Bệnh mỡ trong máu là gì

Mỡ máu cao là một chứng bệnh gặp chủ yếu ở người trưởng thành, đặc biệt ở người cao tuổi (NCT). Mỡ máu cao sẽ làm ảnh hưởng đến hệ tim mạch, nhất là ở người đã mang sẵn một số bệnh mạn tính về tim mạch, gan, thậm chí gây nguy hiểm.

Mỡ máu là gì?

Mỡ máu bao gồm 2 loại chính là cholessterol và triglycerid, trong đó cholesterol gồm có cholesterol tốt (cholesterol cao), cholesterol xấu (cholesterol thấp) và cholesterol toàn phần, chiếm tỉ lệ rất cao (60 – 70%).

Cholesterol là một chất béo có ở màng tế bào của tất cả các mô tổ chức trong cơ thể và được vận chuyển trong huyết tương của con người. Phần lớn cholesterol được gan tổng hợp nên từ các chất béo bão hòa, một phần nhỏ cholesterol được hấp thu từ thức ăn như: trứng, sữa, não, thịt đỏ (thịt bò, thịt chó, ngan, dê, cứu), mỡ động vật, lòng lợn, lòng bò, tôm.

Đặc điểm của cholesterol kém tan trong nước, nó không thể tan và di chuyển trong máu mà phải nhờ vào lipoprotein (lipoprotein là một chất do gan tổng hợp ra và tan trong nước mang theo cholesterol). Cholesterol rất cần cho sự hoạt động của màng các tế bào trong cơ thể, cần cho sự hoạt động của cơ thể để sản xuất ra một nội tiết tố và cholesterol cũng là thành phần rất quan trọng của muối mật. Cholesterol tốt (HDL-C) có vai trò làm cho thành động mạch mềm mại để lưu thông máu tốt hơn và có khả năng bảo vệ thành mạch máu, trong khí đó cholesterol xấu (LDL- C) làm cho xơ vữa thành động mạch.

Cholesterol xấu càng cao càng làm cho xơ vữa động mạch, từ đó sẽ hạn chế lưu thông máu

Triglycerid là chất gì? Là chất do dư  thừa của axít béo không được chuyển thành cholesterol ở gan (khi chất axít béo loại tự do được hấp thu qua gan sẽ được chuyển thành cholesterol, nếu lượng axít béo bị dư thừa sẽ trở thành triglycerid). Tại gan chất triglycerid sẽ kết hợp với chất apoprotein (do gan sản xuất ra) và được đưa ra khỏi gan dưới dạng lipoprotein có tỉ trọng thấp.

Mỡ máu cao do đâu?

Mỡ trong máu cao có liên quan mật thiết đến thói quen ăn uống cũng như chế độ sinh hoạt của mỗi một con người, đặc biệt là NCT. Vì vậy, mỡ máu cao là một chứng bệnh gặp khá phổ biến ở NCT. Hay gặp nhất trong trong chứng tăng cholesterol máu là do chế độ dinh dưỡng không  hợp lý như: ăn nhiều mỡ động vật, phủ tạng động vật, lòng đỏ trứng, sữa toàn phần, bơ, thịt đỏ (thịt chó, bò, trâu), lòng động vật, tôm… trong các bữa ăn hàng ngày. Tiếp đến là người béo phì, lười vận động, ngoài ra có thể gặp do di truyền hoặc mắc một số bệnh về rối loạn chuyển hóa như đái tháo đường. Đối với tăng triglycerid hay gặp nhất là do uống quá nhiều rượu, béo phì, di truyền, lười vận động hoặc rối loạn gen chuyển hóa.

Mỡ máu cao gây tác hại gì cho sức khỏe?

Cholesterol xấu càng cao càng làm cho xơ vữa động mạch, từ đó sẽ hạn chế lưu thông máu, thậm chí tạo điều kiện cho việc hình thành cục máu đông hoặc các mảng xơ vữa bong ra gây tắc mạch, nhất là tắc mạch vành (nhồi máu cơ tim) hoặc tắc mạch não (nhũn não) gây đột quỵ.

