Các loại nguyên liệu tự nhiên (đá vôi, quặng,...) hay nguyên liệu nhân tạo được con người sử dụng để làm ra nhiều loại sản phẩm phục vụ cho đời sống và sản xuất. I. Các loại nguyên liệuNguyên liệu được con người lấy từ tự nhiên để chế biến gồm các loại đất, đá, quặng, dầu mỏ,...
 Đá vôi
Dầu mỏ Mĩ phẩm, dầu gội, nước hoa là những sản phẩm thường được tạo ra từ nguyên liệu nhân tạo @1538045@ Đá vôi được dùng để:
Thành phần chủ yếu của đá vôi là calcium carbonate. Trong đá vôi thường lẫn các tạp chất như đất sét, cát,... nên màu sắc đa dạng: trắng, xám, xanh nhạt, vàng, hồng sẫm hay đen. Người ta thường khai thác đá vôi ở những nơi đá vôi có ít tạp chất và thuận tiện cho việc vận chuyển. Ở nước ta có nhiều vùng núi đá vôi, tập trung ở các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung bộ (Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn, Hà Giang, Tuyên Quang, Sơn La, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa và một số đảo ở Cát Bà, Hạ Long). @1538141@ Quặng là loại đất đá chứa các chất có giá trị với hàm lượng lớn, được khai thác và chế biến thành các sản phẩm hữu dụng. Quặng sắt dùng để chế tạo gang và thép (hai loại vật liệu chứa thành phần chính là sắt, được dùng trong xây dựng, chế tạo máy, dụng cụ,...) Quặng bauxite (chứa nhôm oxit) dùng để sản xuất nhôm, một vật liệu quan trọng trong chế tạo máy bay, ô tô, kĩ thuật điện, xây dựng,... Nguồn quặng tự nhiên ngày một cạn đi, không thể tái tạo, do đó cần phải khai thác và sử dụng một cách hợp lí để gìn giữ tài sản quốc gia. Ngoài ra khi khai thác quặng cần gìn giữ và bảo vệ môi trường.
Bài 13: Một số nguyên liệu I. Các loại nguyên liệu - Nguyên liệu được lấy từ tự nhiên như: đất, đá, quặng, dầu mỏ… + Đá vôi để sản xuất ra vôi sống + Từ quặng sản xuất ra sắt, nhôm, đồng… + Đát, đá cát để sản xuất xi măng, thủy tinh + Dầu mỏ điều chế các hóa chất (nguyên liệu nhân tạo), sản xuất phân bón, thuốc trừ sâu… II. Đá vôi
- Ứng dụng: + Sản xuất vôi sống + Đập nhỏ để làm đường, làm bê tông + Chế biến thành chất độn (bột nhẹ) dùng trong sản xuất cao su, xà phòng… - Thành phần: chủ yếu là calcium carbonate, ngoài ra còn lẫn các tạp chất như đất sét, cát…nên màu sắc đa dạng: trắng, xám, xanh nhạt, vàng… - Đá vôi thường tập trung ở các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung bộ (Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn, Hà Giang, Tuyên Quang, Sơn La, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa) - Tính chất: Tác dụng với axit mạnh và giải phóng carbon dioxide III. Quặng - Khái niệm: quặng là loại đất đá chứa các chất có giá trị với hàm lượng lớn, được khai thác và chế biến thành các sản phẩm hữu dụng + Quặng sắt: chế tạo gang, thép được dùng trong xây dựng, chế tạo máy, dụng cụ + Quặng bauxite: chứa nhôm oxit, dùng để sản xuất nhôm, một vật liệu quan trọng trong chế tạo máy bay, ô tô => Nguồn năng lượng ngày một cạn đi, không thể tái tạo, do đó cần khai thác và sử dụng hợp lí để giữ gìn tài sản quốc gia. => Khi khai thác quặng cần gìn giữ và bảo vệ môi trường Sơ đồ tư duy: Một số nguyên liệu
Bài 8: Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng I. Một số vật liệu thông dụng - Khái niệm: là chất hoặc hỗn hợp một số chất được con người sử dụng như nguyên liệu đầu vào trong một quá trình sản xuất hoặc chế tạo để làm ra những sản phẩm phục vụ cuộc sống. - Các vật thể nhân tạo được làm bằng vật liệu. - Các vật liệu được tạo nên từ một hay nhiều chất + Dây đồng được tạo nên từ đồng + Thép được tạo nên từ sắt và carbon 1. Tính chất và ứng dụng của một số vật liệu thông dụng Nhựa
- Tính chất: dễ tạo hình, thường nhẹ, dẫn nhiệt kém, không dẫn điện, bền với môi trường => Dùng để chế tạo nhiều vật dụng trong cuộc sống hằng ngày - Để sử dụng an toàn các vật liệu bằng nhựa, cần tránh đặt chúng gần nơi có nhiệt độ cao - Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần Kim loại
