Trong hầu hết các trường hợp, các xét nghiệm thường không giúp ích nhiều trong chẩn đoán. Các xét nghiệm tiêu chuẩn, sẵn có để xác định các loại thuốc thông thường do lạm dụng (thường được gọi là sàng lọc độc chất) là xét nghiệm định tính, không phải định lượng. Các xét nghiệm này có thể cho kết quả dương tính giả hoặc âm tính giả, và chỉ kiểm tra được một só chất nhất định. Ngoài ra, sự có mặt của các thuốc dùng do lạm dụng không nhất thiết cho thấy thuốc đó gây ra các triệu chứng hoặc dấu hiệu của bệnh nhân. Sàng lọc ma túy trong nước tiểu thường được sử dụng nhiều nhất nhưng chỉ có giá trị giới hạn và thường phát hiện nhóm thuốc hoặc chất chuyển hóa hơn là các thuốc cụ thể. Ví dụ, xét nghiệm opioid nước tiểu không phát hiện được fentanyl hoặc methadone nhưng phản ứng với một lượng rất nhỏ morphine hoặc các chất tương tự codeine. Xét nghiệm được sử dụng để xác định cocaine phát hiện ra một chất chuyển hóa hơn là cocaine chính nó.
Đối với hầu hết các chất, không thể dễ dàng xác định được nồng độ trong máu hoặc không giúp cho hướng dẫn điều trị. Đối với một vài chất (ví dụ:, acetaminophen, aspirin, carbon monoxide, digoxin, ethylene glycol, bàn là, lithium, methanol, phenobarbital, phenytoin, theophylline), nồng độ chất trong máu có thể giúp hướng dẫn điều trị. Nhiều nhà chức trách khuyên nên đo nồng độ acetaminophen ở tất cả các bệnh nhân có uống nhiều chất, vì uống acetaminophen là rất phổ biến, thường không có triệu chứng trong giai đoạn đầu, và có thể gây độc muộn mức độ nghiêm trọng, mà có thể ngăn ngừa được bằng chất giải độc đặc hiệu. Đối với một số chất, các xét nghiệm máu khác (ví dụ PT cho quá liều warfarin, nồng độ methemoglobin đối với một số chất) giúp hướng dẫn điều trị. Đối với bệnh nhân có tình trạng thay đổi ý thức hoặc các dấu hiệu sinh tồn bất thường hoặc ăn phải chất xác định, các xét nghiệm nên bao gồm điện giải, BUN, creatinine, áp lực thẩm thấu máu, glucose, xét nghiệm đông máu và khí máu động mạch. Các xét nghiệm khác (ví dụ nồng độ methemoglobin, nồng độ carbon monoxide, CT sọ não) có thể được chỉ định đối với một số trường hợp nghi ngờ chất độc cụ thể hoặc tình trạng lâm sàng rõ ràng.
Đối với trường hợp ngộ độ các thuốc ảnh hưởng đến tim mạch hoặc ngộ độc chất không rõ,điện tâm đồ và theo dõi tim mạch được chỉ định. Trong 3 ngày 12-13-14/9/2020, có 98 trường hợp nghi ngộ độc thực phẩm sau bữa ăn trưa tại một trường tiểu học ở TP.HCM. Trước đó, hàng chục bệnh nhân ngộ độc thực phẩm sau khi ăn pate Minh Chay cũng đang đối mặt với nguy hiểm do phát hiện vào giai đoạn muộn. Vậy làm thế nào nhận biết sớm các triệu chứng bị ngộ độc để có hướng xử trí kịp thời?  Ngày 13/9, theo thông tin từ báo TTO, có 98 em học sinh ở Trường tiểu học Bình Trưng Đông, quận 2, TPHCM có biểu hiện bất thường, 20 em đã nhập viện, nghi do ngộ độc sau bữa ăn ở trường, nhiều khả năng do bánh su kem. Phòng y tế, phòng GD-ĐT đã phối hợp lấy mẫu thức ăn kiểm tra xác định nguyên nhân. Các em đều có biểu hiện nôn, ói, sốt, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa. Trong đó có 1 ca trung bình, 19 ca nhẹ, được lấy mẫu xét nghiệm và theo dõi sát sao tại bệnh viện quận 2. Trước đó, ngày 29/8/2020, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cũng đã phát cảnh báo khẩn cấp nhiều người bệnh nhập viện cấp cứu do