Với loại triglycerid, khi nào có sự mất cân bằng giữa lipid vào gan và lipid ra khỏi gan, mỡ sẽ tích lại trong gan, tức là triglycerid tăng sẽ gây nên gan nhiễm mỡ. Gan bị nhiễm mỡ sẽ hạn chế chức năng sản xuất ra chất apoprotein do đó sẽ làm cho lượng axít béo vào gan quá lớn càng làm cho gan nhiễm mỡ nặng hơn. Gan nhiễm mỡ từ nhẹ dẫn đến nặng và cuối cùng là xơ gan. Bệnh xơ gan cho đến nay chưa có thuốc đặc hiệu để chữa trị. Ngoài ra, nếu tăng quá cao triglycerid máu, sẽ có nguy cơ gây viêm tụy cấp tính.

Khi nào gọi là mỡ máu cao?

Cholesterol toàn phần trong máu bình thường có chỉ số < 5,2mmol/l, khi chỉ số này tăng trên 5,2mmol/lít là bắt đầu cao. Với loại HDL-C chỉ số trong máu ở người bình thường là ≥ 0,9mmol/l, chỉ số này càng cao càng tốt. Với loại LDL-C trong máu người bình thường có chỉ số là dưới 3,4mmol/l, khi chỉ số này vượt quá trên 3,4 mmol/l, được gọi là cao.

Khi triglycerid máu trên 2,26 mmol/l được gọi là triglycerid cao. Khi tăng cả cholesterol xấu và triglycerid,  được gọi là tăng mỡ máu hỗn hợp.

Nên làm gì để hạn chế tăng mỡ máu?

NCT nên dùng dầu thực vật trong các bữa ăn hàng ngày và ăn cá từ 2 – 3 lần thay thịt trong một tuần. Hạn chế ăn tôm, các loại thịt đỏ, lòng động vật. Cần tăng cường ăn rau, hoa quả. Hạn chế hoặc bỏ hẳn rượu bia, nhất là người có bệnh về tim mạch, tăng huyết áp. Không nên ăn quá nhiều tinh bột. Tăng cường tập thể dục đều đặn hoặc chơi các môn thể thao nhẹ nhàng như: đi bộ, chơi cầu lông, bơi, tập thể dục dưỡng sinh… Nên đi khám bệnh định kỳ để được chỉ định xét nghiệm mỡ máu và khi mỡ máu cao cần điều trị làm theo chỉ định và tư vấn của bác sĩ, không nên tự động mua thuốc để điều trị nếu không có chuyên môn về y học.

ĐỊA ĐIỂM XÉT NGHIỆM – KIỂM TRA SỨC KHỎE Viện Huyết học – Truyền máu TW (phố Phạm Văn Bạch, quận Cầu Giấy, Hà Nội): Từ 6h30 – 17h các ngày thứ 2 đến thứ 6 (khám theo bảo hiểm y tế, khám thu phí và khám theo yêu cầu); 7h30 – 17h thứ 7 (khám theo yêu cầu). Các điểm hiến máu và xét nghiệm ngoại Viện: 8h – 12h và 13h30 – 17h từ thứ 2 đến thứ 7. Số 26 Lương Ngọc Quyến, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Số 132 Quan Nhân, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Số 10, ngõ 122 đường Láng, quận Đống Đa, Hà Nội.

Theo Suckhoedoisong

Cholesterol là một chất béo có trong máu. Cơ thể cần cholesterol để tạo ra các tế bào khỏe mạnh, nhưng nếu mức cholesterol cao sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.

Mức cholesterol cao có thể làm mỡ tích tụ trong mạch máu. Về lâu dài, lớp mỡ này tích tụ nhiều hơn gây cản trở máu chảy qua động mạch. Đôi khi, lớp mỡ này có thể vỡ đột ngột và tạo thành cục máu đông dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Cholesterol cao có thể do di truyền, nhưng thường là do kết quả của lối sống không lành mạnh, nên vẫn có thể phòng ngừa và điều trị. Một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và dùng thuốc khi cần có thể giúp giảm cholesterol. 

CÁC LOẠI VÀ VAI TRÒ CỦA MỠ TRONG MÁU 

Có nhiều loại mỡ trong máu:

• Cholesterol LDL còn gọi là mỡ xấu. Nó có thể gây hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu dẫn đến nhồi máu cÆ¡ tim hoặc Ä‘á»™t quỵ. Cách tốt nhất để bảo vệ tim mạch là giữ LDL ở mức tiêu chuẩn;
• Cholesterol HDL còn gọi là mỡ tốt. Nó giúp loại bỏ các lá»›p mỡ tích tụ bên trong mạch máu và giữ cho mạch máu không bị tắc nghẽn;
• Triglycerides là má»™t loại chất béo khác. Nếu Triglycerides cao sẽ làm tăng nguy cÆ¡ nhồi máu cÆ¡ tim hoặc Ä‘á»™t quỵ. 

MỨC TIÊU CHUẨN CỦA MỠ TRONG MÁU THEO KHUYẾN CÁO? 

Cholesterol toàn phần (TC) 

Có liên quan trực tiếp đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch. 

Giá trị mục tiêu:

• 75-169 mg/dL đối vá»›i bệnh nhân từ 20 tuổi trở xuống
• 100-199 mg/dL đối vá»›i bệnh nhân trên 21 tuổi.

Lipoprotein tỉ trọng cao (HDL), “Cholesterol tốt” 

Mức HDL cao thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp. Do đó mức HDL càng cao thì càng tốt. 

Mức tiêu chuẩn: trên 40 mg/ dL.

Lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL), “Cholesterol xấu” 

Mức LDL (mỡ xấu) cao gắn liền với nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao, bao gồm bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim và tử vong. Làm giảm mức LDL xuống chính là mục đích điều trị chính của các loại thuốc giảm cholesterol. 

Mức tiêu chuẩn:

• DÆ°á»›i 70 mg/dL đối vá»›i trường hợp có bệnh tim mạch và có nguy cÆ¡ mắc bệnh tim rất cao (há»™i chứng chuyển hóa);
• DÆ°á»›i 100 mg/dL đối vá»›i trường hợp có nguy cÆ¡ cao (ví dụ nhÆ° má»™t số bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cÆ¡ mắc bệnh tim);
• DÆ°á»›i 130 mg/dL đối vá»›i trường hợp có nguy cÆ¡ mắc bệnh mạch vành thấp.

Triglycerides (TG) 

Mức triglycerides cao ở bệnh nhân béo phì hoặc tiểu đường là do tiêu thụ thực phẩm có chứa đường đơn hoặc uống rượu bia. Mức triglycerides này liên quan trực tiếp với bệnh tim mạch. 

Mức tiêu chuẩn: dưới 150 mg/dL 

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ CỦA CHOLESTEROL XẤU? 

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ của cholesterol xấu bao gồm:

• Chế Ä‘á»™ ăn uống không lành mạnh: ăn chất béo bão hòa có trong sản phẩm làm từ Ä‘á»™ng vật và chất béo trans (acid béo xấu) có trong má»™t số bánh quy ngọt, bánh quy giòn và bắp rang bằng lò vi sóng có thể làm tăng cholesterol. Thá»±c phẩm nhÆ° thịt đỏ và sản phẩm từ sữa nguyên béo, cÅ©ng làm tăng cholesterol;
• Béo phì: Chỉ số cÆ¡ thể (BMI) ≥ 30 có nguy cÆ¡ tăng cholesterol;
• Ít vận Ä‘á»™ng: tập thể dục làm tăng cholesterol HDL (“mỡ tốt”) trong cÆ¡ thể, đồng thời giảm khối lượng thành phần tạo nên cholesterol LDL (“mỡ xấu”) làm giảm nguy hại;
• Hút thuốc lá: gây tổn thÆ°Æ¡ng thành mạch máu, làm mỡ dá»… tích tụ hÆ¡n. Hút thuốc lá cÅ©ng có thể làm giảm cholesterol HDL (“mỡ tốt”);