĐQ xác lập, trongđó ba cường quốc Anh, Pháp, Mỹ giành được nhiều ưu thế.- Nội bộ phe đế quốc cũng bị phân chia thành những nước thỏa mãn và những nước bấtmãn với hệ thống này, tạo nên mầm mống của những cuộc xung đột quốc tế trong tương lai.Như thế, sau cuộc chiến tranh thế giới kéo dài 4 năm (1914 - 1918) với những tổn thất nặng nềcho nhân loại, hòa bình đã được lập trong một thế giới chứa đựng nhiều mâu thuẫn và bất ổn.33. Những vấn đề cơ bản về Hội Quốc liên .* Sự thành lập:Một trong những vấn đề cơ bản đầu trên được các nước tham dự Hội nghị Véc-xai nhấttrí là việc thành lập Hội Quốc liên, được thành lập theo tinh thần và nội dung của Điểm 14trong "Chương trình 14 điểm" của Wilson.Tháng 3/1919, các văn kiện của Hội nghị đã lần lượt được ký kết với 15 phần gồm 432điều. Phần I gồm 26 điều nói về Hội Quốc liên, các phần còn lại gồm 406 điều nói về các hòaước kí với Đức và các nước bại trận khác.Công ước thành lập Hội quốc liên là văn kiện đầu tiên được kí kết cùng với Hiến chươngcủa Hội. Theo đó,mục đích của Hội Quốc liên là “khuyến khích sự hợp tác quốc tế, thực hiệnnền hoàbình và an ninh thế giới”, và để thực hiện mục đích đó người ta đề ra một số nguyêntắcnhư: không dùng chiến tranh trong quan hệ giữa các nước, quan hệ quốc tế phảirành mạch vàdựan trên đạo lí, phải thi hành những cam kết quốc tế...Ngày 10 - 1 - 1920, Hội Quốc liênchính thức thành lập với 44 nước kí vàocông ước sáng lập.* Về cơ cấu tổ chức:Hội Quốc liên có 3 tổ chức chính:+ Đại hội đồng (gồm tất cả các nước thành viên, họp mỗi năm một lần vàotháng 9)+ Hội đồng thường trực (gồm 5 uỷ viên các cường quốc Anh, Pháp, Mĩ, Nhật,Italia - sau đó còn lại 4 vì Mĩ không tham gia, và một số uỷ viên có kì hạn, họp mỗinăm ba lần)+ Ban thư ký thường trực (do Tổng thư ký đứng đầu) thường trực như một nộicác làm việc hành chính thường xuyên, đóng trụ sở ở Geneve.+ Ngoài ra các cơ quan chuyên môn của Hội Quốc liên gồm có Toà án quốc tế(có trụ sở thường trực ở La Hay) và các tổ chức khác như: Tổ chức lao độngquốc tế (ILO), Tổ chức sức khoẻ (HO), uỷ ban người tị nạn (HCR)* Về mục đích hoạt động:Nội dung hoạt động do Hội Quốc liên đề ra là giám sát việc giải trừ quân bị,tôn trọng và bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị, giải quyết các tranhchấp quốc tế, thực hiện “chế độ uỷ trị” đối với một số lãnh thổ “chưa đủ điều kiện tựquản”... Nước nào vi phạm công ước, gây chiến tranh sẽ bị xem là gây chiến với toànthể hội viên và sẽ bị trừng phạt dưới hai hình thức: bằng biện pháp kinh tế và tàichính (do tất cả các nước hội viên bắt buộc phải thi hành) và bằng những biện phápquân sự.* Nhận xét, đánh giá:- Sự ra đời của Hội Quốc Liên, một tổ chức chính trị mang tính quốc tế đầu tiên,đã đánh dấu bước phát triển mới của quan hệ quốc tế thế kỷ XX. Về danh nghĩa, HộiQuốc Liên trở thành một tổ chức giám sát trật tự quốc tế mới, nhằm ngăn ngừa chiếntranh, bảo vệ hoà bình thế giới. Tuy nhiên, trên thực tế, những hoạt động của Hội quốc Liên lànhằm duy trì trật tự thế giới mới do các cường quốc chiến thắng áp đặt tại Hội nghị Véc-xai.+ Đây là tổ chức của các nước đế quốc chứ không phải của tất cả cácdân tộc trên thế giới. Nó là công cụ của CNĐQ trong việc phân chia lại thế giới.+ Nó không ngăn ngừa được chiến tranh và không bảo vệ được nềnhoà bình thế giới.+ Không giải phóng được các dân tộc mà chỉ duy trì ách thực dân cũbằng những hình thức mới như: "uỷ nhiệm quyền" hay "uỷ trị". Với4"chế độ uỷ trị", Anh, Pháp đã chia nhau hầu hết các thuộc địa của Đức và lãnh thổcủa đế quốc Thổ Nhĩ Kì. Các biện pháp về giải trừ quân bị và sự trừng phạt chỉ mangý nghĩa hình thức vì Hội Quốc liên không có sức mạnh thực tế để thực thi các quyếtđịnh của mình.+ Những biện pháp trừng phạt chỉ có tính chất hình thức, không thựctế (vì quyền lợi của đế quốc xung đột, chồng chéo nhau)- Để Hội Quốc Liên có thể trở thành một công cụ có hiệu quả, tổ chứcnày phải có ý chí chính trị thống nhất và có khả năng quân sự cần thiết. Những sựkiện diễn ra sau này sẽ cho thấy sự bất lực của Hội Quốc Liên trong việc giải quyếtcác vấn đề quốc tế.- Hội Quốc Liên được thành lập theo sáng kiến của Tổng thống MĩWilson nhưng Mĩ từ chối không tham gia do những tham vọng của Mĩ đã khôngđược thực hiện trong Hội nghị Véc - xai. Điều đó cũng là một nhân tố ảnh hưởng đếnuy tín và sức mạnh của tổ chức này.III. Quan hệ quốc tế trong thập niên 20 của thế kỉ XXa. Các hội nghị quốc tế về hoà bình, an ninh tập thể và giải trừ quân bịBước vào thập niên 20, nhìn chung các nước tư bản đều bước vào thời kì ổnđịnh và đạt được sự phát triển nhanh chóng về kinh tế (1924 - 1929). Sự ổn định vềkinh tế và chính trị của chủ nghĩa tư bản đã tác động không nhỏ đến chiều hướng pháttriển của quan hệ quốc tế.Sau Hội nghị Véc xai - Oasinhton, hàng loạt các hội nghị quốc tế về các vấn đề hoà bình,an ninh tập thể, giải trừ quân bị... đã diễn ra trong khuôn khổ hệ thống Véc xai Oasinhton.