Đổi mới chương trình, SGK là cần thiếtNhiều ý kiến của các chuyên gia, giáo viên và phụ huynh góp ý đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông (gọi tắt là SGK) theo hướng giảm tải, phát huy tư duy sáng tạo của thầy và trò
Show
Mở đầu cuộc trao đổi với chúng tôi, GS-TS-Nhà giáo Nhân dân Võ Tòng Xuân đặt vấn đề: “Chúng ta có nhiều thầy cô giáo giỏi, tại sao không tận dụng, phát huy tư duy sáng tạo của họ?”. Xây dựng bộ chuẩn kiến thức Theo GS-TS-Nhà giáo Nhân dân Võ Tòng Xuân, sau gần 40 năm sống trong hòa bình, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) đã có tiến bộ khi tiếp cận cách quản lý giáo dục hiện đại, bước đầu xây dựng bộ chuẩn kiến thức những môn học trong khối phổ thông (nói nôm na, ví dụ môn toán thì đã có bộ chuẩn kiến thức toán từ lớp 1 đến lớp 12 dạy gì). Do đó, các thầy cô có kinh nghiệm dạy toán sẽ căn cứ vào các chuẩn kiến thức mà xây dựng giáo án để dạy, những người xuất sắc hơn sẽ được các NXB mời viết SGK cũng căn cứ vào các chuẩn kiến thức đó. Như thế, có thể một SGK toán lớp 1 sẽ được vài NXB gửi đến các trường chọn lựa để thầy cô tham khảo viết giáo án. Quyển nào thích hợp cho vùng miền nào nhất và dùng phương pháp dạy nào dễ hiểu nhất thì trường sẽ chọn mua. Không nên chỉ dùng 1 SGK mà bắt buộc thầy cô cả nước sử dụng vì có những khác biệt bởi ngôn ngữ vùng miền, học sinh khó tiếp thu.
Giáo viên và học sinh mong muốn một chương trình, sách giáo khoa thực hành nhiều hơn lý thuyết. Trong ảnh: Học sinh Trường THCS Chu Văn An (quận 11, TP HCM) trong một tiết học Ảnh: TẤN THẠNH “Nhìn sang nước Mỹ, chúng ta thấy ở cấp liên bang, Bộ Giáo dục xây dựng bộ chuẩn kiến thức các môn học. Từ bộ chuẩn liên bang, ngành giáo dục của các tiểu bang thiết lập bộ chuẩn kiến thức riêng cho phù hợp với tiểu bang mình. Các NXB sách tư nhân trong tiểu bang sẽ xuất bản SGK cho tiểu bang họ. Chúng tôi đề nghị Quốc hội xem xét, không nên duy trì kiểu làm rất tốn kém của Bộ GD-ĐT trước đây là bộ tự in SGK cho toàn quốc. Đã có bộ chuẩn kiến thức môn học rồi thì để cho xã hội bám vào đó mà viết sách, viết giáo án và dạy. Bộ cứ căn cứ vào bộ chuẩn mà kiểm tra. Như thế, ngân sách nhà nước sẽ không còn gánh nặng hàng ngàn tỉ đồng mà các nhà giáo và học sinh không phải chỉ theo đúng một nội dung và một cách dạy. Có như vậy, chúng ta mới phát huy tư duy sáng tạo của thầy và trò, giáo dục mới thật sự đổi mới”- ông Võ Tòng Xuân phân tích. Gần gũi, phong phú vùng miền Bà Lê Thị Ngọc Điệp, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (quận 1, TP HCM), nhận xét chương trình và bộ SGK hiện hành của học sinh tiểu học đơn điệu về hình thức, ôm đồm kiến thức và quá thiên về văn hóa vùng miền Bắc Bộ. “Xét về nội dung, nhiều bài học trong SGK hiện hành có hay nhưng cách khai thác, đặt vấn đề chưa kích thích sự phát triển tư duy của học sinh, chưa hướng đến việc rèn cho học