- Tính chất chung: tính dẻo, tính dẫn điện, tính dẫn nhiệt tốt + Các kim loại khác nhau còn có những tính chất khác nhau: tính nhẹ, tính cứng, tính bền… => Dùng để làm xoong, nồi, dây dẫn điện, vỏ tàu, vỏ máy bay - Khi sử dụng vật liệu bằng kim loại cần chú ý tính dẫn điện, dẫn nhiệt tốt của kim loại - Một số kim loại có thể bị gỉ trong môi trường không khí vì vậy người ta thường sơn lên bề mặt kim loại Cao su - Tính chất: có tính đàn hồi, có khả năng chịu mài mòn, cách điện, không thấm nước => Dùng làm lốp xe, gang tay cách điện, vỏ dây điện - Khi sử dụng vật liệu bằng cao su, cần chú ý không nên để nơi có nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, tránh tiếp xúc với hóa chất trong thời gian dài hoặc các vật sắc nhọn Thủy tinh
- Tính chất: bền với môi trường, không thấm nước, không tác dụng với nhiều hóa chất, trong suốt, cho ánh sáng truyền qua => Dùng làm đồ gia dụng, dụng cụ trong phòng thí nghiệm - Thủy tinh khi vỡ dễ gây thương tích => cần cẩn thận khi sử dụng chúng - Nên dùng vải mềm để lau chùi, tránh đặt những vật cứng, nặng đè lên Gốm - Tính chất: vật liệu cứng, bền với môi trường, cách điện tốt, chịu được nhiệt độ cao => Dùng làm ngói, bát, cốc, đĩa Gỗ - Tính chất: bền, chắc, dễ tạo hình => Dùng làm cửa, sàn gỗ, đồ nội thất - Gỗ dễ bị ẩm, mốc, mối…=> xử lý gỗ bằng cách sấy, tẩm hóa chất trước khi đưa vào gia công đồ vật 2. Sử dụng các vật liệu bảo đảm sự phát triển bền vững - Sử dụng vật liệu không hợp lí sẽ làm lãng phí tài nguyên, gây nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường => Cần phải bảo vệ, bảo quản và sử dụng chúng đúng cách, khuyến khích dùng các vật liệu có thể tái sử dụng, hạn chế dùng vật liệu khó phân hủy II. Một số nhiên liệu thông dụng - Khái niệm: Nhiên liệu (khí đốt) khi cháy đều tỏa nhiệt hoặc ánh sáng - Dựa vào trạng thái, người ta chia nhiên liệu thành 3 loại: + Rắn: than, củi… + Lỏng: xăng, dầu… + Khí: khí thiên nhiên, khí mỏ dầu 1. Tính chất và ứng dụng của một số nhiên liệu thông dụng Than - Tính chất: + Cháy trong không khí tỏa nhiều nhiệt + Trong điều kiện thiếu không khí sinh ra khí độc (carbon monoxide) - Ứng dụng + Dùng để đun nấu, sưởi ấm, chạy động cơ + Nhiên liệu trong công nghiệp Lưu ý: Trong những ngày trời lạnh, sưởi bằng bếp than trong phòng kín dễ gây ngạt thở, có thể bị tử vong Xăng, dầu - Tính chất: Chất lỏng, dễ bắt cháy (xăng dễ bay hơi và dễ cháy hơn dầu) - Ứng dụng: khí hóa lỏng dùng để đun nấu; xăng, dầu dùng để chạy các động cơ như xe máy, ô tô, tàu thủy Lưu ý: Lưu trữ, vận chuyển trong các thiết bị chuyên dụng và giữ chúng tránh xa nguồn nhiệt 2. Sơ lược về an ninh năng lượng - Phần lớn năng lượng ngày nay đều đến từ nhiệu liệu như than, dầu mỏ… => Các nhiên liệu có nguy cơ cạn kiệt, cần phải quan tâm đến việc đảm bảo an ninh năng lượng - An ninh năng lượng là việc bảo đảm năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau, đủ dùng, sạch, rẻ như: năng lượng mặt trời, năng lượng gió… 3. Sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững - Sử dụng nhiên liệu không hợp lí sẽ gây mất an toàn, lãng phí và ô nhiễm môi trường => Cần phải sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả III. Một số nguyên liệu thông dụng - Khái niệm: là vật liệu tự nhiên (vật liệu thô) chưa qua xử lí và cần được chuyển hóa để tạo ra sản phẩm 1. Tính chất và ứng dụng của một số nguyên liệu thông dụng Quặng - Là các loại đất, đá chứa khoáng chất như các kim loại, đá quý… với hàm lượng lớn - Được khai thắc từ các mỏ quặng để sản xuất kim loại, phân bón, đồ gốm sứ… Đá vôi
- Đá vôi có ở trong các núi đá vôi, có thành phần chính là calcium carbonate - Do bị lẫn tạp chất nên đá vôi thường có màu sắc khác nhau: trắng, xám, vàng… - Tính chất: tương đối cứng, không tan trong nước nhưng tan trong acid tạo bọt khí - Ứng dụng: giá thành rẻ, khá phổ biến, được sử dụng làm vật liệu xây dựng, sản xuất vôi… 2. Sử dụng nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững - Khai thác quá mức sẽ khiến nhiên liệu cạn kiệt - Quá trình khai thác, chế biến nguyên liệu tác động tiêu cực đến môi trường => Cần sử dụng nguyên liệu an toàn, hiệu quả như: + Đổi mới công nghệ khai thác, chế biến + Kiểm soát, xử lí chất thải, bảo vệ môi trường + Chú ý an toàn lao động trong quá trình khai thác và chế biến Sơ đồ tư duy: Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng |
