Kỹ thuật kiểm tra đánh giá năm 2024

17/12/2017 | 10:38 GMT+7
24.402 lượt xem

Bộ GD&ĐT đang triển khai tập huấn "Nâng cao năng lực đánh giá thường xuyên các môn học" cho các giáo viên tiểu học theo Thông tư 22. Tuy nhiên, việc đánh giá thường xuyên không chỉ đối với tiểu học mà các bậc học khác, cũng là công việc hàng ngày của thầy cô.

Nội dung chính Show

1. Tổng quan về các kĩ thuật đánh giá trong lớp học
2. Thực trạng kiểm tra đánh giá trong lớp học bậc phổ thông ở Việt Nam
3. Kết quả nghiên cứu thực tiễn
3.1. Qua đánh giá của đội ngũ cán bộ quản lí
3.2. Nguyên nhân chủ yếu là do
3.3. Kết quả phân tích tương quan
4. Qua đánh giá của đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy
4.1. Nghiên cứu được thực hiện thành 02 giai đoạn
4.2. Kết quả phân tích
5. Đề xuất các kĩ thuật đánh giá trong lớp học bậc phổ thông ở Việt Nam
6. Giải pháp đề xuất
6.1. Nhóm kĩ thuật đánh giá mức độ nhận thức
6.2. Nhóm kĩ thuật đánh giá năng lực vận dụng
6.3. Nhóm kĩ thuật tự đánh giá và phản hồi về quá trình dạy - học

Nâng cao năng lực đánh giá thường xuyên các môn ở tiểu học / Những lưu ý mới nhất về đánh giá thường xuyên môn Tiếng Việt

TS. Sái Công Hồng hiện là Phó Cục trưởng Cục Quản lý Chất lượng, Bộ GD&ĐT Xin chia sẻ với các thầy cô một báo cáo khoa học được nghiên cứu bởi nhóm tác giả: Đào Hoa Mai, Sái Công Hồng, Lê Thái Hưng, Đinh Thị Kim Thoa, Nguyễn Thị Ngọc Bích, Lê Kim Long thuộc Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội từ tháng 4/2012 để các thầy cô tham khảo thêm (toàn văn báo cáo, các bạn có thể tải để làm tư liệu).

Tóm tắt: Đánh giá trong lớp học được xem là thành tố cơ bản trong giáo dục giúp học sinh xác định được nhu cầu, nâng cao khả năng học tập; trong đó các kĩ thuật đánh giá trong lớp học được xem là công cụ, phương tiện chuyển tải nội dung đến người học trong quá trình dạy học. Việc sử dụng các kĩ thuật đánh giá sẽ góp phần kích thích năng lực sáng tạo trong dạy học và giúp người dạy tìm ra biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy. Thông tin phản hồi từ người học chính là động lực để người dạy tìm tòi, khám phá những phương pháp dạy học mới nhằm mục đích giúp cho người học tiến bộ. Chính vì vậy, việc nghiên cứu hệ thống các kĩ thuật đánh giá trong lớp học trên thế giới và vận dụng phù hợp với giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay là vấn đề cấp thiết, nhằm hướng đến kiểm tra đánh giá như là hoạt động học tập.