sinh kỹ năng tự học và chưa có hướng mở để giáo viên dạy học một cách linh hoạt, đáp ứng được văn hóa vùng miền. Chương trình giáo dục tiểu học mới cần đổi mới sao cho học sinh được học những gì đơn giản nhất, ít môn, lượng kiến thức tinh gọn để học sinh dễ nhớ. Về hình thức, SGK phải có màu sắc tươi vui, hình ảnh sinh động để tạo được hứng thú đối với học sinh” - bà Điệp góp ý. Đau đáu về việc chương trình SGK cấp THCS quá tải, đặc biệt là môn ngữ văn, cô Nguyễn Thị Hiền, giáo viên môn ngữ văn Trường THCS Nguyễn Du (quận 1, TP HCM), cho biết: “Dù Bộ GD-ĐT đã thực hiện giảm tải nhưng chỉ là sự cắt giảm cơ học, không có sự gắn kết. Chúng tôi rất mong muốn một chương trình và SGK mới. Ở đó, kênh hình nhiều hơn kênh chữ, thực hành nhiều hơn lý thuyết và gần gũi, ứng dụng thực tế nhiều hơn vì các em học văn không phải để trở thành nhà ngôn ngữ mà để làm phong phú tâm hồn, làm người. Ngoài ra, giảm số bài phải học để tập trung vào những tác phẩm tiêu biểu đại diện cho cả giai đoạn văn học. Hiện nay, học sinh phải học rất nhiều tác phẩm nhưng hầu như không có gì đọng lại, việc học như cưỡi ngựa xem hoa”. Tuy nhiên, theo cô Hiền, thay đổi chương trình chỉ là một khâu trong đổi mới giáo dục. Quá trình đổi mới này có thành công hay không cần triết lý giáo dục cụ thể, rõ ràng và phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố người thầy.
Đề cao vai tròcá nhân Cô Đỗ Thị Thanh Thủy, Tổ trưởng Tổ Lịch sử Trường THPT Nguyễn Thượng Hiền (TP HCM), cho rằng mục đích môn lịch sử là giáo dục lòng yêu nước cho học sinh nhưng kiến thức trong sách lịch sử rất hàn lâm, gây chán. Ở từng trận đánh, từng chiến thắng đều có gắn với những cá nhân anh hùng nhưng SGK lại đưa ra rất ít, thậm chí không đề cập, chỉ nói chung chung. Giáo dục lòng yêu nước theo cách này rõ ràng không hiệu quả. “Chương trình khối 10, 11 ít rơi vào nội dung đề thi tốt nghiệp THPT hay thi tuyển sinh đại học nên giáo viên có thể thiết kế bài giảng theo hướng sinh động nhưng khối 12 thì không thể bởi thi thế nào dạy học thế đó. Chương trình, SGK mới cần xây dựng theo hướng giảm khối lượng kiến thức. Đặc biệt, không thể thiếu vai trò to lớn của các cá nhân trong các chiến dịch, trận đánh” - cô Thủy nói.
Từ ĐH Chicago (Mỹ), GS Ngô Bảo Châu viết một bài vớinhan đề "Tự hỏi và trả lời về chương trình, sách giáo khoa", chia sẻ một số trăn trở, suy nghĩ về vấn đề này. Đây là bài viết khơi mào cho cuộc thảo luận bàn tròn sáng 20/4 trên website Học Thế Nào- một diễn đàn chuyên về giáo dục do GS Ngô Bảo Châu sáng lập. - Tại sao 10 năm phải đổi sách giáo khoa (SGK) một lần? - Không có lập luận thực sự thuyết phục cho việc đổi SGK định kỳ 10 năm một lần. Tại sao phải đổi SGK theo định kỳ? Nếu định kỳ thì tại sao lại là 10 năm, chứ không phải 5 năm, 20 năm hay 50 năm? Việc cần làm định kỳ là đánh giá chất lượng SGK thông qua thực tế sử dụng.
