Nhân gian thất cách sách

Thất lạc cõi người có tên gốc là Ningen Shikkaku tức Nhân gian thất cách (mất tư cách làm người). Đúng như tên truyện, xuyên suốt tác phẩm là một chuỗi dài những bi ai, chán ngán, tự vấn, của một cá nhân cảm thấy bản thân như đã bị gạt khỏi rìa thế giới loài người. Cuộc đời lắm bi ai của nhân vật chính cùng không khí u ám khắc họa rõ ràng ngay từ trang sách đầu tiên hẳn khiến nhiều bạn e ngại, buông tay nhưng thật ra trong cốn sách chứa đựng khá nhiều triết lí nhân sinh đáng suy ngẫm, bạn cần sự kiên nhẫn nhất định để đi được đến trang cuối cùng.

Bạn sẽ thấy gì khi nhìn vào gương soi, mặt hồ hay những vật tương tự. Liệu đó có phải là hình ảnh phản chiếu của chính bạn hay là một vật gì đó vượt ngoài sức tưởng tượng của bản thân? Liệu có ai đó sống mà luôn che đậy con người thật hay không thể hoà đồng vào xã hội? Hãy cùng mở cuốn sách có tên Nhân gian thất cách để đi tìm câu trả lời.

Dazai Osamu là một nhà văn thiên tài, một cây đại cổ thụ trong nền văn học Nhật Bản sau thế chiến hai. Văn chương của ông luôn mang những sắc màu u ám về hiện thực, xã hội cũng như suy nghĩ của ông về thời đại bấy giờ. Với những tác phẩm như Tà Dương,Vợ lão Villon, Chạy đi Melos, Chiếc hộp Pandora tên tuổi của Dazai trở nên rất tiêu biểu với Nhật Bản nói riêng và thế giới nói chung. Những áng văn bất hủ thấm nhuyễn những tác phẩm về bản ngã, suy đồi của những con người đã tạo nên thương hiệu riêng mang tên Osamu Dazai. Thế nhưng nếu như nhắc đến tên thiên tài này thì không thể không kể đến tác phẩm tâm huyết cũng là cuối cùng trong cuộc đời sáng tác của ông. Một tác phẩm như một bản tự truyện đã được dịch ra rất nhiều thứ tiếng và chuyển thể sau này không thể nào khác ngoài Thất lạc cõi người. Nội dung cuốn sách kể về Oba Yozo, một người luôn phải sống giả dối để hoà nhập với xã hội xung quanh. Ngay từ khi còn nhỏ, cậu bé đã bị gia nhân trong nhà xâm hại và còn phải lén ghi chiếc đầu sư tử vào sổ tay của cha mình để làm ông vui khi hỏi các con ông thích quà gì. Lớn lên chút khi đi học thì Oba đều giả vờ làm trò, tỏ vẻ ngốc nghếch để thu hút sự chú ý của những người xung quanh. Và thứ duy nhất khiến cậu thích thú là người bạn học nhìn ra chân tướng thật sự của mình, đó là cái bản chất hình hài quái vật mà cậu luôn tự thấy. Dù rằng có phần lo lắng nhưng cậu luôn thấy vui khi và hay mời người bạn đó về nhà chơi cho tới khi cậu ta chết mà không rõ nguyên do. Không có ai nhìn thấu mình nữa, cuộc đời Oba sa đọa vào những thú vui như thuốc, phụ nữ, rượu khi quen với một sinh viên là Horiki. Bị cha từ mặt và chỉ gửi trợ cấp như có trách nhiệm, sự cô đơn đã khiến bản thân Oba ngày càng suy đồi hơn bao giờ hết. Và sau cùng sự cô đơn đó đã khiến người thanh niên này quyết định tự sát chung với một người phụ nữ mà không thành. Oba được cứu sống trong khi người phụ nữ đó chết đã khiến cuộc sống thêm trầm trọng. Sự ám ảnh của những hình ảnh trong tâm trí khiến Oba càng ngày càng phát điên và đắm mình thêm vào thuốc và rượu như một cách tìm quên. Về sau ánh sáng cứu rỗi hiện lên khi Oba cưới một cô gái ngây thơ xinh xắn. Nữ thần cứu rỗi cuộc đời anh và khiến anh bắt đầu từ bỏ các thói hư tật xấu mà thành nghệ sĩ truyện tranh. Nhưng đó mới là lúc cái thất lạc cõi người được xảy ra. Horiki tái xuất và vợ anh bị hắn cưỡng hiếp, một lần nữa anh lại ngựa quen đường cũ trở lại lối sống hư hỏng và tồi tệ.

Cuốn sách được chia ra làm bốn phần nhật ký ghi chép lại cuộc đời một con người. Cái đặc sắc nhất trong truyện chính là sự trùng hợp đến kinh ngạc các sự kiện trong truyện với cuộc đời của chính tác giả. Từ những cuộc rượu chè và nghiện thuốc cũng như vụ tử tự đôi với Shimabe, người vợ thứ nhất. Hay cho đến những cuộc tình với các người phụ nữ khác như Oota hay Tomie mà sau này đã thành công tự sát đôi với ông. Ngay trong Vợ lão Villon, Dazai cũng có đề cập đến sự tha hoá đạo đức người chồng và vụ tử tử đôi. Cái hay nhất có lẽ chính là cái thực bởi đó là cuộc đời, là tấm gương phản chiếu rõ nét nhất của chính tác giả mà chỉ mượn nhân vật Oba để kể lại. Đọc câu văn đầu tiên ta cũng thấy được cái độc đáo, cho ta thấy sự sa ngã của con người Tôi đã sống một cuộc đời đầy hổ thẹn. Chính cái mất tư cách làm người không thể hoà nhập với cuộc sống xung quanh đã khiến cho Oba gặp rất nhiều bất hạnh và sóng gió với cái gương mặt giả tạo từ hồi đi học hay sự suy đồi lúc trưởng thành. Đọc kiệt tác này bạn không chỉ nhìn thấy một thiên thần sa ngã mà còn chính bản thân tác giả trong đó. Thực chất, Dazai cũng gặp vấn đề khi không thể hoà nhập với con người . Ông đưa cuộc sống và suy nghĩ vào trong tên hề Oba trong tác phẩm khởi đầu là Hoa hề cũng như nhân gian thất cách sau này. Osamu mời em mình đến chơi mà ngồi im bởi không biết phải nói gì, không dám vào nhà thầy Ibuse mà cứ đứng ngoài tần ngần. Và cái điểm nhấn tạo nên thất lạc cõi người chính là ánh sáng cứu rỗi từ thiên đường mà lại nhanh chóng vụt tắt. Như bát cháo hành của Thị Nở mở ra hi vọng cho Chí Phèo, cái hi vọng tan biến mất hết. Đó là khi chứng kiến Hatsuyo, người phụ nữ của ông và em mình làm chuyện ấy khi ông đang dưỡng bệnh vì dùng thuốc. Điều này đã khiến cho nhân gian thất cách bị ảnh hưởng lớn và trở thành một phần cực kì quan trọng trong tác phẩm. Đó là một cuộc sống giả dối, hổ thẹn và hoàn toàn lạc lõng với toàn bộ xã hội. Mất tư cách làm người, không được cứu rỗi hay sống với chiếc mặt nạ dường như là toàn bộ tâm sự của tác giả muốn gửi gắm trong tác phẩm.

Hãy đọc cuốn sách này như một cuốn nhật kí bởi đó là cách người đọc cảm nhận hết được cái hay và giá trị tác phẩm. Từng trang sách cho ta thấy được cuộc đời, suy nghĩ và bản ngã không chỉ của nhân vật, tác giả mà còn phản ánh phần nào đó cả chúng ta và xã hội. Tự truyện theo dạng tiểu thuyết khiến cho những dòng văn không thể chân thực hơn đem lại giá trị cốt lõi nhất cho một tác phẩm hiện thực. Cái gì cũng có lí do của nó cả và có lẽ đâu đó trong xã hội xưa và nay vẫn còn tồn tại những trường hợp thất lạc ngoài Oba nói chung hay tác giả nói riêng. Khi tới trang cuối, có lẽ một câu hỏi sẽ còn đọng lại:

Có khi nào chúng ta thấy được một phần nào đó bản thân qua tác phẩm trên?

Oba Ashoka Meghishima Somei

Sống, dù chỉ là một vai hề, cũng phải đi đến tận cùng đày ải.
Sống, nhiều khi không bằng chết nhưng phải nghiến răng đi tiếp, nhiều khi chưa chắc gì vì hai chữ ngày mai

Dazai Osamu tên thật là Tsushima Shuji, 1 tác giả thuộc dòng văn học Vô lại phái nhóm nhà văn có khuynh hướng nổi loại và tự hủy sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Cuộc đời Dazai có thể tóm gọn trong hai từ Đau thương và Vỡ mộng. Với lối văn phong hài hước u ám. Tôi chưa từng biết đến một tác gia nào có một tâm tư đầy u thảm, bi đát như vậy. Một tâm hồn sống còn đau khổ hơn là được chết. Thậm chí, ông còn chưa bao giờ có suy nghĩ muốn giết người khác mà chỉ tha thiết muốn tha nhân giết mình bằng một cách tàn nhẫn nhất.

Ông cho rằng mình đã sống một cuộc đời hèn hạ nhất, đau khổ và đáng xem thường nhất trong khi ông là người con thứ 10 trong một gia đình đại chủ thời đó. Ngay từ khi còn nhỏ, ông đã nhận ra mình khác biệt với những con người xung quanh và từ đó sinh ra tâm lý sợ hãi con người. Sống mà phải luôn mang theo mặt nạ chú hề, trong khi tâm tư lại đau khổ, giày xéo.

Một tác giả tài hoa, song song lại đi cùng cuộc đời bi đát. Trải qua ba cuộc tình bi thảm với ba người đàn bà, tự sát hết năm lần nhưng vẫn không được toại nguyện, có một người con mắc hội chứng Down. Đối với Dazai, cuộc đời ông như tận cùng khổ cực, cho đến năm 39 tuổi, ông đã cùng vợ mình trầm mình tự tử, để thoát khỏi kiếp sống tàn nhẫn này và để lại cho thế gian tác phẩm đang còn dang dở Giã biệt (Sayonara)

Thất lạc cõi người như một quyển tự truyện về kiếp sống bi thương của Dazai, văn phòng hài hước trong khung cảnh u ám, mang lại cho người đọc một cái nhìn mới hơn về tâm can con người, hiểu được nỗi đau mà con người phải chịu trong kiếp sống của mình, vật vã để sống trong cái cuộc đời đau thương này.

Những con chữ như dấu máu vương trên tuyết, dẫn đưa ta vào mê lộ không lối thoát của nỗi cô đơn rực rỡ kiếp người.

Hoang Anh Phạm