1. Tổng quan về các kĩ thuật đánh giá trong lớp học

Đánh giá quá trình trong lớp học khuyến khích sự tiến bộ của học sinh và quá trình tự đánh giá. Tại Phần Lan, thành công trong giáo dục là kết quả của một quốc gia áp dụng hiệu quả phương pháp đánh giá quá trình và đánh giá tổng kết (Katie A. Hendrickson, Ohio University, 2012). Mục đích đánh giá là nhằm hướng dẫn và thúc đẩy việc học cũng như những kĩ năng tự đánh giá cho người học. Phương pháp đánh giá là sự kết hợp giữa quá trình giáo dục, kĩ năng làm việc cũng như hành vi (Finnish National Board of Education, 2010). Quy trình đánh giá lớp học tại Phần Lan cho phép giáo viên đánh giá và điều chỉnh chương trình giảng dạy dựa trên nhu cầu của học sinh. Đối với Úc, đánh giá lớp học được coi là thành tố cơ bản trong giáo dục và lợi ích của đánh giá trong lớp học chính là chú trọng chiều sâu của quá trình học tập (J J Cumming, Griffith University, Brisbane, QLD, Australia, 2010). Singapore với những kinh nghiệm xây dựng lớp học/trường học tư duy và điểm mới trong hệ thống thi cử chính là sử dụng bài tập Dự án. Trong khi Anh đang hướng tới hệ thống đánh giá chú trọng vào hiệu quả (đánh giá trong lớp học) thì Scotland, Wales và Bắc Ailen thậm chí đã có những bước tiến xa hơn trong những cách tiếp cận trong đánh giá quá trình. Qua các nghiên cứu về kiểm tra đánh giá trong lớp học và kĩ thuật kiểm tra đánh giá trong lớp học của các nước trên thế giới có thể tổng hợp và phân chia thành 3 nhóm kĩ thuật đánh giá là: (i) Kĩ thuật đánh giá kiến thức và kĩ năng; (ii) Kĩ thuật đánh giá thái độ, giá trị và sự tự nhận thức của người học; (iii) Kĩ thuật đánh giá phản ứng của người học đối với hướng dẫn học.

Bảng 1: Giới thiệu một số kĩ thuật đánh giá trong lớp học

Kiểm tra đánh giá trong giáo dục có giá trị không chỉ cho người dạy, người học mà còn cả nhà quản lí. Đây cũng là khâu quan trọng tác động lớn đến quá trình nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Việc kiểm tra đánh giá khách quan, nghiêm túc, đúng cách, đúng hướng sẽ là động lực mạnh mẽ khích lệ sự vươn lên trong học tập, thúc đẩy sự tìm tòi sáng tạo không ngừng của người học.

2. Thực trạng kiểm tra đánh giá trong lớp học bậc phổ thông ở Việt Nam

Ở Việt Nam, một trong những vấn đề nổi cộm hiện nay trong giáo dục phổ thông là đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy. Tuy nhiên, theo ý kiến của rất nhiều chuyên gia và các nhà giáo dục thì thấy một thực trạng là nhà trường và thầy cô trong các trường phổ thông đang gây áp lực đối với học sinh bằng các đợt kiểm tra, thi giữa kì, cuối kì, thi tốt nghiệp. Nhiều GV và HS cho rằng cách kiểm tra đánh giá hiện nay là lạc hậu, thiếu khách quan, chưa chính xác và hơn nữa, đi ngược với mục tiêu của giáo dục phổ thông được xác định trong Luật Giáo dục là phát triển con người toàn diện. Đối với chương trình giáo dục phổ thông hiện nay, mục tiêu đánh giá được phân chia thành ba lĩnh vực là kiến thức, kỹ năng và thái độ. Mục tiêu thuộc mỗi lĩnh vực lại được diễn tả cụ thể hơn bởi các chuẩn kiến thức, kỹ năng. Bên cạnh mục tiêu được phân chia như trên, cần hướng tới mục tiêu đánh giá theo cách tiếp cận năng lực. Nhiều nhà giáo dục và quản lí đều đồng tình với quan điểm đổi mới hoạt động kiểm tra đánh giá là "một khâu đột phá" của công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục như nghị quyết TƯ 8 đã khẳng định. Tuy nhiên, hiện nay trong thực tiễn giáo dục, kiểm tra đánh giá chưa được GV, người học và nhà quản lý sử dụng xứng tầm giá trị sư phạm của nó.

Về cơ sở pháp lí, Bộ GDĐT nghiên cứu và đã thông qua hệ thống văn bản pháp quy về thực hiện công tác kiểm tra đánh giá ở nhà trường và cũng đã có những điều chỉnh cụ thể theo từng giai đoạn. Cụ thể: Quy chế đánh giá, xếp loại người học trung học cơ sở và người học trung học phổ thông ban hành theo Quyết định số 40/2006/QĐ-BGDĐT; Quyết định số 51/2008/QĐ-BGDĐT Sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đánh giá, xếp loại người học trung học cơ sở và người học trung học phổ thông ban hành kèm theo Quyết định số 40/2006/QĐ- BGDĐT; Thông tư số 58/2011/TT-BGDĐT, Ban hành Quy chế đánh giá, xếp loại người học trung học cơ sở và người học trung học phổ thông. Những điểm tích cực trong công tác chỉ đạo và triển khai hoạt động đánh giá ở nhà trường phổ thông:

[1]. Kết quả học tập của người học đã được so sánh với yêu cầu cần đạt được về kiến thức, kĩ năng của từng môn học;

[2]. Đa dạng hóa hình thức đánh giá, loại bài kiểm tra;

[3]. Đa dạng hóa các loại thông tin về chứng cứ thành công của người học;

[4]. Kết hợp kết quả học tập định tính và kết quả học tập định lượng;

[5]. Nhấn mạnh vai trò của năng lực quản lí, chỉ đạo của cán bộ quản lí, năng lực triển khai của giáo viên đối với việc đổi mới đánh giá kết quả học tập của người học phổ thông.

Về cơ sở thực tiễn, hoạt động kiểm tra đánh giá ở các nhà trường phổ thông cho thấy một số điểm mạnh như sau:

[1]. Về nhận thức, đa số cán bộ quản lí, giáo viên đã nhận thức được mục đích quan trọng nhất của hoạt động đánh giá. Do đó, giáo viên đã nhận thức cần giảm áp lực của điểm số vì điểm số chỉ có tác dụng khi xếp loại học lực, đồng thời tăng cường nhận xét để giúp người học nhìn thấy rõ những yếu kém, sai lệch của mình trong học tập và tìm cách khắc phục;

[2]. Về phương thức đánh giá, các nhà trường đã và đang triển khai hoạt động đánh giá kết quả học tập theo một tiến trình gồm ba công đoạn với hành động cụ thể là thu thập thông tin đánh giá, xử lí và phân tích thông tin đã thu thập, ra quyết định đánh giá.

Bên cạnh những ưu điểm cơ bản trên, các văn bản pháp quy về hoạt động kiểm tra đánh giá còn một số hạn chế dẫn đến vẫn tồn tại những hạn chế cơ bản về nhận thức và về phương thức trong thực tiễn triển khai hoạt động đánh giá. Cụ thể:

[1]. Chưa xác định và thực hiện được chức năng cung cấp thông tin để điểu chỉnh hoạt động quản lí, dạy và học;

[2]. Nội dung văn bản khó để giáo viên, các cơ sở giáo dục thực hiện đảm bảo tính quy chuẩn, khách quan của hoạt động của việc kiểm tra đánh giá;

[3]. Hoạt động kiểm tra đánh giá như trong các văn bản chưa có thể làm căn cứ để đánh giá sự tiến bộ của người học;

[4]. Chưa đảm bảo được yêu câu toàn diện của hoạt động kiểm tra đánh giá;

[5]. Chưa phát huy được vai trò chủ động của người học với hoạt động kiểm tra đánh giá;

[6]. Một số bộ phận giáo viên chưa đạt cả yêu cầu về tâm và tài trong hoạt động kiểm tra đánh giá.

Qua những phân tích trên có thể thấy, hoạt động kiểm tra đánh giá ở nhà trường phổ thông hiện nay mới chỉ thực hiện được một phần chức năng sư phạm của nó đó là đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của người học. Ngoài ra còn những hạn chế như chưa đáp ứng được yêu cầu toàn diện, đôi khi còn thiếu khách quan...; việc cung cấp những thông tin quan trọng, có giá trị giúp nhà quản lí, người dạy và người học điều chỉnh trong hoạt động giáo dục còn rất hạn chế. Kiểm tra đánh giá mới chỉ được xem như một kênh cung cấp thông tin về kết quả học tập một cách chưa toàn diện, chứ chưa được nhìn nhận như một công cụ, phương pháp dạy và học hữu hiệu. Những hệ quả này có nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là:

- Chưa có văn bản pháp quy hướng dẫn một cách chi tiết cụ thể, định hướng đúng vai trò chức năng của hoạt động kiểm tra đánh giá trong nhà trường;

- Trình độ chuyên môn về kiểm tra đánh giá của nhà quản lí các cơ sở, giáo viên chưa đồng đều, chưa đáp ứng được việc thực hiện các yêu cầu của kiểm tra đánh giá;

- Thái độ chưa đúng mực của một bộ phận nhà quản lý và giáo viên đối với tầm quan trọng của việc kiểm tra đánh giá.