- Lấy gì làm luận cứ cho việc thay đổi SGK? - Để làm lại SGK, cần phải chỉ ra những nội dung nào trong SGK hiện hành là lạc hậu, hay thiếu chính xác, hay những phương pháp tiếp cận nào là không phù hợp. Để thay đổi một cái gì đó, cần phải phân tích, đánh giá chính cái mà mình muốn thay đổi. Luận cứ cho việc đổi mới SGK chỉ có thể là kết quả của việc đánh giá chất lượng SGK thông qua thực tế sử dụng. Kết quả này có thể cho thấy SGK tốt rồi, không cần thay đổi gì cả, hoặc SGK cơ bản là tốt, nhưng cần sửa sai, cập nhật ở một số chỗ nhưng không cần thay đổi cấu trúc chung, hoặc là SGK hiện hành hỏng cơ bản, phải làm lại từ đầu. - Ai là người rà soát đánh giá chất lượng SGK? Ai là người kiến nghị việc thay đổi SGK? - Quốc hội, Chính phủ là những cơ quan quyết định việc thay đổi SGK, nhưng những cơ quan này không thể tự kiến nghị. Đánh giá định kỳ chất lượng SGK và kiến nghị thay đổi nếu cần thiết cũng không thể giao cho những người làm SGK, như NXB Giáo dục hay Viện Khoa học Giáo dục vì họ có quyền lợi liên quan. Việc giám sát và kiến nghị thay đổi SGK cần được ủy thác cho một Ủy ban giáo dục quốc gia độc lập với các cơ quan hành chính sự nghiệp của Bộ GD&ĐT. - Nếu làm lại SGK, thì làm SGK trước hay làm chương trình trước? - Trên lý thuyết thì phải có chương trình rồi mới viết SGK, bởi không ai xây nhà xong mới mời kiến trúc sư vẽ thiết kế. Trên thực tế, xây dựng chương trình trước khi viết sách là một việc khó, không có ai được đào tạo và có kinh nghiệm để làm tổng công trình sư cho việc xây dựng chương trình học và viết SGK. Trong thực tế, chúng ta thường viết SGK xong rồi mới soạn chương trình. Những người viết sách đều biết, tác giả ít khi viết mục lục trước. Những người từng viết sách đều biết, phải bắt đầu soạn một mục lục nháp, viết một vài chương sẽ thấy mục lục không ổn, sửa lại mục lục rồi lại viết tiếp… Việc làm SGK phức tạp hơn nhiều vì cần có sự phối hợp của nhiều người. Phối hợp như thế nào cần được thiết kế trước. Theo thông lệ quốc tế, cần có hai nhóm độc lập, một nhóm làm chương trình, một nhóm viết sách. Nhóm làm chương trình thẩm định công việc của nhóm viết sách, nhóm viết sách phản biện lại nhóm làm chương trình trên cơ sở những bất cập gặp phải trong quá trình viết sách. - Tại sao không dịch nguyên SGK nước ngoài để sử dụng? - SGK các nước rất khác nhau. Ngay trong mỗi quốc gia, các bộ SGK thường cũng rất khác nhau. Không có luận cứ vững chắc cho việc chọn ra một bộ nào đó, coi nó là tốt nhất, thích hợp nhất với Việt Nam rồi dịch nguyên xi để dùng. Khó có thể làm khác với cách chúng ta vẫn thực hiện từ trước đến nay là chọn ra một số bộ SGK tốt của nước ngoài, “tích cực” tham khảo để viết ra sách cho mình. - Trước hết cần thay đổi những gì trong chương trình và SGK hiện hành? - Ngoại ngữ: Chất lượng học tiếng Anh là yếu tố bất bình đẳng căn bản trong giáo dục phổ thông ở Việt Nam. Trẻ xuất thân từ các gia đình khá giả được học tiếng Anh tốt hơn nhiều. Xã hội & Nhân văn: Nếu như SGK về toán và khoa học tự nhiên của Việt Nam không khác đáng kể so với SGK nước ngoài thì SGK và chương trình về xã hội và nhân văn khác nhiều cả về nội dung cũng như phương pháp. Hiểu biết và khả năng của trẻ Việt Nam về toán và khoa học cũng không khác nhiều so với trẻ em các nước khác, nhưng hiểu biết về nhân văn và khả năng ứng xử xã hội thì lại có một khoảng cách rất lớn. Vì vậy, cần có những thay đổi cơ bản trong chương trình và SGK nhân văn, cả về nội dung và phương pháp. Sức khỏe, lối sống, đạo đức: Xã hội thay đổi nhanh, nhiều gia đình mất phương hướng, nhà trường phải đảm nhiệm một phần vai trò giáo dục của gia đình: Trẻ em cần được học những kỹ năng cơ bản để giữ gìn sức khỏe, những nguyên tắc cụ thể để sống chan hoà với cộng đồng. Kỹ thuật: Cần mở rộng việc dạy lập trình từ rất sớm. Theo Tiền phong |