Đánh giá thực trạng chính sách bảo hiểm xã hội năm 2024

Ngày 23/5/2018, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết số 28/NQ-TW của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành T.Ư khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.

Để góp phần tuyên truyền, đưa Nghị quyết về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) vào cuộc sống nhằm tạo ra bước chuyển đổi mạnh mẽ về chính sách BHXH, hôm nay, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức Giao lưu trực tuyến với chủ đề: “Cải cách chính sách BHXH hướng tới mục tiêu an sinh bền vững”.

Tham gia chỉ đạo và trả lời trực tuyến, chúng tôi xin trân trọng giới thiệu:

1. Đồng chí Doãn Mậu Diệp – Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH

2. Đồng chí Bùi Sỹ Lợi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội.

3. Đồng chí Trần Đình Liệu– Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam

4. Đồng chí Trần Doãn Tiến – Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam.

Đến dự Giao lưu, chúng tôi cũng trân trọng giới thiệu có đại biểu đại diện Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin Truyền thông, Bộ LĐ-TB&XH, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cùng các cơ quan thông tấn báo chí đến dự và đưa tin.

Kính chúc sức khỏe quý vị đại biểu và chúc cho buổi Giao lưu trực tuyến của chúng ta sẽ đạt kết quả tốt đẹp!

Tiếp theo chương trình, trân trọng kính mời đ/c TS. Trần Doãn Tiến, Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam – Trưởng Ban Tổ chức cuộc Giao lưu trực tuyến phát biểu đề dẫn.

TS.Trần Doãn Tiến,Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam phát biểu Đề dẫn Giao lưu trực tuyến “Cải cách chính sách BHXH hướng tới mục tiêu an sinh bền vững”

Kính thưa: - Đ/c Doãn Mậu Diệp – Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH

-Đ/c Bùi Sỹ Lợi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội.

- Đ/c Trần Đình Liệu– Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam

- Kính thưa các đồng chí và quý độc giả!

Chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) bao gồm bảo hiểm hưu trí - tử tuất; bảo hiểm thất nghiệp; bảo hiểm ốm đau, thai sản và bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, với vai trò là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội luôn được Đảng, Nhà nước ta quan tâm. Đảng, Nhà nước coi chính sách BHXH vừa là mục tiêu, vừa là động lực đối với sự phát triển bền vững đất nước cũng như thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa.

Trong thời gian qua, hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH đã không ngừng được bổ sung, hoàn thiện, ngày càng phù hợp hơn với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; góp phần quan trọng vào nhiệm vụ bảo đảm an sinh xã hội, thúc đẩy tiến bộ và công bằng xã hội để phát triển bền vững đất nước trong quá trình đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế.

Trong suốt thời kỳ thực hiện đổi mới, đặc biệt là giai đoạn từ năm 1995 đến nay, thực hiện các Nghị quyết, Chỉ thị, Kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, chính sách BHXH đã được thể chế hóa theo hướng ngày càng hoàn thiện hơn về chế độ, chính sách, về cơ chế quản lý, cơ chế tài chính. Cụ thể là: Đã hình thành hệ thống chính sách BHXH khá đồng bộ, bao quát hầu hết các chế độ BHXH theo thông lệ quốc tế. Với vai trò chủ đạo của Nhà nước, sự tham gia của người lao động và người sử dụng lao động, Quỹ BHXH đã trở thành quỹ an sinh lớn nhất, hoạt động theo nguyên tắc đóng - hưởng và chia sẻ giữa những người lao động cùng thế hệ và giữa các thế hệ tham gia BHXH.

Diện bao phủ BHXH theo quy định của pháp luật và quy mô tham gia BHXH trên thực tế ngày càng được mở rộng…

Bên cạnh những thành tựu nêu trên, việc tổ chức thực hiện chủ trương đổi mới, nâng cao hiệu quả chính sách BHXH cũng còn nhiều hạn chế, yếu kém như: độ bao phủ bảo hiểm xã hội tăng chậm, chưa hướng đến bao phủ toàn dân. Hệ thống BHXH về cơ bản còn thiết kế đơn tầng, sự kết nối giữa chính sách BHXH với các chính sách xã hội khác chưa đồng bộ, chặt chẽ. BHXH bắt buộc còn bỏ sót một số nhóm đối tượng có nhu cầu và có khả năng tham gia. Tình trạng trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi bảo hiểm xã hội chậm được khắc phục. Quỹ hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong dài hạn...

Kính thưa các đồng chí!

Tại Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Ðảng khóa XII vừa qua, Ðề án cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong ba đề án rất quan trọng được Hội nghị T.Ư đưa ra thảo luận. Ðây là vấn đề được cả hệ thống chính trị cũng như các tầng lớp nhân dân đặc biệt quan tâm trong thời gian qua và cũng được xem là thời điểm phù hợp để tiến hành cải cách chính sách BHXH...

Và ngày 23/5/2018, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội với mục tiêu để bảo hiểm xã hội thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ bảo hiểm xã hội, hướng tới mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân. Phát triển hệ thống bảo hiểm xã hội linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại và hội nhập quốc tế theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển hệ thống thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, tin cậy và minh bạch.

Nghị quyết đã nêu bật 11 nội dung cải cách, trong đó đề cập đến các vấn đề quan trọng như: Xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng; Sửa đổi quy định về điều kiện thời gian tham gia bảo hiểm xã hội tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt đồng thời với việc điều chỉnh cách tính lương hưu theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sang các nhóm đối tượng khác; Đẩy nhanh quá trình gia tăng số lao động tham gia bảo hiểm xã hội trong khu vực phi chính thức; Tăng cường sự liên kết, hỗ trợ giữa các chính sách bảo hiểm xã hội cũng như tính linh hoạt của các chính sách nhằm đạt được mục tiêu mở rộng diện bao phủ; Đẩy nhanh quá trình gia tăng số lao động tham gia bảo hiểm xã hội trong khu vực phi chính thức…

Kính thưa các đồng chí!

Để tuyên truyền, góp phần thông tin rộng rãi đến đông đảo cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và các tầng lớn nhân dân về Nghị quyết đặc biệt quan trọng này, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức giao lưu trực tuyến với chủ đề: “Cải cách chính sách BHXH hướng tới mục tiêu an sinh bền vững”.

Tổ chức giao lưu trực tuyến với độc giả của Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam là một phương thức truyền thông mới nhằm góp phần tuyên truyền sâu rộng, làm cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, đảng viên và nhân dân nhận thức sâu sắc về quan điểm, mục tiêu đổi mới; nội dung cải cách, nhất là các vấn đề như: mở rộng diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân. Đồng thời, bảo đảm cân đối tài chính BHXH trong dài hạn; điều chỉnh tuổi nghỉ hưu phù hợp với bối cảnh, tình hình mới; tăng cường sự liên kết và hỗ trợ giữa các chính sách bảo hiểm xã hội, từ đó củng cố và bồi đắp niềm tin tưởng của nhân dân đối với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nâng cao nhận thức về chính sách BHXH…

Với tinh thần ấy, tại buổi Giao lưu trực tuyến hôm nay, Ban Tổ chức rất mong các đồng chí lãnh đạo, các chuyên gia- là những người trực tiếp xây dựng Đề án tập trung phân tích, trao đổi, trả lời, làm sâu sắc thêm các nội dung mà bạn đọc quan tâm đặt câu hỏi. Ngoài những câu hỏi mà bạn đọc đã, đang gửi đến Ban Tổ chức Chương trình giao lưu, rất mong các đ/c lãnh đạo, chuyên gia làm rõ thêm những vấn đề mà dư luận xã hội đã, đang và sẽ quan tâm đến lĩnh vực rất quan trọng này.

Thay mặt lãnh đạo Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, tôi xin cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, các chuyên gia đã dành thời gian tham gia buổi Giao lưu trực tuyến quan trọng, đầy ý nghĩa này.

Xin cảm ơn quý độc giả của Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam đã tích cực tham gia Giao lưu trực tuyến. Rất mong quý độc giả và các đại biểu có mặt hôm nay tiếp tục đặt thêm các câu hỏi xoay quanh các nội dung, chủ đề của cuộc Giao lưu và cả những vấn đề đang đặt ra trong thực tiễn hiện nay.

Kính chúc sức khỏe quí vị đại biểu và chúc cho buổi Giao lưu trực tuyến của chúng ta đạt kết quả tốt đẹp.

Xin trân trọng cảm ơn!

Nhà báo Kim Thanh: Kính thưa Quí vị, chúng tôi xin được bắt đầu buổi giao lưu với các câu hỏi dành cho Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Doãn Mậu Diệp. Thưa Thứ trưởng, Nghị quyết số 28/NQ-TW về cải cách chính sách BHXH đang được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm, song trước khi đi vào những nội dung chính của Nghị quyết, xin đồng chí cho biết ý nghĩa của chính sách BHXH đối với đảm bảo an sinh xã hội của đất nước?

Đồng chí Doãn Mậu Diệp: Đối với bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, chính sách BHXH đều được coi là trụ cột của hệ thống an sinh xã hội. Bởi vì, chính sách BHXH ngoài ý nghĩa về kinh tế, xã hội còn có ý nghĩa chính trị do phạm vi tác động rộng lớn không chỉ đối với người lao động đang làm việc mà cả người lao động đã hết tuổi lao động; không chỉ lao động khu vực chính thức mà cả lao động phi chính thức.

Về ý nghĩa kinh tế: Chính sách BHXH giúp người lao động và gia đình họ ổn định cuộc sống thông qua cơ chế bù đắp phần thu nhập bị giảm, bị mất khi người lao động gặp phải các rủi ro trong quá trình lao động như: Ốm đau; thai sản; tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp; thất nghiệp; hưu trí; tử tuất. Bên cạnh đó, quỹ BHXH luôn là một quỹ tài chính lớn nhất ngoài ngân sách nhà nước. Khi nguồn kết dư quỹ BHXH được sử dụng một cách hiệu quả sẽ trở thành nguồn tài chính lớn thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo và giải quyết việc làm cho người lao động.

Về ý nghĩa xã hội: Chính sách BHXH tạo sự gắn kết xã hội, đoàn kết giữa các thế hệ thông qua cơ chế chia sẻ rủi ro giữa người trẻ, khỏe cho người già, yếu; giữa người may mắn ít gặp rủi ro với người không may mắn gặp nhiều rủi ro; giữa doanh nghiệp lớn hoạt động trong lĩnh vực ít có nguy cơ sa thải lao động với doanh nghiệp nhỏ nguy cơ sa thải nhiều lao động.

Về ý nghĩa chính trị: Chính sách BHXH thông qua chức năng thị trường lao động tích cực (Chính sách tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, chính sách bảo hiểm thất nghiệp) giúp cho doanh nghiệp sử dụng người lao động lâu dài, có các biện pháp chủ động phòng ngừa tai nạn lao động, phòng ngừa tình trạng sai thải lao động, từ đó làm giảm tình trạng thất nghiệp giúp ổn định chính trị. Bên cạnh đó, khi thực hiện tốt chính sách BHXH chính là thúc đẩy quan hệ lao động hài hòa giữa người lao động và người sử dụng lao động, đây là nền tảng hạn chế đình công của người lao động.

Nhà báo Kim Thanh: Xin cảm ơn những chia sẻ của Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp. Thưa đồng chí Trần Đình Liệu, xin đồng chí cho biết những kết quả quan trọng trong việc thực hiện chính sách BHXH thời gian qua? Tại sao phải cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, thưa đồng chí?

Đồng chí Trần Đình Liệu:

1. Về các kết quả đạt được trong thực hiện chính sách BHXH:

Trong giai đoạn 5 năm 2013 – 2017, Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam đã có nhiều giải pháp đồng bộ, quyết liệt trong công tác thực hiện chính sách BHXH và đã đạt được những mục tiêu cơ bản.

Phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHTN:

- Đối tượng tham gia BHXH phát triển tăng mới được 3,25 triệu người so với năm 2012 (tăng 30,8%), bình quân mỗi năm tăng khoảng 650.000 người (6,2% năm). Đến hết năm 2017 số người tham gia BHXH là 13,82 triệu người (chưa bao gồm khoảng 1,3 triệu người đang bảo lưu thời gian đóng BHXH), đạt 25,8% so với lực lượng lao động; số người tham gia BHTN đến hết năm 2017 là gần 11,8 triệu người đạt 22% so với lực lượng lao động.

- Giải quyết và chi trả các chế độ BHXH

Bình quân hàng năm giải quyết cho trên 150 nghìn người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng, đưa tổng số người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng tại thời điểm 31/12/2017 lên gần 3,2 triệu người, tăng 18,7% so với năm 2012; trên 8,5 triệu lượt người hưởng các khoản trợ cấp một lần, ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe; tổ chức chi trả chế độ BHTN cho trên 700 nghìn lượt người.

Chính sách BHXH đã thực sự trở thành trụ cột chính trong hệ thống chính sách an sinh xã hội. Diện bao phủ BHXH không ngừng được mở rộng cả về số người tham gia và số người thụ hưởng.

2. Lý do phải cải cách chính sách BHXH:

Trong thời gian qua, việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách BHXH vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Thể hiện:

- Hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH chưa theo kịp tình hình phát triển kinh tế - xã hội, chưa thích ứng với quá trình già hoá dân số và sự xuất hiện các quan hệ lao động mới.

- Việc mở rộng và phát triển đối tượng tham gia BHXH còn dưới mức tiềm năng; độ bao phủ BHXH tăng chậm; số người hưởng BHXH một lần tăng nhanh.

- Tình trạng trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi BHXH chậm được khắc phục.

- Quỹ hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong dài hạn.

- Các chế độ BHXH chưa thể hiện đầy đủ các nguyên tắc đóng - hưởng; công bằng, bình đẳng; chia sẻ và bền vững.

- Chính sách BHTN chưa thực sự gắn với thị trường lao động, mới tập trung nhiều cho khu vực chính thức, chưa có chính sách phù hợp cho khu vực phi chính thức (nơi người lao động dễ bị tổn thương), còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thoả đáng đến các giải pháp phòng ngừa. Cơ chế quản lý, cơ chế tài chính và tổ chức bộ máy thực hiện BHTN còn nhiều điểm bất cập.

Nhà báo Kim Thanh: Như đồng chí Trần Đình Liệu vừa chia sẻ, bên cạnh những kết quả, chính sách BHXH thời gian qua bộc lộ không ít hạn chế. Thưa đồng chí Bùi Sĩ Lợi, từ góc độ cơ quan giám sát, theo đồng chí, đâu là nguyên nhân khiến BHXH chưa đáp ứng được yêu cầu?

Đồng chí Bùi Sỹ Lợi:

Trong những năm qua, chính sách về bảo hiểm an sinh xã hội nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Điều này được người dân, xã hội, quốc tế đều thừa nhận.Về kết quả , Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp và Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam Trần Đình Liệu đã nêu.

Tại sao chúng ta phải cải cách chính sách BHXH? Thông qua giám sát, chúng ta phải cải cách để đáp ứng được yêu cầu của quá trình xây dựng hệ thống chính sách an sinh xã hội. Thời gian qua, qua giám sát, chúng tôi thấy còn tồn tại 7 vấn đề liên quan đến chính sách BHXH.

Đầu tiên, theo như dự báo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), dự báo đến năm 2021, có thể chúng ta sẽ có nguy cơ mất cân đối quỹ BHXH nếu chúng ta không cải cách chính sách.Tại sao lại như vậy? Đóng quỹ, thời gian dài, nếu chúng ta không cải cách sẽ mất cân đối.

Thứ hai là, theo Nghị quyết 21 của Bộ Chính trị, chúng ta phấn đấu đến năm 2020 phải có 50% lực lượng lao động tham gia BHXH, đến nay, theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, đạt được khoảng 29%. Như vậy, chúng ta sẽ không đạt được yêu cầu 50% lực lượng tham gia BHXH. Nếu chúng ta không cải cách sẽ không giải quyết được bài toán này.

Vấn đề thứ ba phải giải quyết là công thức tính lương hưu của chúng ta quá thấp. Các nước khác công thức tính lương hưu của người ta cao nhất là 60%. Chúng ta hiện nay là 75%, nếu cứ để thế này thì rất khó khăn.

Thứ tư là tình hình nợ đọng BHXH của chúng ta rất cao mặc dù Bộ LĐTB&XH và BHXH Việt Nam đã rất quyết tâm. Rõ ràng điều này ảnh hưởng đến lợi ích của người lao động

Vấn đề thứ năm là, gần đây người lao động có xu hướng rút BHXH để hưởng BHXH một lần. Năm 2017 là 660 ngàn người hưởng BHXH. Số vào hệ thống của chúng ta khoảng 1triệu thì số ra là 660 ngàn người. Con số này rất đáng lưu ý về việc giảm số người của chúng ta.

Thứ sáu, hiện các quỹ BHXH có xu hướng nợ đọng cao. Thực tế, người lao động bị ốm đau, thai sản, rồi thất nghiệp tăng cao. Vì vậy, chúng ta không có chính sách tăng quyền lợi cho người lao động thì họ không tham gia bảo hiểm xã hội.

Cuối cùng, chúng ta bắt đầu kết thúc thời kỳ dân số vàng chuyển sang thời kỳ dân số già hóa. Cung lao động của chúng ta hiện nay đang lớn hơn cầu sử dụng nhưng đến một giai đoạn nào đó, cung lao động sẽ ít hơn cầu sử dụng. Nếu chúng ta không kéo dài thời gian lao động, chúng ta không cố gắng có các giải pháp khắc phục những tồn tại trên thì chắc chắn, chính sách bảo hiểm sẽ có vấn đề. Tôi nghĩ rằng, xuất phát từ những vấn đề này mà Đảng và Nhà nước đã có chủ trương cải cách chính sách bảo hiểm xã hội và đây là yêu cầu khách quan, cần thiết để bảo đảm an sinh xã hội.

Nhà báo Kim Thanh: Vâng, như các vị khách mời vừa trao đổi, cải cách chính sách BHXH là vấn đề rất quan trọng, liên quan trực tiếp tới an sinh xã hội của đất nước. Nghị quyết số 28 đã đề cập đến những vấn đề mà người lao động quan tâm và kỳ vọng sẽ giải quyết được những bất cập hiện nay. Một trong những nội dung cải cách đầu tiên được nêu tại Nghị quyết số 28/NQ-TW là xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng. Thưa Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp, bạn đọc ở địa chỉ [email protected] mong muốn được nghe Thứ trưởng phân tích rõ về nội dung này?

Đồng chí Doãn Mậu Diệp:

Hệ thống chính sách BHXH ở Việt Nam được ra đời ngay từ những năm đầu mới thành lập nước, đến năm 1961 thì có Điều lệ tạm thời đầu tiên. Qua thời gian, chính sách BHXH cũng đã từng bước được bổ sung và hoàn thiện, đáp ứng được yêu cầu và điều kiện phát triển kinh tế- xã hội của đất nước qua từng thời kỳ. Tuy nhiên cho đến nay, chính sách BHXH nói riêng và hệ thống chính sách an sinh xã hội nói chung vẫn mang tính đơn lẻ và thiếu tính kết nối, từ đó dẫn tới hệ quả là trên thực tế vẫn còn nhiều những khoảng trống chính sách mà ở đó các đối tượng người dân chưa nhận được sự bảo vệ, sự đảm bảo an toàn và an ninh thu nhập từ hệ thống an sinh xã hội của Nhà nước.

Hiện nay, có trên 5 triệu người cao tuổi (trên 60 và dưới 80 mà không thuộc hộ nghèo; không bị khuyết tật) không được hưởng trợ cấp hàng tháng dẫn đến tuổi già gặp rất nhiều khó khăn. Rất nhiều quốc gia trên thế giới đã xác định trợ cấp tuổi già (Việt Nam đang áp dụng với người trên 80 tuổi) là tầng lương hưu xã hội trong hệ thống BHXH đa tầng. Chính vì thế, trong cải cách chính sách BHXH lần này, hệ thống BHXH đa tầng được xác định:

- Tầng 1: Trợ cấp hưu trí xã hội:

+ Ngân sách nhà nước cung cấp một khoản bảo đảm về thu nhập cho người cao tuổi không có lương hưu, hoặc bảo hiểm xã hội hằng tháng. Có chính sách huy động các nguồn lực xã hội đóng thêm để các đối tượng này có mức hưởng cao hơn.

+ Có lộ trình mở rộng bao phủ bằng cách điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng lương hưu xã hội phù hợp với khả năng của ngân sách và lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu trong từng thời kỳ.

- Tầng 2: BHXHcơ bản, bao gồm BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện:

+ BHXH bắt buộc (với các chế độ hưu trí, tử tuất, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, ốm đau, thai sản, thất nghiệp) dựa trên đóng góp của người lao động và người sử dụng lao động.

+ BHXH tự nguyện (với các chế độ hưu trí, tử tuất hiện nay và từng bước mở rộng sang các chế độ khác) dựa trên đóng góp của người lao động không có quan hệ lao động, có sự hỗ trợ thích đáng từ ngân sách nhà nước cho nông dân, người nghèo, người có thu nhập thấp, lao động khu vực phi chính thức để mở rộng diện bao phủ BHXH; từng bước hình thành văn hóa đóng - hưởng để tự bảo đảm an sinh cho bản thân.

- Tầng 3:Bảo hiểm hưu trí bổ sung:

Là chế độ hưu trí tự nguyện theo nguyên tắc thị trường, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.

Như vậy, khi thực hiện hệ thống BHXH đa tầng sẽ giúp người dân tiếp cận chính sách BHXH một cách toàn diện, đầy đủ các chế độ và tiến tới mọi người cao tuổi đều có lương hưu hoặc từ ngân sách nhà nước, hoặc từ quỹ BHXH. Không có người cao tuổi nào bị bỏ rơi lại phía sau.

Nhà báo Kim Thanh: Cảm ơn những phân tích của Thứ trưởng. Thưa đồng chí Trần Đình Liệu, việc tăng cường sự liên kết và hỗ trợ giữa các chính sách BHXH cũng được đặt ra tại Nghị quyết. Vậy vấn đề này sẽ được triển khai thực hiện như thế nào?

Đồng chí Trần Đình Liệu:

Như tôi đã trao đổi ở trên, sự liên kết giữa các chính sách hiện nay còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Đòi hỏi phải:

- Nghiên cứu sửa đổi, hoàn thiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp, chú trọng không chỉ các giải pháp xử lý hậu quả thông qua việc chi trả trợ cấp thất nghiệp, đào tạo đáp ứng yêu cầu của công việc mới, giới thiệu việc làm mà cần chú ý thoả đáng đến các giải pháp phòng ngừa, giảm thiểu tình trạng thất nghiệp thông qua việc hỗ trợ doanh nghiệp duy trì sản xuất kinh doanh, bảo đảm việc làm cho người lao động.

- Đồng thời, nghiên cứu thiết kế các gói BHXH tự nguyện ngắn hạn linh hoạt để người dân có nhiều sự lựa chọn tham gia và thụ hưởng. Mở rộng các chế độ BHXH tự nguyện, tạo điều kiện chuyển đổi thuận lợi giữa BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc, hướng tới chính sách BHXH bắt buộc đối với toàn bộ người lao động có việc làm, có thu nhập và tiền lương khi có đủ điều kiện cần thiết.

Đồng chí Doãn Mậu Diệp: Tôi xin chia sẻ thêm một số nội dung. Trong chính sách bảo hiểm xã hội thì có ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, thất nghiệp. Nhóm xây dựng đề án chính sách bảo hiểm xã hội nhận định rằng, thời gian qua, chính sách bảo hiểm xã hội của chúng ta nặng về giải quyết hậu quả. Khi người lao động thất nghiệp thì chúng ta chi trả trợ cấp thất nghiệp, đào tạo các kỹ năng mới cho họ để đáp ứng được yêu cầu công việc của thị trường. Trong chính sách bảo hiểm thất nghiệp của chúng ta còn rất nhẹ về phòng ngừa và giảm thiểu hậu quả của thất nghiệp. Cần phải thấy rằng, trong bất kỳ một chính sách bảo hiểm nào thì các giải pháp phòng ngừa là quan trọng nhất. Tôi lấy ví dụ như vấn đề cháy nổ. Nếu phòng ngừa cháy nổ mà tốt, không phải chi trả những hậu quả thì sẽ đỡ tốn kém hơn. Qua đánh giá thấy rằng, chính sách bảo hiểm thất nghiệp của chúng ta còn rất nặng về giải quyết hậu quả và nhẹ về phòng ngừa và giảm thiểu tác động.

Tôi xin nêu kinh nghiệm của một số nước, chẳng hạn như bảo hiểm thất nghiệp của Hàn Quốc. Khi mà nguy cơ sa thải của doanh nghiệp cao, phải giảm giờ làm thì họ sẽ giảm xuống 80%, trong khi đáng nhẽ phải giảm 100%, chứ không sa thải lao động. Đó là nỗ lực rất lớn của doanh nghiệp. Khi đó, quỹ bảo hiểm thất nghiệp sẽ hỗ trợ một phần tiền lương để doanh nghiệp có thể duy trì, không sa thải lao động, không tạo gánh nặng cho nền kinh tế. Hoặc là đối với những ngành nghề nguy cơ sa thải rất là cao, quỹ có thể hỗ trợ họ thành lập những doanh nghiệp tự làm với nhau, nhất là những người già. Chắc các phóng viên cũng đã từng xem phóng sự ở trên VTV1, ở Hàn Quốc, họ thành lập các doanh nghiệp gọi là “Ever Young” , tức là doanh nghiệp của những người đã “từng trẻ” bây giờ đến tuổi không làm việc nữa. Những người này sẽ tập hợp lại với nhau và quỹ sẽ hỗ trợ họ tự tạo việc làm, có thể năng suất không cao, có thể chất lượng dịch vụ không thật tốt nhưng ít nhất họ còn có một công việc, vẫn còn làm ra sản phẩm và cung cấp được dịch vụ. Qua đó, GDP tiếp tục được cộng vào, còn năng suất lao động xã hội thì tăng lên.

Vì thế trong các chính sách thì sắp tới sẽ phải sửa đổi cả chính sách bảo hiểm xã hội theo nghĩa là chúng ta phải có giải pháp phòng ngừa. Để doanh nghiệp tránh sa thải lao động, giảm giờ làm của họ thì cần có quỹ hỗ trợ. Rất nhiều nước, đối với những người nguy cơ sa thải rất là cao và khả năng tìm việc làm rất khó, quỹ sẽ hỗ trợ một phần bảo hiểm. Như vậy sẽ giảm được chi phí cho doanh nghiệp và doanh nghiệp sẽ giữ họ ở lại làm việc. Đấy là một sự kết nối, hỗ trợ giữa cộng đồng doanh nghiệp với nhau, giữa những người lao động với nhau, những người mà có chất lượng cao, việc làm ổn định. Họ chia sẻ với những người lao động khác ở trong đất nước mình.

Xung quanh nội dung này cũng có rất nhiều ý kiến, vậy thì việc hỗ trợ đó có vi phạm cam kết khi mà chúng ta gia nhập WTO không? Rất nhiều nước họ đã làm và không hề vi phạm. Lý do là hỗ trợ doanh nghiệp ở đây là hỗ trợ từ quỹ bảo hiểm thất nghiệp là nguồn đóng của người lao động và người sử dụng lao động, không phải từ ngân sách nhà nước.

Chúng tôi nghĩ rằng, cải cách chính sách bảo hiểm về việc làm, bảo hiểm về thất nghiệp là những cải cách rất lớn và tránh được tình trạng kết dư quá nhiều. Như thế thì doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi và doanh nghiệp được hưởng lợi nhiều khi là quan trọng hơn người lao động được hưởng lợi. Bởi được hưởng lợi, họ sẽ giữ lao động ở lại. Khi doanh nghiệp giữ lao động ở lại thì lao động tiếp tục có việc làm, tiếp tục đóng bảo hiểm, tiếp tục được mở rộng và tránh được tình trạng được bảo hiểm một lần, từ đó mở rộng được diện bao phủ.

Đồng chí Bùi Sỹ Lợi: Như Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp đã trình bày và nêu rõ, ở đây, chúng ta phải nắm chắc các điểm và giải thích rõ để nhân dân hiểu, đa tầng nhưng thực ra có 3 tầng nấc: Tầng đầu tiên là chăm lo cho những người không có khả năng thu nhập tự đảm bảo chi trả (với mức hỗ trợ từ 270-280 ngàn đồng), đó là người già neo đơn, người già từ 80 tuổi trở lên. Đây là một dạng trợ cấp hưu trí xã hội hoàn toàn do ngân sách nhà nước, do Nhà nước hoàn toàn chăm lo thể hiện bản chất an sinh xã hội của Nhà nước ta.

Tầng trên là hưu trí bổ sung, người nào có thu nhập cao, người đó đóng vào quỹ do doanh nghiệp và người lao động tự thỏa thuận để khi về hưu có Nhà nước bảo trợ để nhận lương hưu cao hơn.

Gốc cải cách chúng ta cần tập trung là vào tầng giữa – BHXH cơ bản - với hai loại: Một là, BHXH bắt buộc, trong quan hệ lao động là bắt buộc; sắp tới, năm 2021 bổ sung thêm 4 đối tượng (chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý HTX, đặc biệt người lao động làm việc phi chính thức…). Hiện, chúng ta có 50 triệu lao động, trong đó 14 triệu lao động đã tham gia BHXH, 8 triệu có quan hệ lao động, 34 triệu lao động khu vực phi chính thức nông nghiệp nông thôn. Phải làm sao đưa tất cả các đối tượng lao động này tham gia BHXH để có an sinh xã hội lâu dài, điểm này rất quan trọng. Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp đề cập tới sự linh hoạt trong chính sách BHXH thể hiện ở việc chúng ta có BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Hiện, có chính sách với hộ nghèo được hỗ trợ 30%, cận nghèo là 25% và các đối tượng khác 10%... Với chính sách này, tôi đề nghị Bộ LĐ-TB&XH phải đặc biệt chú ý.

Còn với quan điểm cá nhân, tôi cho rằng, cần nâng cao thêm tính bổ trợ tạo khả năng hỗ trợ lớn hơn. Đây chính là điểm hết sức quan tâm là lưu ý tính đa tầng ở chính sách này.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa Quí vị, vấn đề tăng tuổi nghỉ hưu đã được bàn thảo từ lâu và đây là nội dung được người dân rất quan tâm. Nghị quyết số 28/NQ-TW đã nêu rõ, từ năm 2021, thực hiện điều chỉnh tuổi nghỉ hưu theo mục tiêu tăng tuổi nghỉ hưu chung, thu hẹp dần khoảng cách về giới trong quy định tuổi nghỉ hưu. Nhiều bạn đọc gửi câu hỏi đến hòm thư của báo cùng chung câu hỏi mong muốn Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp lý giải về chủ trương này và thông tin về các phương án tăng tuổi nghỉ hưu? Và muốn biết chính xác là thời điểm nào bắt đầu tăng tuổi nghỉ hưu?

Đồng chí Doãn Mậu Diệp:

Trong bối cảnh già hóa dân số, hầu hết các nước trên thế giới và các châu lục (trừ Châu Phi) đều đã có kế hoạch điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu. Rất nhiều nước có kỳ vọng sống sau tuổi 60 thấp hơn Việt Nam đều đã có kế hoạch tăng tuổi nghỉ hưu, kể cả các nước xung quanh ta như Indonesia đang trong lộ trình điều chỉnh tuổi nghỉ hưu từ 55 lên 65, Malaysia điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu bình quân từ 60 lên 65 tuổi, Hàn Quốc dự kiến điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu bình quân từ 62 lên 65 tuổi vào năm 2034…).

Bài học kinh nghiệm các nước đều chỉ ra: Việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu cần được thực hiện theo lộ trình phù hợp với các yếu tố tăng trưởng kinh tế với giải quyết bài toán về việc làm và thất nghiệp; sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực; trình độ kỹ thuật và công nghệ áp dụng vào sản xuất; qui mô, chất lượng và cơ cấu dân số; bình đẳng giới; cân đối Quỹ BHXH trong dài hạn; xu hướng già hóa dân số, tính chất, loại hình lao động và giữa các ngành nghề, lĩnh vực. Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu cần có tầm nhìn dài hạn nhưng phải được thực hiện sớm và tiến hành khẩn trương theo lộ trình, không tạo sốc cho thị trường lao động.

Theo dự kiến, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu ở Việt Nam sẽ được thực hiện từ năm 2021. Việc điều chỉnh này là cần thiết để ứng phó với tác động của biến đổi cấu trúc dân số và tiến trình già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng.

Theo dự báo, đến năm 2015 cứ có 6 người trong độ tuổi lao động thì có 1 người cao tuổi; đến năm 2055 cứ có 2 người trong độ tuổi lao động thì có 1 người cao tuổi. Năm 2000, số người bước vào độ tuổi lao động (1,7 triệu), gấp 3,4 lần số ra khỏi tuổi lao động (500 ngàn), năm 2017 chỉ còn gấp 1,36 lần (1,3 triệu so với 953 nghìn); và năm 2035, số vào tuổi lao động chỉ bằng 1,2 lần số ra khỏi tuổi lao động (1,5 triệu so với 1,26 triệu). Như vậy, nếu không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu thì sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động trong tương lai không xa.

Phương án điều chỉnh tuổi nghỉ hưu sẽ được đưa vào Bộ luật lao động (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội vào năm 2019. Dự kiến có 2 phương án được đề xuất:

- Phương án 1: Từ năm 2021, thực hiện điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, mỗi năm tăng 3 tháng đối với nam cho đến khi đạt tuổi 62; mỗi năm tăng 6 tháng đối với nữ cho đến khi đạt tuổi 60. Như vậy, tuổi nghỉ hưu của nam sẽ đạt tuổi 62 vào năm 2028 và nữ đạt tuổi 60 vào năm 2030.

- Phương án 2: Từ năm 2021, thực hiện điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, mỗi năm tăng 3 tháng đối với nam cho đến khi đạt tuổi 62; mỗi năm tăng 4 tháng đối với nữ cho đến khi đạt tuổi 60. Như vậy, tuổi nghỉ hưu của nam sẽ đạt tuổi 62 vào năm 2028 và nữ đạt tuổi 60 vào năm 2035.

Ở đây cũng cần khẳng định việc điều chỉnh tăng tuổi nói trên là áp dụng đối với những người làm việc trong điều kiện bình thường; đối với những người làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, người bị suy giảm khả năng lao động thì vẫn tiếp tục được thực hiện với chính sách nghỉ hưu sớm hơn, nghỉ hưu trước tuổi so với độ tuổi quy định nêu trên.

Nhà báo Kim Thanh: Cũng liên quan đến tuổi nghỉ hưu, có ý kiến lo ngại, đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, sẽ làm gia tăng tỷ lệ khó tìm việc làm ở giới trẻ. Xin đồng chí Bùi Sỹ Lợi cho biết ý kiến về nhận định này?

Đồng chí Bùi Sỹ Lợi:

Vấn đề tuổi nghỉ hưu, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp đã vừa trình bày. Ở đây tôi muốn nói đến câu chuyện: Trong nhiều năm qua, tuổi nghỉ hưu không thay đổi. Tuổi thọ trung bình dưới 50, mà bây giờ là 74. Chúng ta không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu sẽ có vấn đề.

Trên thực tế, chúng ta đã điều chỉnh tuổi nghỉ hưu đối với những người làm trong các ngành giáo dục, y tế như: Giáo sư, bác sĩ, những người làm nghiên cứu khoa học..., tuổi hưu đã kéo dài đến 65,70. Nhưng nếu nâng tuổi hưu đồng loạt gặp rất nhiều phản ứng của người lao động, đặc biệt là nhóm người lao động ở môi trường độc hại, nguy hiểm, ở lĩnh vực sản xuất, kinh doanh. Những đối tượng này trên thực tế đã được giảm 3-5 năm so với độ tuổi nghỉ hưu trung bình.

Do vậy, trong thực tế, chúng ta đã đưa ra dư luận nhưng không đúng thực tiễn dẫn đến phản ứng không đúng. Những người tham gia BHXH và những người trong quan hệ lao động chỉ chiếm 30% trong tổng số 54 triệu lao động (tức khoảng 16-17 triệu lao động); số còn lại khoảng 38 triệu lao động làm việc không nằm trong mối quan hệ lao động, không đóng BHXH người ta làm đến khi nào (như những người làm trong lĩnh vực nông nghiệp người ta sẽ làm đến khi không làm được nữa). Bây giờ chúng ta muốn BHXH toàn dân mà giữ nguyên tuổi như này làm sao cân đối nổi Quỹ BHXH.

Theo nhận định của tôi, thời điểm bắt đầu từ năm 2021 là hợp lý vì thời điểm này gắn cải cách BHXH và cải cách chính sách tiền lương. Nhưng lộ trình và bước đi thế nào thì dứt khoát phải đảm bảo yếu tố bình đẳng giới. Tôi không đồng ý tại sao nữ Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh lại làm đến 60, còn các địa phương khác làm đến 55. Nếu chúng ta không giải quyết được vấn đề tuổi hưu thì sẽ gặp khó khăn về nguồn nhân lực của đất nước trong tương lai.

Còn có ý kiến cho rằng ở thời điểm cuộc cách mạng 4.0, chúng ta sẽ đẩy lực lượng lao động có trình độ, chuyên môn ra, nhưng thực tế không phải như vậy. Đào tạo hiện nay khác với đào tạo thời kỳ bao cấp. Thời bao cấp, đào tạo theo kế hoạch và phân bổ lao động. Còn hiện nay đào tạo theo nhu cầu, ai giỏi vẫn có việc làm.

Đà Nẵng có chủ trương cho cán bộ nghỉ hưu trước tuổi thì được hưởng 200 triệu đồng. Nếu câu chuyện này diễn ra thì quỹ BHXH không có nguồn để chi trả, bởi trong thời gian nhóm đối tượng nghỉ hưu trước 3 năm đã không đóng BHXH mà lại còn nhận lương hưu, việc làm này cũng đi trái với luật BHXH.

Đồng chí Doãn Mậu Diệp: Theo tôi, các địa phương nếu khó khăn có thể khuyến khích nghỉ hưu sớm, nhưng việc nhận lương hưu tại BHXH là phải theo luật, tức sau 3 năm mới nhận lương hưu. Tôi đã trả lời báo chí, nếu các địa phương trả tiền cho các cán bộ nghỉ hưu sớm thì quỹ BHXH cũng vẫn phải chờ đến tuổi hưu mới duyệt chi trả. Nếu không mỗi năm nghỉ hưu sớm, thì sẽ phải trừ bao nhiêu phần trăm cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi. Chính sách của các địa phương không được trái với luật.

Đồng chí Bùi Sỹ Lợi: Câu chuyện về tuổi nghỉ hưu, theo tôi, Bộ LĐ-TB&XH cần báo cáo Chính phủ.

Về mặt thời điểm, tôi đồng ý, nhưng cách đi và hướng đi, nhóm tuổi cần tính toán cẩn thận. Điều này khi sửa Bộ Luật Lao động cần bàn cụ thể. Tôi nghĩ rằng nên lấy ý kiến người lao động, không nên lấy ý kiến tập trung ở nhóm này, nhóm kia. Cần lấy đồng đều các nhóm lao động. Lần trước sửa Bộ Luật Lao động, chúng ta không nâng được độ tuổi nghỉ hưu, chỉ điều tra mỗi lao động ở khu vực nhà nước, các công chức, viên chức nhà nước mà không điều tra tất cả các lĩnh vực, các nhóm. Cần chia các nhóm để tính toán điều chỉnh cho hợp lý.

Câu chuyện về hưu, tuổi hưu ở đất nước ta đưa ra có rất nhiều ý kiến phản đối, chứ không nhiều ý kiến ủng hộ. Nhưng rõ ràng nếu ta không tính đến thì chính chúng ta sẽ bất lợi khi dân số của chúng ta đã bắt đầu bước vào thời kỳ già hóa. Không xử lý bài toán này thì nguồn nhân lực của ta không có.