3. Kết quả nghiên cứu thực tiễn

3.1. Qua đánh giá của đội ngũ cán bộ quản lí

Nghiên cứu được thực hiện tại 05 địa điểm khác nhau là: Hải Phòng, Nghệ An, Đà Nẵng, Lâm Đồng và thành phố Hồ Chí Minh. Tổng số cán bộ tham gia trả lời phiếu phỏng vấn bán cấu trúc là 133 người, trong đó 75 người được phỏng vấn sâu và thu nhận ý kiến của nhiều cán bộ quản lí khác trong hội thảo trao đổi về thực trạng kiểm tra, đánh giá trong lớp học tại các sở, các địa phương trên cả nước. Kết quả cho thấy có trên 80% ý kiến cho rằng có áp dụng các phương pháp/hình thức đánh giá trong lớp học:

- Phương pháp/hình thức đánh giá trong lớp học "Thông qua các bài kiểm tra định kì theo quy định" có97,7% cán bộ quản lí cho rằng có sử dụng phương pháp/hình thức này, thông tin này có nghĩa là phương pháp/hình thức này các trường phổ thông được khảo sát áp dụng nhiều nhất;

- Phương pháp có tỉ lệ cán bộ quản lí lựa chọn thấp nhất là "Thông qua quan sát các hoạt động hàng ngày của học sinh và ghi chú vào nhật kí giảng dạy của GV" (75,9% ý kiến cho rằng có sử dụng phương pháp/hình thức này).

Như vậy, việc sử dụng phương pháp/hình thức đánh giá trong lớp học được triển khai rất tốt tại các trường. Tuy nhiên việc áp dụng các phương pháp/hình thức đánh giá chỉ mới tập trung chủ yếu vào các nội dung:

- Các bài kiểm tra định kì theo quy định;

- Các câu hỏi phát vấn ngắn diễn ra trong tiết học;

- Hình thức thảo luận nhóm (kỹ năng diễn đạt, trình bày, phân vai, kĩ năng hợp tác nhóm).

Ngoài ra, kết quả phỏng vấn sâu nhóm cán bộ quản lý về các nội dung liên quan đến thực trạng kiểm tra đánh giá cho thấy: 95,4% cán bộ quản lí được phỏng vấn cho rằng việc thực hiện phương pháp đánh giá học sinh hiện nay chủ yếu chỉ là đánh giá kiến thức, kĩ năng học được, chưa đánh giá được năng lực người học; 81,3% cán bộ quản lí cho rằng phương pháp đánh giá học sinh trên lớp hiện nay chưa thúc đẩy được người học cũng như giáo viên có những điều chỉnh việc dạy và học ngay trong quá trình dạy học; Ngoài ra, 100% cán bộ quản

lí cho biết thực hiện đúng theo thông tư quy định về đánh giá xếp loại học sinh phổ thông; 12,6% cán bộ quản lí cho biết có phối hợp với một số đánh giá thường xuyên như: cho học sinh thuyết trình, tự chấm điểm lẫn nhau... để tính là điểm thường xuyên cho học sinh (chủ yếu ở các trường THPT chuyên)...

Kết hợp với kết quả khảo sát và phỏng vấn bán cấu trúc, chúng tôi nhận thấy việc kiểm tra đánh giá học sinh còn mang nặng tính hình thức, chú trọng vào điểm số mà chưa chú ý đến nâng cao chất lượng. HS mang tâm lí nặng nề trong kiểm tra chưa xem đây như là hoạt động học tập và vì hoạt động học tập. Ngoài ra, các em chưa rút kinh nghiệm trong từng bài kiểm tra, từng nội dung đánh giá để hoàn thiện, củng cố, bổ sung những kiến thức mà bản thân còn thiếu sót.