* Hội nghị Giênova: Một trong những hội nghị quốc tế lớn nhất kể từ sauChiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) đến lúc bấy giờ, diễn ra từ 4 -10 đến 19 5 - 1922với sự tham gia của đại biểu 29 nước trên thế giới (Mĩ không chính thứctham gia mà chỉ cử quan sát viên tham dự). Nước Nga Xô viết lần đầu tiên chính thứcđược mời tham dự. Hội nghị bàn về những vấn đề kinh tế - tài chính của tất cả cácnước Châu Âu sau chiến tranh, trong đó “vấn đề Nga” là vấn đề gây tranh cãi nhiềunhất. Do những bất đồng về việc giải quyết những khoản nợ của Nga hoàng và chínhphủ lâm thời tư sản Nga (các nước đế quốc đòi Nga bồi thường đến 18 tỉ rúp vàng làkhoảng nợ của Sa hoàng và chính phủ lâm thời Nga đã nợ mình), cùng với vấn đề bồithường chiến tranh cho nước Nga xô viết (Nga Xô viết tính toán, đưa ra con số mà đếquốc phải bồi thường là 39.450.000 rúp vàng, nhưng bị Anh bác bỏ), Hội nghịGienova hầu như không đạt được kết quả đáng kể nào. Trong khi đó, bên lề hội nghịGienova, hai nước Đức và Nga đã kí kết Hiệp ước Rapallo (16 - 4 - 1922) nhằm khôiphục lại các quan hệ ngoại giao, cam kết từ bỏ các khoản nợ và bồi thường chiếntranh (điều 116 của hòa ước Vecxai), quốc hữu hóa các tài sản sở hữu nhà nước, đồngthời áp dụng chính sách tối huệ quốc cho các quan hệ kinh tế - thương mại giữa hainước. Mặc dù bị đồng minh phản đối kịch liệt, nhưng Đức vẫn quyết tâm thực hiện vìchỉ có nó mới giúp Đức tồn tại, đứng vững và tạo đà phát triển mạnh về sau này.* Hội nghị Lô –dan: cuối năm 1922, trước những chuyển biến quan trọng củacuộc chiến tranh giải phóng dân tộc ở Thổ Nhĩ Kì, các nước tư bản phương Tây triệutập một Hội nghị quốc tế ở Lô-dan (Thuỵ Sĩ) để bàn về việc kí kết một hiệp ước hoàbình mới với Thổ Nhĩ Kì và những vấn đề khác liên quan đến các eo biển ở vùngbiển Hắc Hải. Hội nghị khai mạc ngày 20 - 11 - 1922 với sự tham gia của các quốcgia có liên quan đến những vấn đề khác nhau của hội nghị. Liên quan đến vấn đề kí5hoà ước mới với Thổ Nhĩ Kì có sự tham gia của các nước Anh, Pháp, ý, Nhật,Rumani, Hi Lạp, Nam Tư và Thổ Nhĩ Kì. Là một cường quốc ở vùng biển Hắc Hải,nước Nga xô viết đã chủ trương phải đảm bảo an ninh chung, cấm tất cả các tàuthuyền các nước không được qua lại thường xuyên ở 2 eo biển Đác đa nen và Bôxphotrong thời chiến lẫn thời bình, nhưng tự do hóa cho các tàu buôn. Dưới sự chi phốicủa các nước Anh, Pháp, Ý, Hiệp ước về eo biển Đác đa nen và Bôxpho ở vùng biểnHắc Hải đã được ký kết, theo đó vùng eo biển sẽ được phi quân sự hoá và các loại tàuthuyền được tự do qua lại. Hiệp ước này trên thực tế đã ảnh hưởng đến an ninh củacác nước vùng biển Hắc Hải nói chung và nước Nga xô viết nói riêng chính vì vậychính quyền Xô viết đã phủ quyết hòa ước này. Hòa ước hoàn toàn mất hiệu lực.Hội nghị Lôcacnô : được tổ chức từ ngày 5 đến 16 - 10 – 1925 với mục đíchxây dựng một nền an ninh tập thể ở châu Âu trong khuôn khổ hệ thống Véc xai Oasinhton, mộthội nghị quốc tế giữa các nước tư bản châu Âu đã được triệu tập. Hộinghị đã kí kết hệ thống hiệp ước Locarno (143 điều), bao gồm:+ Hiệp ước đảm bảo chung (còn gọi là hiệp ước đảm bảo Rhenanie) giữa Anh,Pháp, Đức, Italia và Bỉ+ Các hiệp ước Pháp - Đức, Đức - Bỉ, Đức - Tiệp, Đức - Ba Lan về trọng tài vàcáchiệpướcđảmbảoPhápBaLanvàPhápTiệp.Các hiệp ước nói trên là sự cam kết đảm bảo đường biên giới giữa các nước cóliên quan; phi quân sự hóa vùng Rhenanie theo những điều khoản của Hệ thốngVecxai. Trong trường hợp Đức xâm chiếm vùng phi quân sự này, các nước ký hiệpước có toàn quyền, kể cả dùng vũ lực để chống lại (điều 2).Đồng thời, cũng tại hội nghị này các nước đã đi đến thoả thuận đồng ý để nướcĐức tham gia Hội Quốc Liên (tuy nhiên phải đến tháng 9 - 1926 Đức mới trở thànhviên chính thức của Hội Quốc Liên). Tất cả các hiệp ước trên đây hợp thành Hệ thốngHiệp ước Lôcarno được tổ chức ký chính thức ở London vào ngày 1 - 12 – 1925Với việc kí kết hệ thống hiệp ước Lôcacno và việc nước Đức tham gia Hội QuốcLiên, mâu thuẫn giữa các cường quốc phương Tây dường như dịu đi và các chínhkhách tư sản, các nhà báo đã tán tụng nó và người ta đã nói tới việc mở đầu “một kỉnguyên xích lại gần nhau trên thế giới”. Hiệp ước trên đã giáng cho các liên minh củaPháp những thất bại nặng nề và Pháp cũng từ đó mất hết hy vọng làm suy yếu Đứcsau hiệp ước Vecxai. Với việc ký hiệp ước trên, Đức đã thoát dần ra khỏi vị trí lànước bại trận, vươn lên bình đẳng về chính trị - kinh tế với các nước và "hợp pháphóa" địa vị trên trường quốc tế. Còn Anh và Mỹ thì tỏ ra hài lòng về Hệ thống hiệpước này, bởi một mặt, hệ thống này khống chế được Pháp, buộc Đức ràng buộc vàocác cam kết nhất định đối với các cường quốc phương Tây, mặc khác nó tạo điềukiện để sử dụng Đức trong các ý đồ chống Liên Xô.Như vậy, sự kiện các hiệp ước Xô - Đức, Lôcacno, Thổ Nhĩ Kì và Đức gia nhậpHội Quốc Liên...đã làm sáng lên những tia hy vọng về một nền hòa bình có cơ mayđược xác lập ở châu Âu và trên toàn thế giới. Trong bối cảnh lòng tin vào an ninh tậpthể lên đến đỉnh cao mà tháng 4 - 1927, Ngoại trưởng Pháp Aristide Briand đề nghịvới Ngoại trưởng Mĩ Frank B. Kellogg về việc Pháp và Mỹ ký một hiệp ước "hữunghị vĩnh viễn, theo đó hai nước cam kết từ bỏ việc chiến tranh như là một phươngtiện chính trị quốc gia". Ngày 27 - 8 - 1928 tại Pari đã diễn ra lễ ký kết Hiệp ước từbỏ chiến tranh nói chung. Hiệp ước này đã được nhiều nước trên thế giới hưởng ứngvà có tới 57 quốc gia kí kết tham gia, trong đó có Liên Xô.6Mặc dù được đánh giá là “đánh dấu đỉnh cao của làn sóng hoà bình trong thậpniên 20,” nhưng thực tế cho thấy việc đặt niềm tin vào hiệp ước này là “một ảo tưởngnguy hiểm” bởi lẽ chỉ vài ngày sau khi kí kết hiệp ước Briăng – Ken lốt giơ, Anh vàPháp đã tiến hành kí kết ngay một thoả hiệp riêng rẽ vấn đề vũ khí Hòa bình và anninh tập thể trong khuôn khổ trật tự Vecxai – Oa sinh tơn, Hội Quốc Liên là rất mongmanh, xa vời. Những diễn biến tiếp theo trong quan hệ quốc tế thập niên 30 sẽ tiếptục chứng minh điều đó.b. Vấn đề thực hiện Hoà ước Vecxai kí với Đức.Việc thực hiện các điều khoản của Hoà ước Versailles kí với Đức chiếm một vị trí đặcbiệt quan trọng trong quan hệ quốc tế những năm 20 của thế kỉ XX.Về vấn đề bồi thường chiến tranh, Hội nghị Luân Đôn ngày 30 - 4 - 1921 đã qui địnhsố tiền bồi thường của Đức là 132 tỉ mác vàng và Đức bắt đầu phải trả từ mùa hè năm1921. Tuy nhiên, tình trạng khủng hoảng kinh tế - tài chính trầm trọng diễn ra ở Đứcđã khiến cho nước này không có khả năng thực tế để trả món nợ đó. Sau việc liênquân Pháp - Bỉ chiếm đóng vùng Rua (11 - 1 - 1923), nơi sản xuất 90% sản lượngthan và 70% sản lượng gang của nước Đức, không mang lại hiệu quả trong vấn đề bồithường của Đức, một Hội nghị quốc tế đã được triệu tập ở Luân Đôn để xem xét lạivấn đề này.Hội nghị Luân Đôn khai mạc ngày 16 - 7 - 1924 với sự tham gia của các đại diệnAnh, Pháp, Italia, Nhật, Bỉ, Bồ Đào Nha, Hy Lạp, Rumani, và Mĩ (về danh nghĩa Mĩchỉ tham gia với một số quyền hạn chế nhưng trên thực tế Mĩ có ảnh hưởng lớn trongHội nghị). Hội nghị Luân Đôn đã thông qua kế hoạch Đao-oét có giá trị trong vòng 5năm với nội dung chủ yếu là Mĩ và Anh sẽ giúp đỡ Đức trong việc phục hồi và pháttriển kinh tế - tài chính để nước này có khả năng trả được các khoản bồi thường chiếntranh theo lịch trình được Uỷ ban 5 nước Anh, Pháp Mĩ, Italia qui định như sau:• Năm thứ nhất trả 1 tỉ mác vàng• Năm thứ hai: 1,22 tỉ mác vàng• Năm thứ 3: 1,2 tỉ mác vàng• Năm thứ tư: 1,75 tỉ mác vàng•Từ năm thứ năm: mỗi năm 2,5 tỉ mác vàng.Với kế hoạch Đao-oét, Pháp đã phải có những nhượng bộ quan trọng:+ Pháp phải rút khỏi vùng Rua (năm 1925) việc giải quyết vấn đề bồi thường chiến tranhđã tuột khỏi tay Pháp chuyển sang tay người Mĩ.Mĩ và Anh có điều kiện mở rộng ảnh hưởng về kinh tế - tài chính vào nướcĐức. Kế hoạch Đao-oét đã góp phần quan trọng vào việc phục hồi và phát triển kinhtế Đức. Những trận “mưa đô la” từ Mĩ và Anh qua kế hoạch này đã tạo điều kiệntrang bị những kĩ thuật hiện đại và nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế Đức.Từ khi bắt đầu thực hiện kế hoạch đến năm 1929, Đức đã nhận viện trợ củaMĩ, Anh để vay, tín dụng và đầu tư vào công nghiệp khoảng 20 - 25 tỉ mac vàng. Sốtiền viện trợ đó không những đủ để trả nợ cho các đế quốc thắng trận (Đức trả lại chohọ tới 11 tỉ mac) mà còn đủ để phát triển kinh tế của mình. Năm 1929, tổng sản lượngcông nghiệp Đức đạt 113% mức trước chiến tranh, vượt qua Anh, Pháp.Cũng trong năm 1929, kế hoạch Đao-oét lại được điều chỉnh theo hướng giảmbớt gánh nặng bồi thường chiến tranh cho Đức. Sau một thời gian dài thảo luận,tháng 8 - 1929, Hội nghị quốc tế của 12 nước tư bản họp ở La Hay đã chính thức thông qua kếhoạch Young. Theo đó số tiền bồi thường của Đức giảm xuống còn7113,9 tỉ mác vàng và được trả trong thời hạn kéo dài tới 60 năm, đồng thời quân độichiếm đóng của Pháp, Bỉ sẽ phải rút khỏi vùng Rênani trước ngày 30 - 6 - 1930. Đếnđây, uỷ ban bồi thường đã chấm dứt hoạt động, thay vào đó Ngân hàng thanh toánquốc tế sẽ chịu trách nhiệm theo dõi việc trả tiền bồi thường chiến tranh của Đức.Như vậy, nhờ sự hà hơi tiếp sức của Anh và Mĩ với ý đồ sử dụng Đức như mộtcon đập ngăn làn sóng cách mạng có khả năng tràn sang phía Tây từ Liên Xô, chỉtrong một thời gian ngắn nước Đức chẳng những đã phục hồi nhanh chóng mà còntăng cường tiềm lực kinh tế - quân sự của mình.c. Quan hệ quốc tế của nước Nga Xô viết sau Cách mạng tháng MườiNgay từ khi mới ra đời, Nhà nước Xô viết non trẻ đã chủ trương thực hiện mộtchính sách đối ngoại hoà bình trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng độc lập, chủ quyền vàtoàn vẹn lãnh thổ giữa các quốc gia. Vấn đề nóng bỏng trước mắt là phải nhanhchóng chấm dứt cuộc chiến tranh thế giới mà trước đây Nga hoàng tham gia.Trong đêm 26 - 10 - 1917, vào lúc 23 giờ, tại phiên họp thứ hai Đại hội II cácXô viết toàn Nga, Sắc lệnh hoà bình đã được thông qua. Với Sắc lệnh này, Nhà nướcXô viết tuyên bố “Chiến tranh đế quốc là tội ác lớn nhất chống lại loài người” và “đềnghị nhân dân tất cả các nước tham chiến và các chính phủ của họ tiến hành ngaynhững cuộc đàm phán về một hoà ước dân chủ và công bằng ”. Đồng thời, trong cônghàm gửi tới Đại sứ của các nước Đồng minh ở Nga ngày 8 - 11 - 1917, Chính phủ Xôviết “một lần nữa khẳng định về đề nghị ngừng bắn và ký kết một hoà ước dân chủ,không có thôn tính và bồi thường trên cơ sở quyền tự quyết của các dân tộc”.Tuy nhiên, các Chính phủ Anh, Pháp, Mĩ đã bác bỏ đề nghị hoà bình và quyếtđịnh không quan hệ với chính quyền Xô viết, thậm chí còn đe dọa có hành động quânsự nếu nước Nga kí hòa ước riêng với Đức.Về phía mình, nước Nga xô viết chủ trương nhanh chóng rút ra khỏi chiến tranhđế quốc vì đất nước đã bị tàn phá nặng nề, nhân dân quá mệt mỏi và điều có ý nghĩaquyết định là phải có hòa bình để củng cố chính quyền non trẻ. Chính quyền Xô viếtkhông thể chờ đợi sự đồng tình của các nước Anh, Pháp, Mĩ và quyết định đàm phánriêng với Đức.Về phía Đức: cũng như các nước đế quốc, nước Đức không chấp nhận sự tồn tạicủa nhà nước Xã hội chủ nghĩa nhưng vào lúc này, nước Đức đang gặp nhiều khókhăn trên cả hai mặt trận phía Đông và phía Tây; ở trong nước phong trào phản đốicách mạng dâng cao mạnh mẽ... Đức nhận lời đàm phán với nước Nga xô viết.Sau những diễn biến căng thẳng và phức tạp của tình hình chiến sự, ngày 3 - 3 1918 Hoà ướcBret – Litốp đã được kí kết với những điều kiện