Nếu cho về hưu sớm thì rất nhiều người lao động vẫn tiếp tục làm việc thậm chí đến 70 tuổi. Do đó, chúng ta không vì dư luận mà để mất nguồn nhân lực chất lượng cao.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp, Nghị quyết số 28/NQ-TW có đề cập đến việc sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm với mức hưởng được tính toán phù hợp. Đồng chí có thể trao đổi rõ hơn về vấn nắm đề này để độc giả rõ?

Đồng chí Doãn Mậu Diệp:

Theo quy định của chính sách BHXH hiện nay thì để được hưởng lương hưu hàng tháng, người lao động cần đáp ứng được đồng thời hai điều kiện là tuổi đời và thời gian tối thiểu tham gia BHXH. Hiện nay, quy định có thời gian tham gia tối thiểu 20 năm để hưởng chế độ hưu trí cũng gây trở ngại nhất định cho việc mở rộng đối tượng bao phủ của BHXH.

Cụ thể, có những lao động tham gia bảo hiểm xã hội tới 18-19 năm là thời gian khá dài so với các nước, nhưng không đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí là thiệt thòi cho chính họ và cũng ảnh hưởng đến chính sách an sinh xã hội khi chúng ta mong muốn người lao động đến tuổi nghỉ hưu có thể tự đảm bảo an sinh xã hội cho chính họ thay vì phụ thuộc vào trợ cấp của Nhà nước.

Có những lao động ở độ tuổi 40-45 mới tham gia BHXH, nhưng nhìn trước được là sẽ không đủ thời gian tham gia để hưởng chế độ hưu trí, và vì thế mong muốn được tự đảm bảo an sinh của họ thông qua chế độ hưu trí là không đạt được, ảnh hưởng đến quyền tiếp cận an sinh xã hội của họ đã được ghi nhận trong Hiến pháp.

Quy định thời gian tham gia tối thiểu dài tới 20 năm cũng làm cho người lao động không muốn bảo lưu thời gian tham gia BHXH mà muốn nhận BHXH một lần. Đây cũng là lý giải tại sao mỗi năm bình quân có khoảng trên dưới 600 nghìn lao động đã lựa hưởng BHXH một lần thay vì tiếp tục theo đuổi quá trình đóng góp để được nhận lương hưu khi hết tuổi lao động.

Thực ra quy định 10 năm hay 15 năm không hề ảnh hưởng đến khả năng cân đối Quỹ như nhiều người lo ngại, vì nguyên tắc BHXH là mức hưởng được tính toán phù hợp với mức đóng và thời gian đóng. Cá nhân tôi thì cho rằng có thể chuyển ngay xuống 10 năm.

Việc điều chỉnh giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm và 10 năm sẽ góp phần vào việc thực hiện mục tiêu về mở rộng diện bao phủ BHXH, đảm bảo cho nhiều người lao động có cơ hội và điều kiện tiếp tục tham gia BHXH để hưởng lương hưu hàng tháng thay cho việc lựa chọn BHXH 1 lần, hướng tới mục tiêu đảm bảo an sinh lâu dài cho người dân. Hiện nhiều quốc gia trên thế giới và trong khu vực cũng đã quy định thời gian đóng BHXH tối thiểu là 10 năm như: Nhật Bản, Hàn Quốc mặc dù trước đây họ cũng quy định điều kiện 20 năm đóng BHXH như Việt Nam.

Nhà báo Kim Thanh: Cùng với việc sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí, cách tính lương hưu cũng sẽ được sửa đổi theo hướng giảm tỉ lệ tích luỹ. Vậy các tham số tính toán chế độ BHXH sẽ được tính toán như thế nào? Xin đồng chí Trần Đình Liệu giải đáp cho bạn đọc.

Đồng chí Trần Đình Liệu:

Câu hỏi của bạn đọc đang là bài toán đối với các nhà hoạch định chính sách. Theo tôi, dù là tham số như thế nào thì cũng phải đáp ứng được yêu cầu cải cách chính sách BHXH mà Hội nghị Trung ương 7 đã đặt ra. Đó là sửa đổi, hoàn thiện cách tính lương hưu, bảo đảm công bằng giữa nam và nữ, giữa khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước, kết hợp hài hoà các nguyên tắc đóng - hưởng và chia sẻ giữa người có mức lương cao với người có mức lương thấp để thu hẹp khoảng cách về thu nhập trong các đối tượng hưởng chế độ hưu trí. Việc tăng tuổi nghỉ hưu như thế nào?, giảm tỷ lệ tích lũy ra sao?... cũng cần có lộ trình phù hợp với tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm, thất nghiệp; không gây tác động tiêu cực đến thị trường lao động; bảo đảm số lượng, chất lượng và cơ cấu dân số; bình đẳng giới; cân đối Quỹ BHXH trong dài hạn; xu hướng già hoá dân số; tính chất, loại hình lao động và giữa các ngành nghề, lĩnh vực. Vì vậy, các tham số cụ thể cần được đánh giá tác động hết sức kỹ lưỡng, tỷ mỉ và khoa học.

Là cơ quan tổ chức thực hiện chính sách, BHXH Việt Nam sẽ tích cực phối hợp với cơ quan chức năng trong việc đánh giá các tham số tính toán chế độ BHXH sao cho phù hợp nhất, khả thi nhất.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa các vị khách mời, mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển bền vững lĩnh vực này trong dài hạn. Tuy nhiên, trên thực tế, có thể thấy dư địa khai thác cho BHXH còn khá lớn song những thách thức và rào cản để mở rộng cũng không ít. Thưa Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp, chúng ta cần phải làm gì để đạt mục tiêu mở rộng độ bao phủ này?

Đồng chí Doãn Mậu Diệp:

Khác với trước đây, mục tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH theo Nghị quyết số 28-NQ/TW được tiếp cận ở cả đầu vào (đối tượng tham gia BHXH so với lực lượng lao động trong độ tuổi) và đầu ra (số người được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội so với số người sau độ tuổi nghỉ hưu). Chính vì vậy, để đạt được mục tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH theo Nghị quyết số 28-NQ/TW cần thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp để tăng số người tham gia BHXH và số người được hưởng lương hưu hàng tháng.

Về mặt luật pháp, chính sách cần rà soát, mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với các nhóm có nhu cầu và có khả năng như chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt; cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung theo hướng tăng tính hấp dẫn, linh hoạt của chế độ BHXH tự nguyện, tăng mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước nhà nước; cần sửa đổi chính sách để người lao động chọn phương án bảo lưu thời gian tham gia thay vì nhận BHXH một lần.

Về tổ chức thực hiện cần nâng cao hiệu quả công tác thông tin, tuyên truyền pháp luật BHXH đến mọi người dân, doanh nghiệp; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH; và tất nhiên, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra để hạn chế tình trạng nợ đóng, trốn đóng BHXH.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa đồng chí Bùi Sỹ Lợi, phát biểu tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIV vừa qua, đồng chí đã đề nghị phải thay đổi cơ cấu hỗ trợ của nhà nước bằng 30% cho lao động hộ nghèo, 25% cận nghèo và 10% cho hộ khác, bằng một cơ cấu cao hơn để khuyến khích đưa lực lượng lao động tham gia vào bảo hiểm xã hội tự nguyện để mở rộng đối tượng. Đồng chí có thể lí giải rõ hơn đề xuất này?

Đồng chí Bùi Sỹ Lợi:

Đối tượng phi chính thức là một khu vực mà hiện nay chúng ta đang tập trung quan tâm như khu vực chính thức. Tuy nhiên, các cơ quan có trách nhiệm quản lý cũng được phân công chưa cụ thể với đối tượng này.

Rõ ràng, việc muốn mở rộng, thu hút tham gia mở rộng phải tuyên truyền để người ta nhận thức được rằng, tôi không phải công nhân, không phải người lao động chính thức, không trong mối quan hệ lao động thì tôi có cần thiết phải tham gia không và tham gia như thế nào, do đó, chúng ta lại càng cần phải có chính sách chi tiết với đối tượng này.

Hiện, Chính phủ có chính sách hỗ trợ 30% hộ nghèo, 25% cận nghèo và 10% hộ khác nhằm khuyến khích đưa lực lượng lao động tham gia vào BHXH tự nguyện. Nhưng, tôi cho rằng, chính sách hỗ trợ này chưa đủ sức thu hút, khiến việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH không đạt yêu cầu.

Nhiều lần phát biểu tại Quốc hội, cá nhân tôi đều đề nghị có thể tăng mức đầu tiên tham gia hỗ trợ ở mức 70-80% để người lao động hiểu cần thiết tham gia nhằm bảo đảm cho họ khi về già thì chắc chắn cần phải tăng cao lúc đầu rồi mới giảm dần. Đó là cách thức hiệu quả để mở rộng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.

Cá nhân tôi cho rằng, hiện, chính quyền địa phương tuyên truyền chưa đầy đủ về chính sách chế độ quyền và nghĩa vụ tham gia BHXH tự nguyện. Nếu tham gia BHXH tự nguyện mà chỉ có hưởng lợi ở lương hưu trí không thì tính hấp dẫn không cao.

Tôi cho rằng, sắp tới, chúng ta phải tuyên truyền chi tiết hơn, rõ ràng hơn để nâng cao nhận thức và thu hút ngày càng nhiều đối tượng lao động không trong quan hệ lao động tham gia tích cực vào BHXH tự nguyện.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa các vị khách mời, Quỹ BHXH và câu chuyện quản lý quỹ bảo hiểm cũng luôn được dư luận đặc biệt quan tâm. Để tạo sự tin tưởng với người dân thì việc minh bạch hoạt động đầu tư tăng trưởng quỹ là rất cần thiết. Đồng chí Trần Đình Liệu có thể cho biết vài nét về hoạt động đầu tư của Quỹ, và Bảo hiểm Xã hội Việt Nam đã tiến hành hiện đại hóa quản lý bảo hiểm xã hội ra sao?

Đồng chí Trần Đình Liệu:

Quỹ BHXH được hình thành từ đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và có sự hỗ trợ của Nhà nước. Vì vậy, hoạt động đầu tư quỹ BHXH phải đảm bảo an toàn, hiệu quả và thu hồi được.

1. Về hoạt động đầu tư

Hoạt động đầu tư quỹ BHXH trong thời gian qua đã bám sát các quy định của Luật BHXH, Nghị định số 30/2016/NĐ-CP của Chính phủ và phương án đầu tư đã được Hội đồng Quản lý BHXH Việt Nam phê duyệt. Năm 2017, BHXH Việt Nam đã thực hiện đầu tư theo hình thức mua trái phiếu Chính phủ, mua trái phiếu và gửi tiền vào các Ngân hàng thương mại có chất lượng hoạt động lành mạnh; bước đầu tham gia đấu thầu trái phiếu Chính phủ tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc chuyển đổi hình thức đầu tư trái phiếu Chính phủ và trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh theo hướng chuyên nghiệp. Năm 2017, tỷ lệ tiền lãi thu được tính trên số dư nợ đầu tư bình quân đạt 7,25%/năm (cao hơn chỉ số lạm phát năm 2017 3,53% và tăng trưởng GDP 6,8%). Số dư đầu tư và lợi nhuận thu từ đầu tư quỹ luôn tăng trưởng qua các năm. Hoạt động đầu tư quỹ được đánh giá an toàn, quỹ được bảo tồn và tăng trưởng.

2. Về hiện đại hóa quản lý BHXH

Thời gian qua, BHXH Việt Nam đã triển khai những bước đi cơ bản và vững chắc để hoàn thành việc xây dựng và vận hành cơ sở dữ liệu (CSDL) điện tử về quản lý BHXH trong phạm vi cả nước và thay thế sổ BHXH bằng thẻ BHXH; đã thực hiện giao dịch điện tử trong thủ tục thu, cấp sổ BHXH, thẻ BHYT và giải quyết chế độ BHXH ngắn hạn theo quy định tại khoản 2 Điều 9, khoản 2 và 3 Điều 96 Luật BHXH. Cụ thể:

- Từng bước tập trung hóa CSDL về người tham gia và người hưởng BHXH tại Trung ương và triển khai bộ công cụ tập trung dữ liệu. Theo dự kiến đến hết năm 2018, BHXH Việt Nam sẽ cơ bản tập trung dữ liệu tại Trung ương; các phần mềm nghiệp vụ cũng sẽ được triển khai theo mô hình tập trung, phấn đấu đạt đúng hoặc sớm hơn lộ trình quy định trong Luật BHXH, Luật BHYT.

- Trên cơ sở CSDL tập trung về người tham gia BHXH, BHYT, BHTN, BHXH Việt Nam đã triển khai cấp số định danh và đang trong quá trình thực hiện dự án thẻ BHYT điện tử để cấp 01 thẻ BHXH điện tử tích hợp các dịch vụ công liên quan đến BHXH, BHYT, BHTN cho mỗi người tham gia.

Nhờ ứng dụng công nghệ thông tin để hiện đại hóa quản lý BHXH mà chúng tôi đã rút ngắn được quy trình nghiệp vụ, cắt giảm các thành phần hồ sơ, các chỉ tiêu khai báo không cần thiết, tạo thuận lợi cơ bản cho người dân, doanh nghiệp trong việc thực hiện thủ tục BHXH. Theo đánh giá của Ngân hàng thế giới tại Báo cáo môi trường kinh doanh toàn cầu năm 2018 (công bố tháng 10/2017), mức độ thuận lợi về môi trường kinh doanh của Việt Nam xếp thứ 68/190 quốc gia và vùng lãnh thổ (tăng 14 bậc so với Báo cáo 2016), trong đó chỉ số nộp thuế, nộp BHXH xếp thứ 86/190 (tăng 81 bậc so với Báo cáo năm 2016). Nếu so với các nước Asean, Việt Nam đứng thứ 4 sau Singapore, Thái Lan và Malaysia.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa đồng chí Bùi Sỹ Lợi, đồng chí đánh giá như thế nào về hiệu quả đầu tư của Quỹ hiện nay. Đặc biệt, dư luận vẫn có những lo ngại về nguy cơ mất cân đối quỹ bảo hiểm xã hội tại Việt Nam. Theo đồng chí, vấn đề nằm ở đâu? Cần làm gì để thay đổi điều đó?

Đồng chí Bùi Sỹ Lợi: Quỹ BHXH Việt Nam là quỹ thống nhất tập trung tại Trung ương do Nhà nước quản lý, có Hội đồng quản lý do Bộ trưởng Bộ Tài chính làm Chủ tịch Hội đồng.

Quỹ phải đầu tư bảo đảm việc tăng trưởng phát triển. Qua giám sát cho thấy, hiện nay, Quỹ của chúng ta vẫn an toàn và hàng năm đều được tăng trưởng và phát triển, bình quân được 70%, cao hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế và cao hơn một chút lãi suất ngân hàng. Hiện Quỹ BHXH đang kết dư khoảng gần 500 ngàn tỷ đồng. Có thông tin cho rằng, chúng ta vỡ Quỹ BHXH trong tương lai thì điều này không hề chính xác.

Trong Luật BHXH còn quy định Nhà nước bảo hộ Quỹ BHXH. Vấn đề đặt ra hiện nay là chúng ta phải quản lý việc chậm và phải mang Quỹ này đầu tư tăng trưởng làm sao cao hơn tốc độ tăng trưởng trượt giá và tăng trưởng kinh tế, để chúng ta bảo toàn Quỹ, tức là giữ được giá trị đồng tiền của Quỹ BHXH. Nhưng hiện nay trong thực tiễn các nước trên thế giới cũng vậy, nếu đem Quỹ này đầu tư để cho lãi suất cao hơn thì độ rủi ro lớn. Chủ tịch Quốc hội của Chile nói với tôi, nên ưu tiên cho các công trình trọng điểm quốc gia để có lợi nhuận cao hơn nhưng phải hết sức lưu ý đảm bảo độ an toàn của Quỹ, vì chúng ta đang đi theo hướng đó.

Hiện có dư luận xã hội cho rằng, ngành BHXH đang lấy tiền của Quỹ BHXH để chi trả cho chi phí quản lý. Điều này đúng hay không?

Theo tôi, ngành BHXH được hưởng chi phí quản lý hoạt động toàn ngành trong quỹ BHXH nhưng không phải lấy tiền đóng BHXH của người lao động mà chúng ta lấy tiền sinh lợi. Tuy nhiên, sinh lời bản chất của nó cũng là lấy từ tiền quỹ BHXH. Vậy chúng ta phải phấn đấu làm sao quỹ sinh lời này không phải 70% mà nó phải cao hơn cả tăng trưởng kinh tế và chỉ số trượt giá thì phần tăng chúng ta chi cho chi phí BHXH nhưng vẫn phải giữ được giá trị quỹ BHXH. Đó là nguyên tắc.

Chúng tôi đang bàn và đang tham mưu chính phủ có thể chúng ta sẽ làm một số công trình trọng điểm quốc gia cho vay từ Quỹ bảo hiểm xã hội mà có tốc độ và hiệu quả cao hơn thì chúng ta sẽ trả lãi suất lớn hơn, như: Công trình thủy điện Lai Châu, chúng ta đã thí điểm cho vay 1.600 tỉ có lãi suất vượt quá 7,7%. Chúng ta dùng lãi suất chênh lệch đó để chi phí cho bảo hiểm xã hội thì hoàn toàn chúng ta có thể đảm bảo được an sinh xã hội. Do một bộ phận người dân không nắm được thông tin cho rằng, bảo hiểm xã hội lấy tiền này để chi nhưng thực tế hàng năm ngành Bảo hiểm xã hội đều phải báo cáo Quỹ này trước Quốc hội và chúng tôi cũng phải quản lý rất chặt Quỹ này.

Bộ LĐ-TB&XH là cơ quan phải chịu trách nhiệm,chi ra một đồng đều do Hội đồng quản lý Quỹ của Nhà nước quyết định, không phải tự ý muốn chi gì thì chi. Tôi mong muốn rằng, Chính phủ nghiên cứu phương án làm sao chúng ta cho vay không chỉ là cho vay các ngân hàng, mà chúng ta nên cho cả các công trình trọng điểm quốc gia vay đem lại hiệu quả tốt hơn. Và chúng tôi cũng mong muốn ngành Bảo hiểm phải sớm công khai minh bạch tiền đóng bảo hiểm xã hội để tất cả người lao động được biết để kiểm soát lẫn nhau. Đây cũng là yêu cầu của Luật Bảo hiểm Xã hội.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa các vị khách mời, Ban Tổ chức vừa nhận được câu hỏi từ bạn đọc ở địa chỉ [email protected] hỏi: Tôi đã từng làm việc ở một công ty, nhưng đến tháng 10/2016, tôi quyết định nghỉ việc để mở cửa hàng kinh doanh tự do và đã rút BHXH một lần. Nay tôi có nguyện vọng và đã được tìm việc làm ở một công ty. Xin hỏi tôi có thể làm thủ tục nộp lại số tiền BHXH đã nhận và tiếp tục đóng BHXH đến khi về hưu được không? Câu hỏi này xin đồng chí Trần Đình Liệu giải đáp cho bạn đọc

Đồng chí Trần Đình Liệu: Hiện đúng là câu chuyện rút ra và đóng lại bảo hiểm xã hội một lần cũng đặt ra vấn đề của việc thực hiện Luật BHXH và những người hưởng chế độ 176. Trước năm 1993, chúng ta có tình trạng lĩnh tiền bảo hiểm mang đi gửi ngân hàng lãi suất thì cao hơn cả tiền lương hưu. Nhưng hiện nay, chính sách BHXH và cả luật pháp từ trước đến nay không cho phép người lao động đóng bảo hiểm, sau đó rút ra một lần được đóng lại, quy định ở nhiều quốc gia cũng vậy. Chắc chắn trong quá trình cải cách BHXH, cơ quan BHXH và cơ quan Nhà nước sẽ nghiên cứu đề xuất cùng Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội, Chính phủ xem xét trong thực tế, bởi hiện đúng là do hoàn cảnh có nhiều trường hợp người lao động đã rút bảo hiểm ra rồi lại muốn đóng lại.

Tôi khuyên người lao động đóng bảo hiểm một lần nên có sự tính toán cụ thể để không bị lâm vào trường hợp như độc giả vừa hỏi.

Đồng chí Doãn Mậu Diệp: Không có luật pháp nước nào quy định là đóng một lần và rút ra đóng lại, ngay cả những trường hợp hưởng chế độ 176 trước đây mà muốn đóng lại thì luật pháp cũng không cho phép. Mỗi năm có khoảng 700- 800 nghìn người đóng mới BHXH thì cũng có khoảng 600-700 nghìn người rời khỏi hệ thống.

