I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT 1. Khái niệm yếu tố ngoại vi
Yếu tố ngoại vi được hiểu như là những hoạt động của một chủ thể nhất định nào đó gây tác động đến các đối tượng này không được đền bù hoặc không phải bị
đền bù. Các chủ thể và đối tượng tác động ở đây có thể là cá nhân hoặc các đơn vị
sản xuất kinh doanh. Sự tác động của các chủ thể này là sự tác động tốt hoặc tác động xấu. Các chủ thể này không chịu bất cứ một trách nhiệm kinh tế nào về sự tác
động của họ, cũng như họ khơng đòi hỏi một sự đền bù nào. Như vây, yếu tố ngoại vi là một sự thể hiện mối quan hệ sản xuất sản xuất,
sản xuất tiêu dùng, tiêu dùng tiêu dùng, tiêu dùng sản xuất. Hoạt động của người này tác động đến hoạt động của người khác. Kết quả hoạt động của người
này chịu ảnh hưởng bởi kết quả hoạt động của người khác. Tóm lại, khi có sự tương tác giữa các hoạt động của các chủ thể và đối tượng
khác nhau trong nền kinh tế, có thể tạo ra sự khác biệt giữa giá trị xã hội và giá trị thị trường, lợi ích và chi phí xã hội khác biệt với lợi ích và chi phí tư nhân.
2. Phân loại yếu tố ngoại vi
Dựa trên giác độ hiệu quả kinh tế xã hội của các yếu tố ngoại vi đến các đối tượng tác động người ta chia làm 2 loại:
Yếu tố ngoại vi tích cực: là yếu tố ngoại vi có tác động tốt đến đối tượng chịu tác động. Ví dụ: Người ni ong tạo ra yếu tố ngoại vi tích cực đến người
trồng táo. Yếu tố ngoại vi tiêu cực: là yếu tố ngoại vi có tác động xấu đến đối tượng
chịu tác động. Ví dụ: Việc khai thác than gây ra tác động tiêu cực đối với khu dân cư gần đó.
2
3. Sự tác động của yếu tố ngoại vi tiêu cực
Xem xét hoạt động của ngành sản xuất túi nylon trên thị trường đã gây ra một ngoại ứng tiêu cực là ô nhiễm môi trường, tác động xấu đến môi trường sống
của chúng ta.
Giá túi nylon hình thành trên thị trường là P
E
, tương ứng với điểm cân bằng thị trường là E và sản lượng được sản xuất trên thị trường là Q
E
. Tuy nhiên do các doanh nghiệp sản xuất túi nylon đã tạo ra một tác động ngoại vi tiêu cực về mơi
trường nên ngồi chi phí sản xuất 1 tấn túi nylon, nền kinh tế còn phải gánh chịu các chi phí khác về mơi trường do tác động ngoại vi tiêu cực. Nếu gọi chi phí sản xuất 1
tấn nylon của ngành là MC, chi phí biên ngoại ứng tiêu cực là MEC thì chi phí xã hội để sản xuất 1 tấn nylon là MSC = MC + MEC. Như vậy sản lượng nylon có hiệu
Q
Q
E
Q
E
P
MSC
MC
MEC D=MB=MSB
E A
B E
P
E
P
E
O
3
quả phải là sản lượng mà ở đó lợ ích biên xã hội MSB phải bằng chi phí biên xã hội MSC tương ứng với sản lượng Q
E
. Nhận xét: Khi có ngoại tác tiêu cực đã dẫn đến tình trạng:
1 Hiệu quả thị trường E duy trì vượt quá hiệu quả xã hội E mong muốn do chi phí biên thị trường MC khác với chi phí xã hội MSC vì có ngoại ứng tiêu cực
nên cần có chi phí biên ngoại ứng MEC 2 Sản lượng thị trường vượt quá sản lượng xã hội Q
TT
Q
XH
Giá cả thị trường thấp hơn giá cả xã hội P
TT
P
XH
3 Vấn đề là cần phải đảm bảo hiệu quả chung cho xã hội E chứ không chỉ nhằm mang lại hiệu quả riêng của thị trường E. Do vậy, hiện nay chưa có biện pháp can
thiệp thích hợp thì thị trường có khuynh hướng sản xuất vượt quá hiệu quả chung của xã hội mong muốn. Điều đó, gây ra tổn thất kinh tế do thị trường sản xuất vượt
quá hiệu quả chung của xã hội tương ứng dtEBE
4. Hệ thống biện pháp khắc phục sự tác động ngoại vi của chính phủ | 