ngộ độc botulinum khi sử dụng pate Minh Chay, tiên lượng người bệnh phải điều trị máy thở kéo dài chứ không chỉ vài tuần. Nguy hiểm hơn, trong thời gian chờ phục hồi sức cơ sau điều trị, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ viêm phổi do thở máy lâu ngày cùng nhiều biến chứng đường hô hấp. Tình trạng này cho thấy đây là loại ngộ độc thực phẩm không dễ điều trị. Hiện loại thuốc duy nhất dùng giải độc cho bệnh nhân ngộ độc độc tố botulinum là antitoxin botulinum, giá rất đắt đỏ, loại mua từ Thái Lan tới 8.000 USD/lọ. Đáng lưu ý, thuốc chỉ đạt hiệu quả tốt trong vòng 7 ngày kể từ khi có biểu hiện ngộ độc, trong khi những bệnh nhân bị ngộ độc sau ăn pate Minh Chay ở Việt Nam đều đã ở giai đoạn muộn. Người sớm nhất cũng đã ăn pate trước đó 2 tuần, còn lại đều ăn trên 1 tháng, thậm chí ăn từ tháng 7 – đã quá xa so với thời gian thuốc có hiệu quả tốt nhất. Theo thống kê của Bộ Y tế, từ năm 2010-2019, Việt Nam ghi nhận 1.556 vụ ngộ độc thức ăn với hơn 47.400 người mắc, trong đó 40.190 trường hợp phải nhập viện điều trị và 271 trường hợp tử vong. Riêng năm 2020, tính đến ngày 31/5, cả nước ghi nhận 48 vụ ngộ độc thực phẩm làm hơn 870 người mắc phải, 824 người nhập viện điều trị và 22 người tử vong. Nguyên nhân ngộ độc được xác định chủ yếu là do thực phẩm bị nhiễm vi sinh vật (33%), thực phẩm bị ô nhiễm hóa chất (27%), thực phẩm chứa các chất độc tự nhiên (37,5%), thức ăn bị nhiễm thuốc trừ sâu (phun hàm lượng cao, không cách ly với ngày thu hoạch) hoặc các chất phụ gia như hàn the, màu công nghiệp, đường hóa học,… với dư lượng độc tố cao. Nhiều người nhập viện do ngộ độc thực phẩm khi ăn pate Minh Chay Ngộ độc thực phẩm hay còn gọi là ngộ độc thức ăn hoặc trúng thực, là tình trạng người bệnh bị trúng độc, ngộ độc do ăn uống phải những thức ăn, nước uống bị nhiễm khuẩn, nhiễm độc hoặc các loại thực phẩm bị biến chất, ôi thiu, vượt quá liều lượng cho phép các chất bảo quản, chất phụ gia,… Nếu ngộ độc ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể khỏe lại sau vài ngày; trong trường hợp nặng sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Những nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm thường gặp gồm:
Vi khuẩn Clostridium botulinum là nguyên nhân gây ngộ độc pate Minh Chay TS.BS Mai Thị Hội cho biết, ngộ độc thức ăn (trúng thực) có thể xảy ra sau khoảng vài phút hoặc vài giờ, cũng có thể từ 1-2 ngày sau khi hệ tiêu hóa tiêu thụ hết thực phẩm. Một số trường hợp người bệnh có thể nghĩ đến ngộ độc khi:
Bên cạnh đó, tùy theo nguyên nhân gây trúng thực, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như:
Người bị trúng thực có thể đau bụng dữ dội, buồn nôn, tiêu chảy nhiều lần Ngộ độc thức ăn (ngộ độc thực phẩm) nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:
TS.BS Mai Thị Hội cho biết, khi nhận thấy bản thân hoặc những người xung quanh có những biểu hiện ngộ độc, cần bình tĩnh và áp dụng những biện pháp sơ cứu ngay lập tức để giảm thiểu ảnh hưởng, tác động xấu đến sức khỏe người bệnh. Đối với những người có triệu chứng nôn mửa ngay sau khi ăn phải thực phẩm nhiễm độc, hoặc những người bệnh còn tỉnh táo, chưa có triệu chứng ngộ độc cần lập tức dùng mọi biện pháp kích thích để nôn hết những thức ăn ra khỏi dạ dày. Có thể dùng ngón trỏ (đã được rửa sạch) để ép vào góc lưỡi người bệnh, hoặc pha nước muối hòa tan trong nước ấm để kích thích người bệnh nôn càng nhiều càng tốt, hạn chế các loại độc tố ngấm vào cơ thể người bệnh. Trong quá trình gây nôn cần chú ý:
Người bị ngộ độc thực phẩm có thể nôn và tiêu chảy nhiều lần dẫn đến mất nước, do đó cần cho người bệnh uống nhiều nước và nghỉ ngơi. Có thể bù nước cho người bệnh bằng dung dịch oresol được pha theo chỉ dẫn. Lưu ý, nếu sử dụng dung dịch oresol phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, dùng đúng liều lượng chỉ định như không pha quá ít hoặc quá nhiều nước, không sử dụng dung dịch đã pha quá 24 tiếng, không đun sôi dung dịch,… Nếu nhiều người ngộ độc thức ăn cùng một lúc cần chia dung dịch oresol riêng biệt, không cho uống chung vì có thể khiến tình trạng của những người ngộ độc nhẹ trở nên nghiêm trọng hơn. Thực hiện bù nước và nghỉ ngơi hợp lý Trường hợp người bệnh có những triệu chứng bất thường như co giật, rối loạn ý thức, suy hô hấp không được gây nôn vì có thể nguy hiểm đến tính mạng. Kể cả khi đã thực hiện các bước sơ cứu kể trên, người bệnh vẫn có nguy cơ gặp nguy hiểm bất cứ lúc nào. Do đó, cần đưa người bệnh đến ngay các cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân và có hướng điều trị kịp thời. Để phòng ngừa ngộ độc thực phẩm cũng như các biến chứng nguy hiểm, TS.BS Mai Thị Hội khuyến cáo người bệnh cần chọn lựa thực phẩm an toàn, bảo quản thực phẩm đúng cách, giữ vệ sinh trong khi chế biến và ăn uống hợp vệ sinh bằng nguyên tắc ăn chín uống sôi.
Rửa tay trước khi tiếp xúc thực phẩm, trong và sau khi chế biến, trước khi ăn để ngăn ngừa vi khuẩn Thực hiện nguyên tắc ăn chín uống sôi, chỉ ăn ở những nơi đảm bảo vệ sinh, tránh những nơi bụi bẩn, ẩm thấp; bảo quản, chế biến thức ăn đúng cách tránh nguy cơ vi khuẩn xâm nhập gây ngộ độc… Hiện nay, nguồn thực phẩm càng phong phú càng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ngộ độc. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân ngộ độc thực phẩm thường tốn kém và khó khăn, nhiều trường hợp phải cần đến hệ thống máy móc xét nghiệm hiện tại mới có thể cho kết quả chẩn đoán chính xác. Nội soi tiêu hóa bằng hệ thống ống mềm tại BVĐK Tâm Anh giúp bác sĩ thao tác dễ dàng, người bệnh thoải mái, dễ chịu, không có cảm giác đau đớn Khoa Nội soi Tiêu hóa, BVĐK Tâm Anh được trang bị đầy đủ hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại cho phép thực hiện các xét nghiệm, phân tích xác định chính xác tác nhân gây ngộ độc cũng như các thủ thuật nội soi hiện đại, điều trị an thần giúp người bệnh nhanh chóng khỏi bệnh, cũng như giảm thiểu các tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng phương pháp nội soi thông thường. Bên cạnh đó, khoa Nội soi Tiêu hóa, BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực nội soi, điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa. Đặc biệt, TS.BS Mai Thị Hội là một trong những bác sĩ đầu tiên tại Việt Nam được bác sĩ người Pháp trong tổ chức “Thầy thuốc thế giới” – Medecin du monde, bác sĩ Jean Mari Tigaut đào tạo về kỹ thuật nội soi tiêu hóa, người bệnh hoàn toàn an tâm và tin tưởng khi đến khám và điều trị bệnh. HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội Hotline: 1800 6858 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh Hotline: 0287 102 6789
Thúy Nguyễn |