Thực trạng người lao động lựa chọn hưởng BHXH một lần thay vì bảo lưu, tích lũy thời gian đóng góp sau mỗi khi chấm dứt hợp đồng lao động ở doanh nghiệp đã diễn ra trong những năm qua và để nhằm khắc phục tình trạng này, trong quá trình sửa đổi, bổ sung hoàn thiện các quy định của pháp luật về BHXH cũng đã có những quy định nhằm hạn chế và định hướng người lao động trong việc quyết định lựa chọn hình thức bảo lưu thời gian đóng góp để hướng tới chế độ hưu trí lâu dài nhằm tối ưu hóa quyền lợi BHXH.

Tuy nhiên, trong bối cảnh thực tiễn hiện nay, khi mà điều kiện về việc làm, thu nhập của còn thiếu sự ổn định, đời sống của người lao động còn gặp nhiều khó khăn; bên cạnh đó để được hưởng lương hưu thì điều kiện về thời gian đóng góp kéo dài, độ tuổi hưởng lương hưu có xu hướng gia tăng thì rõ ràng sẽ là những trở ngại để người lao động có thể quyết định bảo lưu và theo đuổi việc đóng góp để nhận được khoản lương hưu hàng tháng.

Để giải quyết thực trạng này cần thực hiện một cách đồng bộ các giải pháp mà Nghị quyết số 28-NQ/TW cũng đã đề cập tới:

Một là, các giải pháp kinh tế vĩ mô nhằm tạo sự ổn định về môi trường kinh doanh, việc làm và thu nhập cho người lao động. Đây có thể nói là giải pháp căn cơ nhất để giúp duy trì việc làm, ổn định thu nhập và khả năng đóng góp của người lao động.

Hai là, thực hiện các giải pháp nhằm khuyến khích người lao động khi chấm dứt hợp đồng lao động lựa chọn việc bảo lưu thời gian tham gia BHXH thông qua sửa đổi chính sách theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian, giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH một lần; ví dụ, người lao động nhận BHXH một lần sẽ chỉ được nhận lại phần đóng góp của bản thân, không nhận phần do cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đóng.

Ba là, kết hợp thực hiện đồng bộ các giải pháp khác. Chẳng hạn, nghiên cứu sửa đổi chính sách bảo hiểm thất nghiệp theo hướng chú trọng các giải pháp phòng ngừa, hỗ trợ doanh nghiệp duy trì sản xuất, đảm bảo việc làm thay vì chỉ tập trung các giải pháp xử lý hậu quả như: Chi trả trợ cấp thất nghiệp. Một trong các chính sách được tính đến như có thể hỗ trợ một phần tiền lương, hỗ trợ đóng BHXH cho các lao động có nguy cơ bị sa thải mà sẽ rất khó tìm việc làm ở các doanh nghiệp thực sự khó khăn. Nhờ đó, người lao động vẫn có việc làm, vẫn nằm trong hệ thống BHXH, vẫn làm ra sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ, vẫn đóng góp vào tăng trưởng và năng suất lao động quốc gia. Chính sách này nhiều nước đã thực hiện từ rất lâu.

Ngoài ra, Nghị quyết cũng nhấn mạnh ở công tác thông tin, tuyên truyền để người lao động được biết và hiểu một cách đầy đủ về những quyền lợi của mình để từ đó quyết định lựa chọn một cách phù hợp. Bên cạnh đó,trong tổ chức thực hiện chính sách cũng cần nâng cao hiệu quả, chất lượng cung cấp dịch vụ BHXH nhằm củng cố niềm tin, tạo thuận lợi cho người lao động trong tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH.

Nhà báo Kim Thanh: Thưa đồng chí Trần Đình Liệu, đồng chí có gửi gắm gì đến người lao động về những thiệt hơn khi rút BHXH một lần không?

Đồng chí Trần Đình Liệu: Như Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp nói, thì đang giải đáp một thực tế diễn ra nhưng thực chất, chính sách rút một lần là chưa có, không có hồi tố. Do đó, muốn làm gì thì người lao động cũng phải tự cân đối, tính toán hợp lý, nghiên cứu kỹ lưỡng, tránh rút ra một lần để gây xáo trộn cho bản thân, cho gia đình và cả xã hội. Trong thực tế phát sinh, nếu người lao động rút ra một lần thì chính sách đang có vấn đề. Chắc chắn câu chuyện BHXH tới đây sẽ phải cân nhắc xem xét lại một cách cụ thể, để ngăn chặn tình trạng này.

Đồng chí Bùi Sỹ Lợi: Tôi phải khuyến cáo những người lao động đã rút một lần để hưởng sau đó lại tham gia tiếp BHXH để hưởng hưu trí, chứng tỏ họ chưa nắm được thông tin, chưa rõ về chính sách BHXH. Bởi thế, nhân dịp này, tôi đặc biệt khuyến cáo tất cả người lao động phải hết sức tỉnh táo. Bài học trước năm 2000, những năm 90 của thế kỷ trước, chúng ta có 700 ngàn người đã về theo chế độ 176, đến giờ hoàn toàn không có thu nhập, phải chờ đến tới 80 tuổi hưởng trợ cấp hưu trí từ 270-280 ngàn đồng. Với tình huống này, nhiều cơ quan, ban, ngành liên quan trong đó, Bộ LĐ-TB&XH phải trả lời nhưng pháp luật không cho hồi tố.

Hiện nay, có một bộ phận đã đóng 10-15 năm BHXH, sau đó rút để lấy một lần. Các đối tượng này phải thấy rằng, quỹ hưu trí chính là của để dành, của người lao động khi còn sức lao động dành dụm, sau này sẽ là phúc lợi xã hội. Vì thế, người dân, người lao động hoàn toàn yên tâm về Quỹ này. Quỹ do Nhà nước quản lý bảo hộ thì khi về hưu, giá trị đồng tiền mất giá do trượt giá thì Nhà nước phải nâng tiền lương cho người về hưu. Minh chứng là năm nay, chúng ta đã nâng 7%. Rõ ràng, Nhà nước bảo hộ về chính sách này, tại sao người dân không hiểu lại rút một lần.

Tôi phải nhấn mạnh lại và khuyến cáo người lao động cần hết sức tỉnh táo để “hiểu đâu là lợi, đâu là thiệt”. Việc cho rút một lần hưởng trong thực tế vừa qua cũng là một hình thức tạo thuận lợi, “chiều” người lao động chứ thực chất bản chất của BXHX là muốn xây dựng một xã hội tốt đẹp, muốn cho an sinh xã hội được đảm bảo.

Nhà báo Kim Thanh: Nghị quyết số 28 là một trong những quyết sách rất quan trọng của Đảng. Và đương nhiên, chủ trương quyết sách của Đảng đã đưa ra thì phải bàn cách thực hiện và phải thực hiện cho được, cho thành công. Thưa Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp, được biết, hiện Bộ LĐ-TB&XH đang xây dựng Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 28, xin Thứ trưởng cho biết vài nét về Chương trình hành động này?

Đồng chí Doãn Mậu Diệp: Có thể thấy rằng, về hiệu quả của cải cách chính sách BHXH, sẽ đạt được mục tiêu xuyên suốt trong quan điểm chỉ đạo của Đảng, đó là nâng cao năng lực tự đảm bảo an sinh xã hội của người dân, hướng tới bảo hiểm xã hội toàn dân, đảm bảo không một ai bị bỏ lại phía sau. Chắc chắn rằng, các nguyên tắc của BHXH như: công bằng, bền vững và chia sẻ sẽ đạt được. Độ bao phủ của BHXH sẽ được mở rộng, tình trạng hưởng BHXH một lần sẽ giảm. Niềm tin vào chính sách BHXH và hệ thống BHXH sẽ được củng cố và tăng cường.

Hiện nay, theo phân công của Chính phủ, Bộ LĐ-TB&XH chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan đã xây dựng trình Chính phủ dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23 tháng 5 năm 2018 của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.

Dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ đã bám sát vào 05 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu và 11 nội dung cải cách được nêu tại Nghị quyết số 28-NQ/TW để cụ thể hóa thành từng nhiệm vụ, giải pháp cụ thể gắn với trách nhiệm triển khai thực hiện của từng bộ, ngành, địa phương. Bên cạnh đó, dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ cũng đã giao cụ thể trách nhiệm các cơ quan chủ trì, các cơ quan phối hợp và tiến độ thực hiện từng nhiệm vụ.

Sau khi Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương sẽ căn cứ vào chức năng, thẩm quyền, nhiệm vụ được giao để xây dựng ban hành kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW.

Nhà báo Kim Thanh: Vâng, xin cảm ơn Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp. Thưa đồng chí Trần Đình Liệu, xin đồng chí thông tin tới các bạn đọc, ngành BHXH sẽ làm gì để đưa những nội dung của Nghị quyết số 28/NQ-TW vào cuộc sống?

Đồng chí Trần Đình Liệu: Sau khi Nghị quyết số 28/NQ-TW được ban hành, Đảng ủy Cơ quan BHXH Việt Nam đã tổ chức học tập, quán triệt, triển khai thực hiện, đề ra những nhóm giải pháp chủ yếu để Nghị quyết thực sự đi vào cuộc sống, cụ thể như sau:

Một là, tổ chức nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết 28 NQ/TW một cách nghiêm túc, sâu rộng trong toàn Ngành, làm cho toàn thể cán bộ, đảng viên, công chức viên chức thống nhất nhận thức và nắm vững các quan điểm của Đảng “về cải cách chính sách BHXH”. Để cấp ủy, thủ trưởng các đơn vị, cũng như mỗi cán bộ, đảng viên, công chức viên chức có tư duy và hành động cụ thể để triển khai thực hiện tốt Nghị quyết ngay tại cơ sở.

Hai là, xây dựng và ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết; đồng thời cụ thể hóa, bổ sung nhiệm vụ, giải pháp thực hiện vào chương trình, kế hoạch công tác của Ngành ngay từ 6 tháng cuối năm 2018 và hàng năm. Các đơn vị trực thuộc và BHXH các địa phương, có trách nhiệm cụ thể hóa chương trình hành động của BHXH Việt Nam thành kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 28 về cải cách chính sách BHXH, phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi địa phương, đơn vị, đảm bảo góp phần thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu mà Nghị quyết số 28 NQ/TW đã đề ra.