3.2. Nguyên nhân chủ yếu là do

- Việc áp dụng các phương pháp/hình thức kiểm tra đánh giá học sinh căn cứ theo yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định việc đánh giá xếp loại học sinh phổ thông;

- Tính thuận lợi, quen thuộc khi áp dụng các phương pháp/hình thức đánh giá truyền thống.

Kết quả đánh giá thực trạng cũng cho thấy việc áp dụng các phương pháp/hình thức kiểm tra đánh giá trong lớp học thông qua: (1) quan sát các hoạt động hàng ngày của HS và ghi chú vào nhật kí giảng dạy của GV, (2) HS khác nhận xét bạn, (3) hình thức tự bản thân HS nhận xét mình cũng đã được các trường triển khai áp dụng (trên 70% ý kiến lựa chọn phương án có sử dụng các phương pháp/hình thức đánh giá này).

3.3. Kết quả phân tích tương quan

Các nhóm kĩ thuật được sử dụng trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS phổ thông tập trung vào các nhóm kĩ thuật: phát triển kĩ năng cho HS, đánh giá thông qua hoạt động quan sát và ghi nhật kí theo dõi của GV. Tuy nhiên, nhóm kĩ thuật sử dụng bài kiểm tra đánh giá năng lực HS không có tương quan với các nhóm kĩ thuật còn lại. Nguyên nhân có thể là do đặc điểm của từng nhóm kĩ thuật: (1) nhóm kĩ thuật đánh giá kĩ năng, thái độ của HS; (2) nhóm kĩ thuật đánh giá năng lực HS thông qua các bài kiểm tra.

4. Qua đánh giá của đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy

4.1. Nghiên cứu được thực hiện thành 02 giai đoạn

- Giai đoạn 1: Bộ công cụ khảo sát được tiến hành thử nghiệm tại tỉnh Thái Nguyên với 15 cán bộ quản lí và 97 giáo viên các trường phổ thông đến từ các Sở Giáo dục và đào tạo: Lạng Sơn, Thái Nguyên, Bắc Kạn, Bắc Giang, Cao Bằng, Yên Bái, Phú Thọ, Hà Giang, Lào Cai.

- Giai đoạn 2: Nghiên cứu chính thức được lựa chọn bằng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên 750 giáo viên phổ thông và cán bộ quản lí các Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường phổ thông đã tham gia lớp tập huấn công tác giáo viên chủ nhiệm hè 2013. Số bảng hỏi thu về là 600, sau khi xử lí làm sạch thô và xử lí làm sạch tinh, kích thước mẫu cuối cùng dùng để xử lí n = 550. Đặc điểm mẫu trong nghiên cứu chính thức trình bày trong bảng 2:

Bảng 2: Đặc điểm khách thể trong nghiên cứu chính thức

Công cụ khảo sát: phiếu hỏi gồm 03 phần

Phần I: Mức độ am hiểu của GV tập trung vào 10 nhóm kĩ thuật đánh giá sau:

[1] Đánh giá những thông tin thu được, sự hồi tưởng, sự hiểu biết (08 câu hỏi)

[2] Đánh giá kĩ năng phân tích và tư duy phê phán (04 câu hỏi)

[3] Đánh giá kĩ năng tổng hợp và tư duy sáng tạo (06 câu hỏi)

[4] Đánh giá kĩ năng giải quyết vấn đề (04 câu hỏi)

[5] Đánh giá kĩ năng ứng dụng và năng lực thực hiện (05 câu hỏi)

[6] Đánh giá nhận thức của học sinh về thái độ và giá trị của họ (05 câu hỏi)

[7] Đánh giá sự nhận thức của người học về việc học (04 câu hỏi)

[8] Đánh giá việc học liên quan đến môn học và nghiên cứu kĩ năng, phương pháp và hành vi học tập (04 câu hỏi)

[9] Đánh giá phản hồi của người học đối với giáo viên và phương pháp dạy (05 câu hỏi)

[10] Đánh giá phản hồi của người học về các hoạt động của lớp học, bài tập và tài liệu (05 câu hỏi).

Phần II: Tần suất áp dụng các kĩ thuật đánh giá trong lớp học tập trung vào 10 nhóm kĩ thuật đánh giá sau: