Chủ nghĩa toàn trị (tiếng Anh: totalitarianism) là một thuật ngữ được sử dụng bởi những nhà khoa học chính trị, đặc biệt là những người trong lĩnh vực chính trị so sánh, để mô tả một chính thể trong đó nhà nước độc tài áp đặt chế độ chuyên chế (authoritarian regime) và ý thức hệ của chính quyền lên tất cả mọi hoạt động cá nhân và công cộng trên mọi lĩnh vực bằng cách áp chế và đàn áp mạnh mẽ cả về vật chất lẫn tinh thần, ý thức, tâm linh...[1]
Những học giả có ảnh hưởng nhất về chủ nghĩa toàn trị, như Karl Popper, Hannah Arendt, Carl Friedrich, Zbigniew Brzezinski, và Juan Linz đều mô tả mỗi người một cách hơi khác nhau. Điểm chung của tất cả các định nghĩa là nhà nước cố gắng động viên toàn thể dân chúng trong việc hỗ trợ hệ tư tưởng của nhà nước và sự không khoan nhượng đối với những hoạt động không hướng về mục tiêu của nhà nước kèm theo trấn áp, hoặc là sự kiểm soát toàn diện các cơ quan quyền lực nhà nước (lập pháp, hành pháp, tư pháp, công an, quân đội...); đồng thời nhà nước điều khiển các tổ chức quần chúng như công đoàn lao động, các cơ quan truyền thông đại chúng, các cơ sở học thuật, các cơ sở tôn giáo như nhà thờ, các tổ chức chính trị như là các đảng phái chính trị. Các chế độ toàn trị duy trì quyền lực chính trị bằng các công cụ như cảnh sát mật, các biện pháp tuyên truyền được gieo rắc qua các phương tiện truyền thông, các quy định và các hạn chế tự do ngôn luận, việc sử dụng sự giám sát bằng truyền thông và việc sử dụng rất phổ biến các chiến thuật khủng bố. Các quốc gia cộng sản, các chế độ độc tài quân sự, quân chủ chuyên chế đều là các thể chế toàn trị theo cách định nghĩa này nhằm phân loại và xác định rõ ràng các chế độ này dù tất cả chỉ là tương đối.
Cả chủ nghĩa phát xít mà điển hình là chủ nghĩa quốc xã lẫn chủ nghĩa cộng sản mà điển hình là chủ nghĩa Stalin được xem là các chế độ độc tài theo kiểu chủ nghĩa toàn trị tuyệt đối.[1]
Mục lục
1 Các chế độ toàn trị
2 Tham khảo
3 Liên kết ngoài
4 Chú thích
Các chế độ toàn trịSửa đổi
Cuộc biểu dương lực lượng của Phát-xít ở Berlin
Diễu hành của Stalin 1953, Dresden
Tùy theo mô hình chính trị - xã hội mà một nước có thể bị xem là theo chế độ toàn trị. Các chế độ thường bị xem như chế độ toàn trị trong đó có:
Chủ nghĩa phát xít: các nước Đức, Ý, Nhật trong thập niên 1930, 1940 thế kỷ XX, Đế chế Đức từ 1933 tới 1945 dưới thời Đức Quốc xã.
Chủ nghĩa Cộng sản: Liên Xô và các nước vệ tinh ở Khối phía Đông trong thời kỳ chủ nghĩa Stalin; các nước cộng sản phương Đông như Trung Quốc, Việt Nam, Bắc Triều Tiên, Lào.
Cộng hòa Dân chủ Đức: Tranh cãi, là từ này có thể được dùng cho chế độ Cộng hòa Dân chủ Đức (DDR). Eckhard Jesse (1994) đã dùng quan niệm của Juan José Linz, mà đã dựa vào một số đặc điểm để phân biệt giữa chế độ độc tài toàn trị và chế độ chuyên chế, để tìm hiểu về chế độ DDR. Theo ông, DDR dưới thời Walter Ulbricht là một chế độ toàn trị. Dưới thời Erich Honecker, DDR đã bớt ý thức hệ hóa ngay cả trong đảng Xã hội Thống nhất Đức (SED), cũng như bớt huy động quần chúng nên đã giảm xuống trở thành một chế độ chuyên chế.[2]
Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam: Điều 4 Hiến pháp năm 1980 quy định "Đảng Cộng sản Việt Nam, bộ đội tiên phong và bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân Việt Nam, được vũ trang bằng học thuyết Marx - Lenin, là lực lượng duy nhất lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo xã hội."[3] Đảng Cộng sản Việt Nam quyết định nhân sự mọi chức vụ cấp cao trong bộ máy chính quyền, trong quân đội cũng như trong các cơ quan truyền thông, các tổ chức quần chúng, các cơ quan học thuật.[4]
Tham khảoSửa đổi
Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism (1958, new ed. 1966)
John A. Armstrong, The Politics of Totalitarianism (New York: Random House, 1961)
Franz Borkenau The Totalitarian Enemy, London, Faber and Faber 1940
Karl Dietrich Bracher "The Disputed Concept of Totalitarianism," pages 1133 from Totalitarianism Reconsidered edited by Ernest A. Menze (Port Washington, N.Y. / London: Kennikat Press, 1981), ISBN 0-8046-9268-8.
Michel Foucault, The Birth of Biopolitics (in particular 7 tháng 3 năm 1979 course)
Carl Friedrich và Z. K. Brzezinski, Totalitarian Dictatorship and Autocracy (2nd edn 1967)
Zheliu Zhelev, The Fascism, 1982
Guy Hermet with Pierre Hassner and Jacques Rupnik, Totalitarismes (Paris: Éditions Economica, 1984)
Abbott Gleason Totalitarianism: The Inner History Of The Cold War, New York: Oxford University Press, (1995), ISBN 0-19-505017-7
Jeane Kirkpatrick, Dictatorships and Double Standards: Rationalism and reason in politics (1982)
Walter Laqueur The Fate of the Revolution Interpretations of Soviet History From 1917 to the Present, London: Collier Books, (1987) ISBN 0-02-034080-X.
Juan Linz and Alfred Stepan, Problems Of Democratic Transition And Consolidation: Southern Europe, South America, And Post-Communist Europe, Baltimore: Johns Hopkins University Press, (1996), ISBN 0-8018-5157-2.
Ludwig von Mises, Omnipotent Government: The Rise of the Total State and Total War (1944)
Ewan Murray, Shut Up: Tale of Totalitarianism (2005)
Stanley G. Payne, A History of Fascism (Routledge, 1996)
Pipes, Richard (1995), Russia Under the Bolshevik Regime, New York: Vintage Books, Random House Inc., ISBN0-394-50242-6.* Robert Jaulin L'Univers des totalitarismes (Paris: Loris Talmart, 1995)
Giovanni Sartori, The Theory of Democracy Revisited (Chatham, N.J: Chatham House, 1987)
Wolfgang Sauer, "National Socialism: totalitarianism or fascism?" pages 404-424 from The American Historical Review, Volume 73, Issue #2, tháng 12 năm 1967.
Leonard Schapiro, Totalitarianism (London: The Pall Mall Press, 1972)
J. L. Talmon, The Origins of Totalitarian Democracy, (1952)
Slavoj Žižek, Did Somebody Say Totalitarianism? (London: Verso, 2001)
Marcello Sorce Keller, "Why is Music so Ideological, Why Do Totalitarian States Take It So Seriously: A Personal View from History, and the Social Sciences", Journal of Musicological Research, XXVI(2007), no. 2-3, pp.91122
Liên kết ngoàiSửa đổi
Totalitarianism - Article on the origin and meaning of the term; gives many 20th century examples and contrasts with Authoritarianism
FAES Totalitarism and Human Nature: How and Why Communism Failed Lưu trữ 2009-03-27 tại Wayback Machine
Oracle ThinkQuest Library definition Lưu trữ 2009-09-12 tại Wayback Machine