Ba là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật về BHXH, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm, nhất là các hành vi trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi BHXH, BHTN; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về BHXH; tham mưu thực hiện nghiêm túc chế độ tài chính, kiểm toán và thông tin báo cáo về BHXH theo quy định của pháp luật. Gắn với việc kiểm tra đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết số 28 NQ/TW với các chỉ tiêu nhiệm vụ chuyên môn của mỗi địa phương, đơn vị trong năm 2018 và những năm tiếp theo.

Bốn là, chủ động phối hợp với Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội nghiên cứu, đề xuất với Quốc hội xem xét, sửa đổi, bổ sung các giải pháp, khắc phục những bất cập hiện nay về chính sách, nhất là các quy định về mức đóng, căn cứ đóng, mở rộng diện bao phủ BHXH, gia tăng số lao động tham gia BHXH khu vực phi chính thức, xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, tiến tới BHXH toàn dân…

Năm là, tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, thực hiện giao dịch điện tử đạt 100%, thực hiện dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 trên tất cả các lĩnh vực BHXH, BHTN, giảm số giờ giao dịch giữa cơ quan BHXH với doanh nghiệp đạt mức ASEAN 4; phấn đấu chỉ số đánh giá mức độ hài lòng của người tham gia BHXH đạt 80% vào năm 2021, đạt mức 85% vào năm 2025, đến năm 2030 đạt mức 90%...

Nhà báo, bạn đọc Phương Thủy, Báo Đại biểu Nhân dân ([email protected]) hỏi: Nguyên tắc để thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 thì sẽ phải ban hành Luật mới hoặc sửa đổi, bổ sung luật hiện hành. Trong 11 điểm mới của chính sách BHXH vừa được đưa ra có điểm sẽ điều chỉnh tuổi nghỉ hưu dễ chưa nhận được sự đồng thuận trong dư luận xã hội thì tăng tuổi nghỉ hưu có thể gây ra tình trạng mất công bằng giữa các đối tượng cùng trong khu vực có quan hệ lao động (khu vực chính thức) và khu vực không trong quan hệ lao động (khu vực phi chính thức).

Đồng chí Doãn Mậu Diệp:

Thực ra, với ý như tôi vừa nói, thứ nhất, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là bài toán của tất cả các nước trên thế giới không chỉ với Việt Nam.

Thứ hai, để giải quyết bài toán này, gần như có sự tham gia của mọi người lao động, mọi doanh nghiệp chứ không phải của Chính phủ.

Thứ ba, đóng BHXH thì về nguyên tắc, khi còn sử dụng lao động thì phải đóng một phần vào quỹ BHXH.

Thứ tư, có quan điểm nói rằng, tiền lương là giá cả của tất cả sức lao động nhưng có quan điểm lại cho hay, tiền lương không hoàn toàn là giá cả sức lao động. Bởi mỗi doanh nghiệp sử dụng, giá cả tính với 4 yếu tố: một là, yếu tố lương (cạnh tranh có thu hút người lao động), hai là, doanh nghiệp tính đến trong chi phí lao động là tiền thưởng kích thích người lao động đổi mới, sáng tạo đóng góp tích cực hơn vào sự phát triển của doanh nghiệp; ba là được tính trong giá lao động là phúc lợi được đề cập trong Nghị quyết 27 mà các doanh nghiệp duy trì để người lao động gắn bó hơn với mình, thể hiện sự chia sẻ của doanh nghiệp; bốn là, chi phí đào tạo giúp lao động nâng cao năng lực phát triển.

Tất nhiên, Nghị quyết 27 nêu tiền lương là giá cả lao động, nhưng thực tế phát sinh lại khác. Chính vì thế, quyết định sử dụng lao động có phần BHXH. Đối với khu vực nhà nước, chừng nào Nhà nước còn sử dụng lao động thì chừng đó phải chăm lo tới quyền lợi của người lao động.

Điểm thứ năm chúng tôi muốn nói là duy trì sử dụng cho người lao động đảm bảo, đơn cử như bảo hiểm thất nghiệp.

Năng suất có thể không cao, lương có thể không cao nhưng một số nước đã thiết kế từ quỹ BHXH để hỗ trợ một phần. Nó thể hiện tình đoàn kết, gắn kết cộng đồng doanh nghiệp lớn hỗ trợ doanh nghiệp yếu.

Nghị quyết có đề cập thúc đẩy nhanh từ khu vực chính thức sang khu vực phi chính thức để người lao động nhận thức được quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Điều này cũng có nghĩa là không chỉ hôm nay ban hành mà vài ba năm sau tất cả đã đạt được. Mục tiêu chúng ta hướng đến là đổi mới tăng trưởng theo hướng đảm bảo việc làm tốt hơn. Không có chính sách nào mà nhận được toàn thể ủng hộ nhưng trong một xã hội thường số ít vẫn phải phục tùng số đông, luật pháp cũng điều chỉnh như vậy.

Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu để ứng phó với già hóa dân số, cách mạng 4.0 là bài toán đòi hỏi tất cả chung tay giải quyết vì lợi ích chung của cả đất nước, cả xã hội.

Trong Nghị quyết 28 về cải cách BHXH cũng như Nghị quyết 27 về cải cách chính sách tiền lương, hoàn thiện luật pháp chính sách, với việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, không phải nâng đồng loạt các nhóm mà sẽ điều chỉnh từng nhóm: Cả khu vực chính và phi chính thức. Điểm đó được thể hiện ở sửa đổi hệ thống luật pháp, chính sách cho phù hợp.

Luật BHXH 2 lần sửa đổi rồi và sắp tới sửa đổi sẽ hy vọng khắc phục một bước giống như các nước cũng có thường xuyên sửa đổi.

Vì quyền lợi chung và số đông chứ đồng thuận cũng không phải tất cả.

Nhà báo Kim Thanh: Bạn đọc ở địa chỉ email: [email protected] hỏi đồng chí Trần Đình Liệu, theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, quyền lợi của người lao động là được cấp sổ và thời gian đóng bảo hiểm hằng năm. Vậy, nếu trong trường hợp người lao động làm mất sổ bảo hiểm xã hội thì sẽ giải quyết thế nào? Ở doanh nghiệp của tôi đang làm, có thực tế là một số người lao động khi được giao sổ BHXH đã nhờ doanh nghiệp giữ hộ. Quan điểm của đồng chí về vấn đề này như thế nào?

Đồng chí Trần Đình Liệu: Trong Luật BHXH thì đây là quyền lợi của người lao động. Điều quy định về quyền lợi của người lao động là được cấp sổ và thời gian đóng bảo hiểm hằng năm. Như trường hợp của bạn đọc thì đó là quyền của mình mà để người nhận thì đó là quyền cá nhân, quan hệ cá nhân của người lao động. Hiện nay, sổ BHXH có hai kênh theo dõi, xác nhận đóng bảo hiểm của người lao động hằng năm, đó là sổ xác nhận về mặt pháp lý, còn cơ sở dữ liệu mà ngành BHXH đang quản lý 14 triệu người tham gia đóng BHXH là sổ BHXH điện tử mới thực sự là quan trọng. Như vậy, nếu trong trường hợp người lao động để mất sổ thì cơ quan BHXH vẫn biết thời gian tham gia đóng BHXH.

Tuy nhiên, tôi cũng đề nghị người lao động để tránh tình trạng vừa qua có một số người cầm sổ BHXH đi thế chấp, đưa sổ BHXH cho người khác để họ lạm dụng sử dụng không đúng mục đích, ảnh hưởng đến quyền lợi của mình. Vì thế, việc lưu giữ sổ BHXH là quan trọng và cần thiết. Trong trường hợp người lao động bị mất sổ BHXH thì cần đến ngay cơ quan quản lý BHXH để báo.

Nhà báo Kim Thanh:

Thưa quý vị và các bạn!

Trong khoảng thời gian ngắn chúng ta đã nghe các vị khách mời đề cập đến những điểm mới tại Nghị quyết số 28/NQ-TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, cũng như những giải pháp, kiến nghị để đưa Nghị quyết vào cuộc sống.

Một lần nữa, trân trọng cảm ơn các vị khách mời đã dành thời gian tham gia cuộc giao lưu đầy ý nghĩa, quan trọng này.

Xin cảm ơn quý độc giả của Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam đã quan tâm theo dõi, gửi câu hỏi đến chương trình giao lưu.

Chương trình Giao lưu trực tuyến Cải cách chính sách BHXH hướng tới mục tiêu an sinh bền vững xin được kết thúc tại đây./.

Lương 5 triệu đồng bảo hiểm xã hội bao nhiêu?

Mức tiền đóng bảo hiểm xã hội = 10,5% x Mức tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Nếu tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc là 5 triệu đồng thì mức tiền đóng bảo hiểm xã hội hằng tháng như sau: Mức tiền đóng bảo hiểm xã hội = 10,5% x 5 triệu đồng = 525.000 đồng/tháng.

Bao nhiêu năm thì chốt sổ bảo hiểm xã hội?

Câu trả lời: BHXH Việt Nam trả lời: Theo quy định tại Khoản 4 Điều 8 Nghị định số 108/2014/NĐ-CP ngày 20/11/2014 của Chính phủ thì NLĐ phải có đủ 20 năm đóng BHXH mới đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để hưởng chế độ hưu trí.

Tham gia bảo hiểm xã hội để làm gì?

Bảo hiểm xã hội là một chính sách an sinh xã hội quan trọng của Nhà nước và Chính phủ Việt Nam nhằm đảm bảo thu nhập cho người tham gia khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau bệnh tật, tai nạn lao động...

Tại sao phải tham gia bảo hiểm xã hội?

Đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động là nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động. Doanh nghiệp phải đóng bảo hiểm xã hội nhằm đảm bảo lợi ích cho người lao động, khi họ xảy ra các rủi ro như ốm đau, tử tuất hay thai sản,… Không những vậy, việc đóng bảo hiểm xã hội đầy đủ cũng giúp đảm bảo an sinh xã hội.