So vào bản đồ Hà Nội 1831 thì đây là một phần của hồ Thiền Quang. Cho tới tận đầu thế kỷ XX thì chỗ phố Hồ Xuân Hương vẫn còn là hồ. Đến khoảng 1920 mới được lấp để lập phố. Show
Thời Pháp thuộc, từ năm 1937 phố này đã có tên là phố Gia-bui (rue Jabouille). Năm 1945 đổi tên thành phố Hồ Xuân Hương. Các lần đổi tên sau vẫn giữ nguyên tên này. Nay thuộc phường Nguyễn Du, quận Hai Bà Trưng. Nữ sĩ Hồ Xuân Hương là con một ông đồ người làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, nay thuộc tỉnh Nghệ An. Ông này ra Bắc dạy học, lấy vợ người Hải Dương, sinh Hồ Xuân Hương tại phường Khán Xuân, thành Thăng Long (tương ứng với khu vực vườn Bách Thảo ngày nay). Bà được mệnh danh là: Bà Chúa thơ Nôm. Bà sống vào khoảng đời hậu Lê (cuối thế kỷ XVIII – đầu thế kỷ XIX) không rõ năm sinh năm mất. Bà nổi tiếng văn chương trào lộng, châm biếm. Thơ bà được truyền tụng rộng rãi trong dân gian. Không gian ven biển đường Hồ Xuân Hương được thực hiện nhằm khắc phục những tồn tại trên bãi biển Sầm Sơn, tạo nên các điểm nhấn về cảnh quan và khu vui chơi ven biển, đem đến khả năng thu hút khách du lịch cả 4 mùa thay vì một mùa như trước đây. Với 14 hệ thống Hubway trải dọc bờ biển sẽ cung cấp đầy đủ các sản phẩm, dịch vụ cho du khách như: Quầy bar – coffee, đồ ăn nhanh, massa, chăm sóc y tế và nhiều dịch vụ khác. Cùng với hệ thống Habway, dự án không gian du lịch biển phía đông đường Hồ Xuân Hương còn bao gồm nhiều phân khu chức năng khác như: Khu tắm tráng, khu vui chơi trên biển, quảng trường, khu vườn trò chuyện, quảng trường nhạc nước, vườn hoa bốn mùa, vườn cây tạo hình, không gian điêu khắc, khu vui chơi trẻ em và nhiều tiện ích khác.  Đồng chí Ngô Văn Tuấn - Phó Chủ tịch UBND cắt băng khánh thành Hubway Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Ngô Văn Tuấn - Phó Chủ tịch UBND tỉnh biểu dương các ngành, Thị xã Sầm Sơn và Công ty Cổ phần Tập đoàn FLC đã nỗ lực trong việc thực hiện thủ tục đầu tư, giải phóng mặt bằng và triển khai dự án liên tục cả ngày, đêm. Sau chưa đầy 3 tháng thực hiện, hệ thống Habway đã được hoàn thành, cùng với đó các công trình khác cũng đã được xây dựng và đang dần hoàn thiện. Do thời gian diễn ra lễ khai trương du lịch hè Sầm Sơn đang đến gần, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ngô Văn Tuấn đề nghị các sở, ban, ngành phải tập trung cùng với Thị sã Sầm Sơn giải quyết tất cả những khó khăn vướng mắc tại các dự án phục vụ du lịch đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Đối với dự án đường Hồ Xuân Hương, đồng chí đề nghị thị xã Sầm Sơn phải tập trung giải quyết và thi công hoàn thiện các hạng mục công trình còn lại, đến ngày 20/4 kết thúc toàn bộ việc thi công trên tuyến đường; đồng thời, phải bố trí điểm đỗ xe không cho các loại phương tiện ô tô đậu đỗ và đi lại trên đường Hồ Xuân Hương trong mùa du lịch. Đồng chí đề nghị Công ty Cổ phần tập đoàn FLC tiếp tục tập trung hoàn thiện các khu chức năng còn lại đúng như dự án đã được phê duyệt và trồng cây xanh đảm bảo tiêu chí xanh, sạch, đẹp. Đối với một số hạng mục dự án chưa kịp hoàn thành trước Lễ khai trương, đồng chí yêu cầu Tập đoàn chỉ đạo các đơn vị có phương án thi công phù hợp, đảm bảo mỹ quan công trình và vệ sinh môi trường khu vực lân cận./. Hồ Xuân Hương (chữ Hán: 胡春香,1772 - 1822) là một thi sĩ sống ở giai đoạn cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX, mà hiện tại vẫn khiến nhiều học giả tranh cãi . Năm 2021, bà cùng Nguyễn Đình Chiểu là hai nhà thơ của Việt Nam được UNESCO vinh danh là "danh nhân văn hóa thế giới" cùng với kỷ niệm năm sinh/năm mất. Di tác của bà hoàn toàn là thơ và đa số đều được viết bằng chữ Nôm. Bà được nhà thơ hiện đại Xuân Diệu mệnh danh là Bà chúa thơ Nôm. Hầu hết thi ca Hồ Xuân Hương theo dòng chảy chung đã thoát được các quan niệm sáng tác cố hữu vốn đề cao niêm luật chặt chẽ để bộc lộ được tiếng nói của thời đại mình, có nhiều người cho rằng đặc sắc của thơ bà là "thanh thanh tục tục". Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]Không có bất cứ tư liệu cổ điển nào chép về lai lịch và hành trạng của Hồ Xuân Hương, bà chỉ thực sự được hậu thế biết đến qua sách Giai nhân di mặc (佳人遺墨) của học giả Đông Châu Nguyễn Hữu Tiến, ấn hành tại Hà Nội năm 1916. Cũng vì cớ đó, việc có hay không một nhân vật tên Hồ Xuân Hương hiện còn là câu hỏi ngỏ. Gia thế[sửa | sửa mã nguồn]Học giới nhất quán rằng Hồ Xuân Hương sinh vào năm 1772, theo học giả John Balaban thì bà được sinh ra ở phường Khán Xuân (nay thuộc địa phận Bách Thảo viên Hà Nội). Cứ theo Giai nhân di mặc, Hồ Xuân Hương là ái nữ của Sinh đồ Hồ Phi Diễn (胡丕演, 1704 – 1786), người hương Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, trấn Nghệ An. Còn theo học giả Trần Thanh Mại, thân phụ của Hồ Xuân Hương là ông Hồ Sĩ Danh (胡士名, 1706 – 1783) cũng người Quỳnh Đôi, Hồ Sĩ Danh là anh cùng cha khác mẹ của Kinh Dương hầu Hồ Sĩ Đống (胡士棟, 1739 – 1785). Thân mẫu của Hồ Xuân Hương là bà lẽ họ Hà (何氏, ? – 1814) người trấn Hải Dương. Học giả Phạm Trọng Chánh dựa vào tục xướng danh cổ điển và câu tựa Phi mai xuân sắc nhất kinh thành (丕梅春色一京成) của Tốn Phong Phan Huy Huân để khẳng định: Hồ Phi Mai (胡丕梅) là nguyên danh, Xuân Hương (春香) là biểu tự và Cổ Nguyệt Đường (古月堂) là bút hiệu. Trong thế cuộc xoay vần đầy nhiễu nhương cuối thế kỷ XVIII, Hồ Xuân Hương vẫn được hưởng những năm tháng ấu thơ êm đềm ở một dinh thự lớn tên Cổ Nguyệt đường ven hồ Tây, bấy giờ là chốn phồn hoa đô hội bậc nhất xứ Đàng Ngoài. Sau khi mãn tang cha, mẹ bà tái hôn với người khác. Dù ít phải ràng buộc trong gia giáo nghiêm khắc như mọi nữ lưu cùng thời, Hồ Xuân Hương vẫn hội tụ được tư chất thông minh và hiếu học. Lưu lạc và qua đời[sửa | sửa mã nguồn]Hồ Xuân Hương cũng được cưới gả từ rất sớm như mọi con cái trâm anh thế phiệt bấy giờ, nhưng dẫu qua hai lần đò đều không viên mãn. Ban sơ, bà làm lẽ của một hào phú có biệt hiệu Tổng Cóc. Tuy chỉ là cai lính nhưng Tổng Cóc vốn thuộc dòng dõi văn nhân, ông rất chuộng ca ngâm và mến luôn cái tài làm thơ của người vợ lẽ. Để chiều lòng bà, Tổng Cóc đã cất một thủy tạ rất lớn cho Hồ Xuân Hương ở, vừa tránh phiền lụy với vợ cả vừa thỏa thưởng thi phú. Chung sống với Tổng Cóc được một thời gian khá lâu thì Hồ Xuân Hương dứt áo ra đi với một cái thai. Có thuyết cho rằng, bà bỏ đi sau khi Tổng Cóc đã đột ngột từ trần; nhưng cũng có thuyết cho rằng bà không chịu được điều tiếng dị nghị của vợ con Tổng Cóc và người làng; lại có thuyết nói bản tính phóng đãng khiến Hồ Xuân Hương khó ngồi yên một chỗ, bà trốn đi cùng tình quân là Phạm Viết Ngạn. Vào ngày Hồ Xuân Hương trở dạ, Tổng Cóc đến đòi đón con về, nhưng người nhà họ Phạm nói lại là đứa bé đã mất khi vừa lọt lòng. Trong hôn sự lần này, Hồ Xuân Hương làm lẽ của Tú tài Phạm Viết Ngạn, bấy giờ tại nhiệm tri phủ Vĩnh Tường. Nhưng duyên phận chỉ được 27 tháng thì ông phủ Vĩnh Tường tạ thế. Có nhiều thuyết về quãng đời sau đó của Hồ Xuân Hương, như việc bà cưới thêm vài người chồng nữa, việc bà hỏi mượn tiền thi hữu để mở hàng bán giấy bút mực, hoặc giai thoại về các mối tình trăng hoa và văn chương, nhưng mức độ khả tín chưa được xác định rõ ràng. Hồ Xuân Hương được cho là mất vào năm 1822. Trong cuốn sách: “Họ Hồ trong cộng đồng dân tộc Việt Nam” của ông Hồ Sỹ Bằng (nguyên Viện trưởng Viện Quan hệ quốc tế, thuộc Viện Nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh) đã dày công nghiên cứu và khẳng định các nhà nghiên cứu thiên về thuyết mộ nữ sĩ Hồ Xuân Hương nằm ở nghĩa địa ven hồ Tây. Mộ bà trước đây được xây vuông, đặt ở ven nghĩa địa Đồng Táo. Trải qua dòng thời gian biến thiên đất bồi đắp lở, sông nước hồ Tây ngày càng rộng lớn, mỗi lần kết cấu địa tầng thay đổi do điều kiện tự nhiên và nghĩa địa Đồng Táo bị chìm xuống lòng hồ cùng một số nghĩa trang khác. Ngày 16 tháng 3 năm 2003, Ông Vũ Hồ Luân (nhà nghiên cứu Hà Nội cũng là con cháu dòng họ Hồ) gặp ông Hồ Sỹ Bằng, kết hợp với nhà nghiên cứu sử dòng họ Hồ Việt Nam, Hồ Bá Hiền (Trưởng Ban Sử, Trưởng ban Liên lạc dòng họ Hồ tại Việt Nam) cùng với hậu duệ của tộc Hồ đang làm việc và sinh sống ở Hà Nội đã tập hợp ra một nhóm 8 người, trong đó có bốn người họ Hồ thuộc Trung chi II ở Quỳnh Đôi, là hậu duệ đời thứ sáu của Hồ Xuân Hương để đi tìm mộ bà ở Hồ Tây nhưng không có kết quả. Cho đến nay, mộ bà đang nằm ở đâu trong lòng hồ vẫn là dấu hỏi cho hậu thế. Tình duyên[sửa | sửa mã nguồn]Tổng Cóc vốn là biệt hiệu mà người quen biết đặt cho Chánh tổng Nguyễn Bình Kình, tự Công Hòa. Nguyên quán của ông ở làng Gáp, xã Tứ (nay thuộc huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ). Ông là cháu của quan nghè Nguyễn Quang Thành, bản thân cũng một lần đi thi Hương nhưng không đỗ đạt. Sau Tổng Cóc đăng trình, lên đến chức cai cơ nên thường được gọi là Đội Kình. Kết quả của hôn sự này được cho là một đứa trẻ vắn số. Còn theo Phạm gia tộc phả và Triệu tông phả, ông phủ Vĩnh Tường tức là Tú tài Phạm Viết Ngạn (khi thăng chức Đồng tri phủ Phân phủ Vĩnh Tường thì cải thành Viết Lập), tên cúng cơm là Đại, tự Thành Phủ. Nguyên quán của ông ở hương Trà Lũ, xã Xuân Trung, phủ Xuân Trường, trấn Sơn Nam Hạ. Các tư liệu này cũng cho biết, Hồ Xuân Hương sinh cho ông một người con tên Phạm Viết Thiệu. Ngoài ra, có nhiều giai thoại truyền khẩu về lối sống phong lưu của nữ sĩ họ Hồ, như việc bà là một hoa nương thanh sắc vẹn toàn, và những mối tình bên thơ rượu với Phạm Đình Hổ, Phạm Thái, Nguyễn Du, Phạm Quý Thích, Nguyễn Hầu, Trần Ngọc Quán, Trần Quang Tĩnh, Phan Huy Huân, Mai Sơn Phủ, Thạch Đình, Cự Đình, Thanh Liên... Tác phẩm[sửa | sửa mã nguồn]Sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]Văn bản được nhận diện cổ nhất có chép thơ Hồ Xuân Hương là Quốc văn tùng ký (國文話記) do Hải Châu Tử Nguyễn Văn San (阮文珊, 1808 – 1883) soạn năm Minh Mệnh thứ 14 (1834), nhưng chỉ vài bài. Hầu hết di tác của nữ sĩ họ Hồ được gom trong cuốn Xuân Hương thi tập (春香詩集), Phúc Văn Đường tàng bản ấn hành tại Hà Nội năm 1930. Trong sách có khoảng 60 bài nhưng lẫn cả thơ của nhiều tác giả khác, nay chưa truy nguyên được tất cả. Tuy nhiên, văn bản đáng quý nhất là Lưu hương ký (琉香記) với bài tựa của Phan Huy Huân, được học giả Trần Thanh Mại phát kiến và công bố trên thi đàn vào năm 1964. Trước đó không lâu, năm 1962, đã có học giả Trần Văn Giáp đăng trên báo Văn Nghệ (Hà Nội) 5 thi phẩm chữ Hán được cho là của Hồ Xuân Hương. Nhưng mãi đến năm 1984, học giả Hoàng Xuân Hãn mới dịch nghĩa và đăng trên tập san Khoa Học Xã Hội (Paris), lại đặt nhan đề lần lượt là Độ hoa phong, Hải ốc trù, Nhãn phóng thanh, Trạo ca thanh, Thủy vân hương. Thơ Hồ Xuân Hương luôn được trình bày theo phong cách thất ngôn bát cú hoặc thất ngôn tứ tuyệt, bút pháp được nhận định là điêu luyện nhưng phần chữ Nôm nhiều phần đặc sắc hơn chữ Hán. Ý tưởng trong thơ cũng rất táo bạo, dù là điều cấm kị đối với lễ giáo đương thời. Cho nên, Hồ Xuân Hương được xem như hiện tượng kỳ thú của dòng thi ca cổ điển Việt Nam khi tích cực đưa ra cái nhìn đối lập với truyền thống đạo đức, nhưng không vì thế mà tự trở nên suy đồi. Tựu trung, các di tác phần nào cho phép hậu thế thấy thực trạng tang thương ở thời đại bà sống và cả quá trình mục rữa của nhiều lề lối cũ. “ Tập thơ "Lưu hương ký" mang bút danh của nữ sĩ do ông Trần Thanh Mại phát hiện vào năm 1964 gồm 24 bài thơ chữ Hán và 28 bài thơ Nôm. Với một nghệ thuật điêu luyện, nhà thơ viết về tâm sự và những mối tình của mình với những người bạn trai. Đọc kỹ người ta thấy có một khoảng cách khá xa giữa tập thơ Nôm của Xuân Hương và "Lưu hương ký", chủ yếu là về phong cách biểu hiện. Trong "Lưu hương ký" có cả thơ chữ Hán lẫn thơ chữ Nôm. Riêng phần thơ chữ Nôm trong "Lưu hương ký" nếu so sánh với thơ lâu nay được coi là của Xuân Hương thì hai bên vẫn có sự khác nhau. Thơ cữ Nôm trong "Lưu hương ký" có rất nhiều từ Hán Việt, giọng thơ lại hiền lành chứ không góc cạnh, gân guốc như ở "Xuân Hương thi tập". Vì lý do trên, để bảo đảm tính khoa học, các nhà nghiên cứu chủ yếu chỉ dừng lại ở tập thơ Nôm còn "Lưu hương ký" được coi là một tập thơ để tham khảo. ” — Trích giáo trình văn học của Đại học Cần Thơ Các tác phẩm[sửa | sửa mã nguồn]Thơ chữ Hán[sửa | sửa mã nguồn]
Thơ chữ Nôm[sửa | sửa mã nguồn]
Chùm thơ chữ nôm xướng họa cùng Chiêu Hổ[sửa | sửa mã nguồn]
Tác phẩm nói đến bà[sửa | sửa mã nguồn]
Ảnh hưởng[sửa | sửa mã nguồn]Nét phóng túng và tiềm ẩn trong thơ cũng như hành trạng của Hồ Xuân Hương luôn gây nguồn cảm hứng vô tận cho hậu thế. Nghệ thuật[sửa | sửa mã nguồn]
Giáo dục[sửa | sửa mã nguồn]Trong học đường, hai bài Bánh trôi nước và Tự tình II được đưa vào sách giáo khoa Trung học cơ sở (Lớp 7, tập 1) và Trung học phổ thông (Lớp 10, tập 1 thuộc bộ sách giáo khoa Cánh Diều xuất bản hoàn toàn mới vào năm học 2022-2023 ) và (Lớp 11, tập 1 thuộc bộ sách giáo khoa cũ). Tại các trường Đại học lớn trong cả nước như Đại học Sư phạm TP.HCM, Đại học Sư phạm Hà Nội,... sinh viên chuyên ngành Văn học Việt Nam được học bộ môn Thơ Nôm Hồ Xuân Hương. Vinh danh[sửa | sửa mã nguồn]
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
|