hết sức nặng nề đốivới nước Nga. Theo đó, nước Nga phải cắt đi một bộ phận lãnh thổ rộng lớn (diệntích 750.000 km2 với hơn 50 triệu dân, bao gồm Ba Lan, Latvia, Litva, Estonia,Belarus, Ucraina, Phần Lan) và phải trả khoản tiền bồi thường 6 tỉ mác cho Đức.Lênin gọi đây là “một hoà ước bất hạnh”, nhưng nhờ đó mà nước Nga đã rút ra khỏicuộc chiến tranh đế quốc để đương đầu với những thử thách ác liệt nhằm bảo vệchính quyền Xô viết non trẻ.Cũng trong thời gian này, các nước đế quốc đã tập hợp lực lượng, phối hợp hànhđộng với mưu đồ bóp chết nước Nga Xô viết. Cuối tháng 11 - 1917 đại diện của cácnước đế quốc, trong đó bốn nước Mĩ, Anh, Pháp, Nhật giữ vai trò chủ yếu, đã họp tạiPari để bàn bạc về biện pháp thực hiện mưu đồ đó. Đại diện các nước tư bản đãthông qua nghị quyết không công nhận nước Nga Xô viết, thoả thuận về việc ủng hộ8cho các lực lượng phản cách mạng ở Nga và phân chia nước Nga thành các khu vựcảnh hưởng của mình. Theo đó, Anh sẽ nắm quyền kiểm soát vùng Kavkaz, Armenia,Gruzia và vùng sông Đông; Pháp chiếm Bessarabia, Crưm và Ucraina; Mĩ và Nhậtnắm khu vực Xibia và Viễn Đông...Trải qua ba năm chiến đấu cực kì gian khổ và khốc liệt, quân đội và nhân dânXô viết đã lần lượt đánh bại các lực lượng thù trong, giặc ngoài, giữ vững nền độclập, tự chủ của đất nước. Cũng trong thời gian này, nhà nước Xô viết đã công nhậnquyền tách ra của Ucraina, công nhận độc lập của Phần Lan, Ba Lan ; xoá bỏ mọihiệp ước bất bình đẳng của Chính phủ Nga hoàng trước đây đối với Trung Quốc, ThổNhĩ Kì, Ba Tư (Iran) và nhiều nước khác.Trong quan hệ quốc tế, Chính phủ Xô viết đã phản đối gay gắt tính chất nô dịchcủa các hoà ước, nhất là Hoà ước Véc-xai. Lênin cho rằng: “Đấy không phải là hoàước, đấy là những điều kiện mà bọn ăn cướp tay cầm dao, buộc nạn nhân không cógì tự vệ phải chấp nhận”.Bị thất bại trong việc dùng lực lượng quân sự, các nước phương Tây quay sang thực hiệnchính sách cô lập về chính trị và bao vây về kinh tế với Nga.Theo sáng kiến của Anh, năm 1922 một hội nghị kinh tế thế giới được triệu tậpvới sự tham gia của 29 nước tư bản. Mục đích của hội nghị là bàn việc phục hồi nềnthương mại quốc tế, nhất là đối với kinh tế các nước Trung và Đông Âu, nhưng cuốicùng vấn đề Nga và việc bồi thường lại trở thành nội dung chủ yếu của hội nghị.Lần đầu tiên được mời chính thức tham dự Hội nghị quốc tế Gienova, đoàn đạibiểu Xô viết đã đưa ra đề nghị về việc thiết lập các quan hệ ngoại giao và kinh tế,thực hiện chung sống hoà bình và tiến hành giải trừ quân bị. Nước Nga Xô viết sẵnsàng bình thường hoá quan hệ với tất cả các nước trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng chủquyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, hợp tác cùng có lợi và cùng tồn tại hoà bình.Các nước phương Tây đòi nước Nga xô viết phải thanh toán các khoản nợ trướcđây của chính phủ Nga hoàng và cả chính phủ tư sản lâm thời Kê ren xki, trả lại cáctài sản đã bị quốc hữu hóa cho các nhà đầu tư nước ngoài...tổng số khoản nợ là 18,4 tỉRúp vàng.Phía nước Nga xô viết tuyên bố sẵn sàng thanh toán các khoản nợ đó, nhưng cácnước phương Tây phải bồi thường những khoản thiệt hại do cuộc vũ trang can thiệpcủa họ gây ra trong những năm 1918 – 1920, ước tính 39 tỉ Rúp vàng.Hội nghị Gienova bế tắc và thất bại. Tuy vậy, việc Nga và Đức ký kết Hiệp ướcRapallo đã giáng một đòn chí mạng vào âm mưu bao vây, cô lập nước Nga của cáccường quốc phương Tây, đồng thời đánh dấu một thắng lợi ngoại giao cực kỳ quantrọng của Nhà nước Xô viết. Đức trở thành nước phương Tây đầu tiên thiết lập quanhệ ngoại giao với nước Nga.Những năm tiếp theo, nước Nga Xô viết (từ tháng 12 - 1922 là Liên Xô) đã từngbước phá vỡ chính sách cô lập của các nước phương Tây và khẳng định vị trí quốc tếcủa mình. Đến năm 1925, trải qua hơn 7 năm tồn tại và khẳng định vị thế của mình,Liên Xô đã được hơn 20 quốc gia trên thế giới, trong đó có các cường quốc Anh,Pháp, Italia, Nhật chính thức công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao. Mặc dù mốiquan hệ này còn phải trải qua nhiều bước thăng trầm đầy khó khăn, căng thẳng nhưngthực tế đã khẳng định vai trò, uy tín ngày càng cao của Liên Xô và những thắng lợi tolớn của nền ngoại giao Xô viết non trẻ.IV. Sự sụp đổ của trật tự Vécxai – Oasinhtơn9Hệ thống Vecxai - Oasinhtơn là một trật tự thế giới mới mà các nước thắng trận áp đặt đốivới các nước bại trận. Các nước chiến bại (nước Đức) bị thiệt thòi nhất nên muốn thanh toánnó bằng vũ lực, chuẩn bị chiến tranh chia lại thế giới. Bản thân các nước thắng trận cũng mâuthuẫn với nhau. Trong những năm 1924 1929 xét về góc độ quan hệ quốc tế là tạm thời ổn địnhvì các nước thắng trận chưa đi đến chia rẽ triệt để, các nước bại trận chưa kịp khôi phục lựclượng quân sự. Nhưng khi Đức mạnh lên, mâu thuẫn giữa các nước đế quốc phát triển tới mứckhông điều hoà được (vấn đề khả năng sản xuất và thị trường tiêu thụ). Các nước Nhật – Đức-Ý từng bước thanh toán hệ thống Vécxai - Oasinhtơn.+ ĐQ Nhật: kẻ đầu tiên dùng vũ lực phá tan nguyên trạng ở Đông Á bằng cách xâm lượcĐông Bắc Trung Quốc.+ ĐQ Ý: Xâm lược Êtiôpia, nhòm ngó Địa Trung Hải.+ ĐQ Đức: huỷ bỏ quy chế Vécxai về bồi thường, hạn chế vũ trang, rút ra khỏi Hội Quốcliên…mưu toan thôn tính các nước láng giềng.Sự tan vỡ của hệ thống Vécxai - Oasinhtơn được đánh dấu bằng sự hình thành 3 lò lửachiến tranh trên thế giới.1.Lò lửa chiến tranh ở Viễn Đông:Nhật xâm lược Trung Quốc.- Lò lửa chiến tranh bùng nổ sớm nhất ở châu Á bằng việc Nhật phát xít hoá bộ máychính quyền, chuẩn bị xâm lược Trung Quốc.- 1927, Tanaca đưa lên Nhật hoàng bản ''tấu thỉnh" dự kiến quá trình bànhtrướng của ĐQ Nhật=> Hệ thống Vécxai - Oasinhtơn có dấu hiệu bị phá vỡ.- 1931 Nhật xâm chiếm được Đông Bắc Trung Quốc, lập nên nhà nước MãnChâu =>Mắt xích đầu tiên của của hệ thông Vécxai - Oasinhtơn bị phá vỡ.- 1931 Nhật xâm chiếm được Đông Bắc TQ lập nên nhà nước Mãn Châu,mắt xích đầu tiên của Hệ thống Véc xai - Oasinhtơn bị phá vỡ.- Nhật xâm lược Trung Quốc động chạm tới quyền lợi của các nước tư bản Âu - Mỹ.Song các nước này không phản ứng vì cònbận giải quyết khủng hoảng kinh tế đồng thời muốnmượn tay Nhật tiêu diệt cách mạng Trung Quốc và Liên Xô (Nhật tung ra màn khói báo chí làchống cộng sản quốc tế và chống Liên Xô).- Trung Quốc gửi đơn khiếu nại tới Hội Quốc Liên song phản ứng của Hộirất yếu ớt và bất lực: chỉ lên án Nhật "kẻ xâm lược" khuyến cáo Nhật phải rút quân khỏi khuvực dọc theo đường xe lửa.- Nhật tuyên bố chính thức rút ra khỏi Hội Quốc Liên để tự do hành động và mở rộngviệc xâm lược ra toàn lãnh thổ Trung Quốc.=>Hệ thống Vécxai - Oasinhtơn ở Viễn Đông tan vỡ.2. Hai lò lửa chiến tranh ở châu Âua. Lò lửa chiến tranh thứ hai: Phát xít Đức- Hành động đầu tiên phá vỡ Hệ thống Vécxai - Oasinhtơn của Đức là nước này tự xoá bỏviệc bồi thường chiến tranh.- Đức tiến hành quân sự hoá bộ máy nhà nước, đòi tái thiết lập lực lượng vũ trang bằnglực lượng vũ trang của nước Pháp. Hítle cũng vạch ra một kế hoạch xâm lược: đầu tiên của làchiếm châu Âu rồi đề ra kế hoạch Âu - Phi, Âu - Á để xâm chiếm các nước châu Phi và châu Ávà các nước Mĩ la tinh.- 1933 Đức rút ra khỏi Hội Quốc Liên để tự do hành động.10- Hitle từng bước tiến hành kế hoạch bành trướng của Đức, đòi sát nhậpnhững vùng đất ở châu Âu mà thiểu số người Đức sinh sống : Áo, Xarơ, một phần Ba Lan,Tiệp Khắc…=> Các nước phương Tây không có phản ứng kiên quyết và thống nhất: Anh- Pháp - Ý kí hiệp ước phản đối Đức nhưng chỉ trên giấy tờ.Anh thừa nhậnHải quân Đức = 35% của Anh=> Giáng đòn mạnh vào hệ thống Vécxai - Oasinhtơn đồng thời nâng cao vị thế quốc tếcuả Đức - 3.1936 Đức công khai chiếm đóng khu phi quân sự ở sông Ranh.- Đức kí hiệp ước không xâm lược nhaugiữa Pháp - Bỉ - Đức (trừ LiênXô).Như vậy với sự khôn khéo của Đức đã khiến nhiều nước châu Âu đi tìm chỗ dựa vào Đứcquốc xã.=>Như vậy Hoà ước Vécxai đã bị Đức xoá bỏ.b. Lò lửa chiến tranh thứ ba: Phát xít Ý- Italia là nước thắng trận nhưng không được mấy quyền lợi trong Hội nghị Vécxai nênthuộc loại nước bất mãn. Italia có tham vọng: Khôi phục lại nước La Mã xưa, chiếm Anbani,Nam Tư, Hi Lạp…; muốn thu một số thuộc địa ở châu Phi và biến Địa Trung Hảo thành aonhà. =>Hướng tấn công của Italia chủ yếu là vùng Bắc Phi, Nam Âu, Địa Trung Hải.- 1934 phát xít ITALIA xâm lược Êtiôpia. Nước này khiếu nại lên Hội Quốc Liên nhưngdo Anh, Pháp khống chế nên khiếu nại này không có kết quả. Êtiôpia cầu cứu Mỹ nhưng Mỹ từchối với lý do "không can thiệp"- 5.1936, Êtiôpi trở thành thuộc địa của ITALIA. Hội Quốc Liên quyết định trừng phạtItalia bằng biện pháp cấm vận kinh tế. Nhưng Mỹ, Đức không tham gia cấm vận nên biện phápnày kém hiệu quả.- 12.1937, Italia rút ra khỏi HQL để tự do hành động.=> Hệ thống Vécxai - Oasinhtơn lại một lần nữa bị phá vỡ.=>Như vậy: Trong những năm 1932 - 1935 nguyên trạng của hệ thống Vécxai Oasinhtơnbị phá vỡ ở nhiều khu vực trên thế giới; đẩy các thế lực phát xít đến gần nhau và liên minh đếnvới nhau: hình thành trục phát xít Béclin - Rôma – Tôkyô (11.1937)V. Con đường dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ hai1. Chính sách đối ngoại của ba lực lượng quốc tế: Anh –Pháp -Mĩ; Đức – ItaliaNhật; Liên Xô. Đây chính là nội dung của quan hệ quốc tế giai đoạn 1929 - 1939.a. Anh,Pháp,Mĩ:- Anh, Pháp: Thực hiện chính sách hai mặt+ Một mặt hợp tách với Liên Xô để tăng sức mạnh cho mình.+ Mặt khác thoả hiệp và nhượng bộ phát xít để tránh chiến tranh vềphía mình, đẩy chiến tranh về phía Liên Xô.- Riêng Mỹ: đưa ra "Đạo luật trung lập" (1935) cấm bán vũ khí cho các bên tham chiến.b. Đức, Ý, Nhật:- Gây ra ba lò lửa chiến tranh- Phá vỡ hệ thống Vécxai – Oasinhtơn- Hình thành phe Trục Béclin – Tôkiô – Rômac. Liên Xô:- Liên Xô là nước duy nhất đứng ra đấu tranh để bảo vệ nền hoà bình thế giới có lợi chocác dân tộc và thuộc địa, cho các lực lượng yêu chuộng hoà bình và tiến bộ của thế giới.- Coi CNPX là kẻ thù nghuy hiểm nhất, chủ trương liên kết các nước tư bản dân chủ đểchống phát xít và nghuy cơ chiến tranh.11- Liên Xô gia nhập tổ chức Hội Quốc Liên (9.1934) với tư cách là hội viênthường trực, tích cực đề ra các các hành động chống CNPX nhưng đều bị các nước tư bản từchối hành động.2. Đức, Nhật Bản bành trướng từ Hội nghị Muyních đến Chiến tranh thế giới (1937- 1939)a. Đức:- 1938 Đức trở thành nước mạnh nhất châu Âu về kinh tế, quân sự. Đức có trên 3 vạn xetăng, 300 phi đội và 3700 máy bay chiến đấu. Công nghiệp Hàng nkhông Đức mỗi năm có thểđảm bảo sản xuất 6000 máy bay.=>Hítle quyết định đẩy mạnh bành trướng để xác lập quyền thống trị của "Đại Đức"- 3.1938 Đức sát nhập Áo vào Đức.- Đức gây vụ Xuyđét để thôn tính Tiệp Khắc (3.1938 – 3.1939).Ý, Nhậttuyên bố ủng hộ Đức.Liên Xô tuyên bố sẵn sàng giúp đỡ Tiệp Khắc.Pháp yêu cầu Tiệp Khắcnhượng bộ để tránh 1 cuộc thập tự chinh mà Anh, Pháp không thể tham gia).=>Như vậy Pháp đã nhượng bộ, trở ngại cho Đức đã bị dỡ bỏ.- Chính phủ Tiệp buộc phải chấp nhận cho Xuyđét quyền tự trị. Nhưng Đức đòi đóngchiếm Xuyđét trước 1.10.1938, quá thời hạn là chiến tranh.=> Tình hình trở nên căng thẳng. Hội nghị Muyních được triệu tập đểgiảiquyết vấn đề vào 30.9.1938: Trao toàn bộ vùng Xuyđét của Tiệp cho Đức. Đổi lại: Hítle camkết chấm dứt mọi cuộc thôn tính và kí với Sămbéclanh một bản tuyên bố Anh– Đức khôngxâm lược lẫn nhau, với Pháp cũng vậy. Đại biểu Tiệp Khắc được mời đến chỉ để tiếp nhận vàthi hành hiệp định. Liên xô bị gạt ra ngoài. Mĩ là quan sát viên. =>Hội nghị Muyních thể hiệnđỉnh cao của sự phản bội của Anh, Pháp, Mĩ đối với vận mệnh của châu Âu và thế giới.-Tháng 3.1939 Đức thôn tính toàn bộ Tiệp Khắc.- Cuối tháng 3.1939 Đ bắt đầu gây hấn với Ba Lan và kế hoạch đánh chiếm Ba Lan đãđược soạn thảo kỹ lưỡng.- Liên minh Liên Xô - Anh - Pháp thất bại trong việc giúp Ba Lan => Phátxít Đức có điều kiện phát triển.b. Nhật Bản:- Sau cuộc đảo chính của phái sỹ quan trẻ (1936) thì đến tháng 7.1937 Nhật bắt đầu chiếntranh đại quy mô ở Trung Quốc. Chính phủ Tưởng Giới Thạch buộc phải đình chỉ nội chiếnhợp tác với ĐCS để chống Nhật.=> Như vậy Nhật đã làm một việc xưa nay chưa từng có nước đế quốcphương Tây nào dám làm là độc chiếm Trung Quốc,làm tổn hại đến quyền lợi các nước đếquốc nhưng các nước này không giúp gì cho Trung Quốc vì thực hiện chính sách 2 mặt, chỉ cóLiên Xô giúp Trung Quốc.- Cuộc xâm lược Trung Quốc của Nhật Bản vấp phải sức kháng cự mãnh liệt của nhândân Trung Quốc nên chiến tranh tiếp tục kéo dài.- 1938 -1939 Nhật 2 lần tấn công vào lãnh thổ Liên Xô và Mông Cổ(Khankhingôn và Khaxan) nhưng tất bại trước quân đội Liên xô.=>Mặc dù bị thất bại trong cuộc đọ sức với Liên Xô nhưng phương Tây vẫn hy vọng vàoNhật là tên lính xung kích chống Liên Xô ở phía đông.Mĩ đề nghị các nước phương Tây vàNhật triệu tập hội nghị Thái Bình Dương để chuẩn bị cho Trung Quốc có số phận giống Tiệpkhắc. Nhưng vì mâu thuẫn Mĩ - Nhật nên hội nghị không thành. Anh ký "hiệp định Arita Cơrâygi".Đây gọi là vụ Muyních phương Đông: vì nó đã giao Trung Quốc cho Nhật để đổi lấycuộc chiến tranh của Nhật chống Liên Xô.12c. Hành động của Liên Xô:- Thất bại trong việc liên minh với Anh, Pháp làm cho Liên Xô bị cô lập và bị chiến tranhđe doạ từ hai phía:+ Phía Viễn Đông: tuy quân Nhật bị thất bại trong những lần thử sức1938 - 1939 nhưng nguy cơ xâm lược vẫn còn.+ Phía Tây: quân Đức có khả năng tràn qua Ba Lan để tiến đánh LiênXô. Liên Xô buộc phải kí Hiệp ước không xâm phạm Xô - Đức (8/1939) có hiệu lực trong 10năm Lý do:+ Đức e ngại khả năng thắng Liên Xô và cho rằng Anh, Pháp chưachuẩn bị kỹ cho chiến tranh. Hítle quyết định đánh Tây Âu trước, chủ độngký với Liên Xô hiệp định không xâm phạm để rảnh tay mặt trận phía Đông.Đức sẽ tạm thời loại một đối thủ hùng mạnh và một đòn bất ngờ làm phá sảnchính sách 2 mặt của Anh, Pháp.+ Liên Xô: Đây là giải pháp tốt nhất để bảo vệ quyền lợi quốc giatrong tình thế bị cô lập đồng thời việc kí hiệp ước này còn nhằm mục đíchphân hoá kẻ thù và có thời gian để chuẩn bị lực lượng cho cuộc chiến sắp tới.- Cuối 1938 quan hệ quốc tế hoàn toàn căng thẳng: Đức tích cực chuẩn bị kế hoạch xâmlược Ba Lan: Yêu cầu Ba Lan phải trao trả vùng Đăngzích của mình, đưa lực lượng quân độiáp sát biên giới Ba Lan, chuẩn bị thực hiện "Kế hoạch trắng"- 1.9.1939: Đức tấn công Ba Lan, chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ.VI. MỘT SỐ CÂU HỎI LUYỆN ĐỀCâu hỏi 1: Bối cảnh ra đời và tác động của trật tự Vécxai -Oaisinhton đếnquan hệ quốc tế, nguyên nhân sụp đổ.a. Bối cảnh :Sau khi chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918) kết thúc, quan hệ quốc tế bướcsang một thời kì mới và chịu ảnh hưởng hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp của cuộc chiếntranh.- Chiến tranh thế giới thứ nhất làm thay đổi tương quan lực lượng giữa các nước đếquốc một cách rõ rệt. Các nước trong phe Liên minh bị thất bại nặng nề. Các cườngquốc châu Âu trong phe Hiệp ước tuy là những nước thắng trận, nhưng do chiến trườngchính diễn ra ở châu Âu nên cũng bị suy yếu, kiệt quệ và trở thành con nợ của Mỹ. Bađế quốc rộng lớn ở châu Âu là Nga, Đức, Áo-Hung bị sụp đổ.Trong khi đó, các cường quốc ngoài châu Âu (Mỹ, Nhật), nhờ ở xa chiến trườngchính, được bao bọc bởi đại dương, không bị chiến tranh tàn phá nên đã vươn lên nhanhchóng vượt qua các nước tư bản ở châu Âu. Chỉ riêng việc lợi dụng chiến tranh buônbán vũ khí đã đem lại cho tư bản Mỹ món lợi nhuận khổng lồ.- Chiến tranh đế quốc đã đẩy mâu thuẫn vốn có của chủ nghĩa tư bản lên cao,làmxuất hiện thời cơ cách mạng ở một số nước, tiêu biểu là ở nước Nga. Thắng lợi của cáchmạng tháng Mười Nga năm 1917 thiết lập nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thếgiới đã tác động lớn đến quan hệ quốc tế giữa các nước. Tạo ra một bước chuyển cănbản của tình hình thế giới. Chủ nghĩa tư bản không còn tồn tại như một hệ thống duynhất thống trị thế giới nữa. Sự tồn tại của nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thếgiới đã trở thành thách thức to lớn đối với các nước tư bản chủ nghĩa bởi cách mạng13Nga đã chặt đứt khâu yếu nhất trong sợi dây chuyền đế quốc chủ nghĩa và cách mạngtháng Mười Nga cũng đã chứng minh cho các dân tộc bị áp bức, yêu chuộng hòa bìnhtrên thế giới thấy rằng chủ nghĩa Mác-Lê nin là một học thuyết khoa học có thể thànhcông trên thực tế. Từ đây trong quan hệ quốc tế của các nước lớn còn bị chi phối bởimột yêu cầu khác là làm sao chống phá, tiêu diệt được nước Nga Xô viết.- Để có đủ nhân lực, vật lực ném vào cuộc chiến tranh thế giới, các nước thamchiến tiến hành vơ vét, bóc lột nặng nề nhân dân các nước thuộc địa làm cho mâu thuẫnvốn có giữa các nước thuộc địa với chính quốc ngày càng lên cao, mặt khác chiến tranhlàm cho các nước đế quốc-kẻ thù của phong trào cách mạng thế giới suy yếu; hơn nữathắng lợi của cách mạng tháng Mười Nga không chỉ cổ vũ mà còn chỉ đường cho cácdân tộc khác trên thế giới đấu tranh nên sau chiến tranh thế giới thứ nhất, cao trào cáchmạng đã bùng nổ và dân cao mạnh mẽ . Ở châu Âu ,cao trào cách mạng kéo dài suốtnăm 1918-1923, chính quyền Xô viết đã được thiết lập tại Hungari và một số nơi củaĐức. Ở các nước thuộc địa và phụ thuộc, phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộcbùng nổ và giành nhiều kết quả to lớn.b. Tác động của trật tự Vécxai -Oasinhton đến quan hệ quốc tế.Thứ nhất, Trât tự Vécxai -Oasinhton là kết quả của hệ thống hòa ước Vécxai và hệthống hòa ước Oasinhton, trật tự thế giới này hoàn toàn phục vụ cho các nước thắngtrận, chà đạp lên quyền lợi của các dân tộc. Các nước bại trận không những phải chịubồi thường những khoản chiến phí nặng nề mà lãnh thổ còn bị cắt bớt hoặc “xé nhỏ”làm tổn thương tinh thần dân tộc và gây ra những mâu thuẫn sâu sắc giữa các nước đếquốc thắng trận với các nước đế quốc bại trận. Đây là một trong những lí do làm xuấthiện chủ nghĩa phục thù ở Đức-gốc rễ của việc hình thành chủ nghĩa phát xít Đức.Thứ hai, hệ thống hòa ước Vécxai -Oasinhton tạo nên mâu thuẫn giữa các cườngquốc do sự phân chia quyền lợi không đồng đều. Anh không những mở rộng hệ thốngthuộc địa mà còn giành quyền bá chủ trên mặt biển về hải quân. Pháp được mở rộnglãnh thổ, đồng thời với sự suy sụp của Đức, đã tạo điều kiện có lợi cho Pháp trong việcthay đổi so sánh lực lượng ở châu Âu. Pháp muốn “bóp cho Đức lè lưỡi ra” nhưng vìmuốn khống chế Pháp, Anh đã giúp đỡ để Mỹ “với tay” sang châu Âu,đẩy mạnh hỗ trợgiúp đỡ Đức về mặt kinh tế. Tuy nhiên, Sau khi phục hồi kinh tế, Đức không có đượcthị trường tương xứng và sự phục hồi của quốc gia này trở thành mối đe dọa cho nướcPháp. Ở châu Á-Thái Bình Dương, Italia đồ bá chủ của Nhật bị thất bại bởi thông quahệ thống hòa ước Oasinhton, Mỹ đã can thiệp sâu vào khu vực này. Nội bộ phe đế quốcbị phân chia thành các nước thỏa mãn và những nước không thỏa mãn với hệ thống. Dovậy, quan hệ giữa các nước lớn ngày càng chồng chéo và mâu thuẫn ngày càng sâu sắc.Như vậy, với sự phân chia quyền lợi không đồng đều, trật tự Vécxai -Oasinhton đã làmsâu sắc thêm quy luật phát triển không đều của chủ nghĩa đế quốc, làm cho hòa bìnhđược thiết lập sau thế chiến chứa đựng nhiều mâu thuẫn và bất ổn, mầm móng củamột cuộc chiến tranh thế giới mới đã hình thành.c. Nguyên nhân sụp đổ của trật tự Vécxai -OasinhtonTrật tự Vécxai -Oasinhton không làm thỏa mãn tham vọng của nhiều nước, khônggiải quyết thỏa đáng việc trừng phạt các nước bại trận nên vấn đề hòa bình, ổn định, tồntại lâu dài trong trật tự Vécxai -Oasinhton là không thể. Đến tháng 9/1939, khi chiến14tranh thế giới thứ hai bùng nổ, thì trật tự này sụp đổ hoàn toàn. Trật tự Vécxai-Oasinhton sụp đổ là do những nguyên nhân sau:-Thứ nhất, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929-1933) bùng nổ đã chấm dứtthời kì ổn định của chủ nghĩa tư bản cùng với ảo tưởng về một kỷ nguyên hoàng kim.Cuộc khủng hoảng bùng nổ tháng 10-1929 đã nhanh chóng tràn sang châu Âu, bao trùmtoàn bộ thế giới tư bản chủ nghĩa để lại những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, chínhtrị, xã hội…làm suy yếu các nước đế quốc.-Thứ hai, do việc phát triển không đồng đều giữa các nước tư bản cùng với hậu quảcuả cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929-1933) đã hình thành những xu hướng khácbiệt trong việc tìm kiếm con đường phát triển giữa các nước tư bản chủ nghĩa. Các nướckhông có hoặc có ít thuộc địa chủ trương đi theo con đường phát xít hóa, chủ trươngphá vỡ trật tự Vécxai -Oasinhton, chuẩn bị gây chiến tranh chia lại thế giới. Trong khiđó, các nước Anh, Pháp, Mỹ là những nước có nhiều quyền lợi sau chiến tranh (có vốn,thị trường, thuộc địa) nên chủ trương tiếp tục duy trì nền dân chủ tư sản đại nghị, duy trìnguyên trạng trật tự do hòa ước Vécxai -Oasinhton tạo ra. Hai xu hướng nhằm thoátkhỏi cuộc đại khủng hoảng đã tạo ra hai khối đế quốc đối lập, đặt thế giới trước nguycơ một cuộc chiến tranh thế giới mới. Điều này cũng chứng tỏ, trật tự Vécxai-Oasinhton không đủ khả năng duy trì trật tự thế giới mà các cường quốc đã sắp đặttrước đó.-Thứ ba, quan hệ giữa các cường quốc tư bản trong thập niên 30 chuyển biến ngàycàng phức tạp.Sự hình thành hai khối đế quốc đối lập và việc chạy đua vũ trang giữa hai khối đãphá vỡ hệ thống thỏa hiệp tạm thời Vécxai -Oasinhton. Quan hệ quốc tế giữa các nướcđế quốc từ 1929-1939 với việc hình thành ba lò lửa chiến tranh (lò lủa chiến tranh ởViễn Đông của phát xít Nhật, 2 lò lửa chiến tranh của phát xít Đức và Italia ở châu Âu)và các hoạt động quân sự của phe phát xít đã báo hiệu sự sụp đổ của trật tự thế giớiVécxai -Oasinhton.-Thứ tư, Hệ thống hòa ước Vécxai -oasinhton không thể điều hòa được quyền lợigiữa các nước đế quốc, mà sau khi kí các hòa ước thì mâu thuẫn giữa các nước đế quốcđã xuất hiện và ngày càng tăng. Vì trật tự thế giới hoàn toàn phục vụ quyền lợi của cácnước đế quốc thắng trận, chà đạp lên quyền lợi của các dân tộc, gây mâu thuẫn giữa cácnước đế quốc. Tính chất bất bình đẳng của trật tự này thể hiện rõ nét trong việc cácnước chậm phát triển trên thực tế không có quyền tham gia các công việc của thế giới.Trật tự này ngày càng làm sâu sắc quy luật phát triển không đồng đều của các nước đếquốc.Như vậy, ngay từ đầu trật tự Vécxai-Oasinhton đã mang trong mình những mâuthuẫn không thể điều hòa được. Nguyên nhân sâu xa làm sụp đổ trật tự VécxaiOasinhton cũng đồng thời là nguyên nhân dẫn đến việc bùng nổ chiến tranh thế giới thứhai (1939-1945), bởi chiến tranh thế giới thứ hai là sự kiện “khai tử” trật tự này.→Như vậy, một trật tự thế giới được hình thành là kết quả của nhiều yếu tố nhưngtrong đó quyền sắp đặt và chi phối trật tự thường phụ thuộc vào quan hệ giữa các cườngquốc lớn. Vì vậy, có thể nói một trật tự thế giới luôn luôn biến động không ngừng bởinó phụ thuộc vào sự thay đổi vị thế của các quốc gia trên thế giới. Lực lượng nào nắm15quyền chi phối trật tự thế giới sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến quan hệ quốc tế trong giaiđoạn nó tồn tại.Câu hỏi 2: Lập bảng so sánh những điểm giống nhau (về đặc điểm kinh tế,bản chất, mưu đồ và thái độ trong quan hệ quốc tế) và những điểm khác nhau (vềquá trình xác lập chủ nghĩa phát xít, tiềm lực giữa ba nước phát xít Đức, Italia,Nhật Bản. Qua đó, nêu bản chất của chủ nghĩa phát xít. Sự giống nhau:Đặc điểm kinh tế (1 điểm)Bản chất (1 điểm)Nghèo tài nguyên, ít ThựchiệnnềnMưu đồ, thái độ trongquan hệ quốc tế (1 điểm)chuyênĐều bất mãn với hệthuộc địa (hoặc không có), chính khủng bố công khai thống Véc-xai Oa-sinh-tơn.thị trường tiêu thụ hẹp…của những phần tử phản Đều có âm mưu dùng vũđộng nhất, sô vanh nhất, đế lực và chiến tranh để chiaquốc chủ nghĩa nhất của tư lại thế giới…bản tài chính… Sự khác nhau:Nội dungItaliaĐứcNhật Bảnso sánhQuá- Thay thế nền- Thay thế nền- Chế độ chuyên chếtrìnhxác dân chủ đại nghị dân chủ đại nghị, Thiên Hoàng dựa trên nềnlập(1.5 bằng chế độ phát chuyển sang chế độ tảng chủ nghĩa quân phiệt, dođiểm)xít…chuyên chế phát xít.-Quátrình-Quáđó quá trình phát xít hóa diễntrình ra chủ yếu trong chính sáchphát xít hóa diễn ra phát xít hóa diễn ra của nhà nước.nhanh và sớm…nhanh chóng.- Quá trình phát xít hóakéo dài về thời gian và gắn vớiquá trình chiến tranh xâmlược.Tiềmlựcđiểm)- Hạn chế (Lê-- Mạnh (nước(1.5 nin gọi là CNĐQ lớn, có tiềm lựccủa những kẻ nghèo mạnh về kinh tế,khổ)quân sự, có trình độcao về khoa học – kĩ16- Tương đối mạnh.thuật)Nguồn: Phan Ngọc Liên (chủ biên), Hướng dẫn ôn tập lịch sử câu hỏi tự luận và trắcnghiệm, Nxb Đại học quốc gia TP HCM, 2007.c. Bản chất của chủ nghĩa phát xít:Mặc dù các nước phát xít cũng là các nước đế quốc nhưng thực chất chủ nghĩa phátxít là nền chuyên chính khủng bố công khai của những phần tử phản động nhất, sô vanhnhất, đế quốc chủ nghĩa nhất của tư bản tài chính.Nó thay thế chế độ dân chủ tư sản đại nghị bằng nền thống trị độc tài tàn bạo nhấtcủa các tập đoàn đại tư sản. Nó hoàn toàn không phải là sự vùng dậy của giai cấp tiểu tưsản như các đảng này tuyên truyền hòng lôi kéo đông đảo thanh niên, học sinh, sinhviên tham gia bị biến thành lực lượng xung kích của chúng.Do vậy chủ nghĩa phát xít không chỉ mâu thuẫn với chủ nghĩa xã hội mà đốilập với tất cả các lực lượng đấu tranh cho hoà bình và dân chủ, chống chiến tranh đếquốc.Câu hỏi 3: Nêu đặc điểm của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929 –1933). Giải thích vì sao trong bối cảnh khủng hoảng đó, các nước Anh – Pháp –Mĩvẫn giữ nguyên nền dân chủ tư sản, còn Đức – Italia – Nhật Bản lại thiết lập chế độđộc tài phát xít ? Điều đó đã tác động như thế nào đến quan hệ quốc tế?1. Đặc điểm của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929 – 1933) :- Kéo dài nhất (từ 1929 – 1933).- Tàn phá nặng nề nhất (có thể nêu một vài dẫn chứng cho thấy sự thiệt hạiở Mĩ, ở Bra-xin).- Toàn diện nhất (diễn ra ở tất cả ngành kinh tế).- Phạm vi rộng lớn : ở hầu hết các nước tư bản.- Gây nên những hậu quả chính trị - xã hội tai hại nhất.2. Vì sao trong bối cảnh khủng hoảng đó, các nước Anh – Pháp – Mĩ vẫn giữnguyên nền dân chủ tư sản, còn Đức – Italia – Nhật Bản lại thiết lập chế độ độc tàiphát xít ?* Để đối phó lại cuộc khủng hoảng kinh tế và đàn áp phong trào cáchmạng, ngoài những chính sách và biện pháp về kinh tế thông thường ra, giaicấp tư sản cầm quyền ở các nước tư bản đã lựa chọn 2 lối thoát :Đức – Italia – Nhật Bản:- Ít thuộc địa, nghèo tài nguyên, thị trường tiêu thụ hẹp Khả năng chống đỡ khủnghoảng kém.- Không thoả mãn với hệ thống VécxaiOasinhtơn.- Truyền thống quân phiệt nặng nề. Do vậy, Đức – Italia – Nhật Bản chọncon đường phá vỡ nền dân chủ tư sản, thiết lập nền độc tài phát xít.Anh – Pháp – Mĩ:- Nhiều thuộc địa, giàu tài nguyên, thị trường tiêu thụ lớn. Khả năng chống đỡkhủng hoảng cao.- Thoả mãn với hệ thống VécxaiOasinhtơn.- Truyền thống dân chủ tư sản sâu sắc.17Do vậy, Anh – Pháp – Mĩ chọn con đường giữ nguyên nền dân chủ tư sản, tiếnhành cải cách kinh tế - xã hội, ôn hoà để thoát khỏi khủng hoảng.TÀI LIỆU THAM KHẢO:1. SGK Lịch sử lớp 11 nâng cao, Nxb Giáo dục.2. Trần Huy Đoàn, Trần Thùy Chi, Hướng dẫn ôn thi bồi dưỡng học sinh giỏi THPT chuyênđề Lịch sử, Nxb QGHN, 2014.3. Nguyễn Anh Thái, Lịch sử thế giới hiện đại, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2012.4.Trịnh Đình Tùng, Bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2012.18 |
