Văn hóa ẩm thực Việt Nam được hình thành một cách tự nhiên từ quá trình hoạt động sinh sống hằng ngày. Đối với người Việt, ẩm thực không chỉ để sử dụng trong các bữa ăn mà nó còn truyền tải được truyền thống và giá trị văn hóa. Không một du khách nào du lịch Việt Nam mà cưỡng lại sức hấp dẫn của các món ăn truyền thống Việt Nam. Ẩm thực Việt Nam là một nghệ thuật cân bằng giữa cái gọi là “Năm yếu tố cơ bản của triết học phương Đông” nhằm mang đến những bữa ăn ngon và bổ dưỡng nhất. Nếu bạn là người yêu thích ẩm thực, thì hãy cùng tìm hiểu văn hóa ẩm thực Việt Nam lại làm du khách mê mệt ở điểm gì nhé. Show
1. Giới thiệu về ẩm thực Việt Nam: Ẩm thực là một phần không thể thiếu của một nền văn hóa. Đối với ẩm thực Việt Nam cũng vậy, các món ăn được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Giữ gìn và phát huy các món ăn truyền thống là một phương pháp bảo tồn văn hóa ẩm thực Việt Nam. Do đất nước được chia thành ba miền, nên ẩm thực Việt Nam theo vùng miền: Bắc, Trung, Nam cũng tạo ra những nét đặc trưng riêng. Văn hóa ẩm thực khác nhau góp phần làm nên sự phong phú, đa dạng trong ẩm thực Việt Nam. Mỗi vùng miền đều có khẩu vị khác nhau thể hiện qua từng nguyên liệu, cách chế biên, tên gọi của món ăn,…cho đến cách trình bày như thế nào và ăn uống ra sao. Mỗi lần nhắc về văn hóa ẩm thực Việt Nam thì nó là chủ đề thú vị luôn được thảo luận sôi nổi. Văn hóa ẩm thực của người Việt từ bao đời nay không chỉ dừng lại ở các món ăn, công thức chế biến các nguyên liệu thực phẩm, mà hơn hết chứa đựng một nét văn hóa tự nhiên hình thành trong cuộc sống. Các món ăn Việt Nam thường hài hòa về màu sắc lẫn hương vị khiến cho tổng thể món ăn hợp lý, tăng sức hấp dẫn khó cưỡng lại. Cái hồn và văn hóa Việt Nam được thể hiện qua từng món ăn. Không ngoa khi nói ẩm thực Việt Nam trên thế giới cũng rất được yêu thích, điển hình là món ăn truyền thống bao đời chính là món Phở Bò. 2.1 Đặc trưng ẩm thực Việt NamNgười Việt Nam rất coi trọng sự hài hòa trong các món ăn. Một món ăn phải đáp ứng được hai tiêu chí là ngon miệng và đẹp mắt. Các thành phần nguyên liệu bổ dưỡng, lành mạnh như rau củ và thịt, cá kết hợp nhuần nhuyễn để cho ra một món ăn vừa có rau vừa có thịt. Điều này khá khác biệt của đặc trưng văn hóa ẩm thực Việt Nam so với ẩm thực phương Tây, nơi mà thịt thường được sử dụng làm trung tâm của mọi món ăn. Một số đặc trưng ẩm thực Việt Nam dễ dàng nhận thấy nhất là: Các món ăn Việt Nam chủ yếu được chế biến từ rau, củ, quả nên ít dầu mỡ, không nhiều thịt như món Âu, Mỹ…, không sử dụng nhiều dầu mỡ như món Hoa. Khi chế biến món ăn Việt Nam thường sử dụng nước mắm để nêm nếm, kết hợp với rất nhiều loại gia vị khác… nên món ăn rất đậm đà. Mỗi món khác nhau nước chấm tương ứng với khẩu vị. Các món ăn Việt Nam thường có nhiều loại thực phẩm như thịt, tôm, cua với rau, đậu, gạo,… Ngoài ra còn có sự kết hợp của chua, cay, mặn, ngọt, bùi béo. Món ăn Việt Nam là sự tổng hòa của các món, hương vị để tạo nên điểm riêng biệt. Có tác dụng cân bằng âm dương rất thú vị, điều chỉ thấy ở người Việt. 2.2 Triết lý âm dương trong ẩm thực Việt NamViệt Nam ảnh hưởng nhiều về văn hóa Trung Hoa, vì thế ảnh hưởng của ẩm thực Trung Quốc đến Việt Nam là không còn xa lạ. Theo đó, triết lý Phật giáo được thể hiện rõ nét trong ẩm thực Việt Nam qua ngũ hành. Ngũ hành trong âm dương được liên tưởng đến 5 hương vị cơ bản cay (kim), chua (mộc), mặn (thủy), ngọt (thổ) và đắng (hỏa) để tạo nên sự đặc sắc. Và mỗi món ăn trong ẩm thực Việt Nam phải hòa quyện giữa các yếu tố đó. Chính vậy, đó là lý do vì sao hầu hết các món ăn Việt Nam đều có kết cấu tương phản nhau. Với sự hòa quyện tinh tế của các loại rau thơm, rau tươi, thịt và cách sử dụng gia vị có chọn lọc, món ăn Việt Nam không những không giống bất kỳ món ăn nào ở Đông Nam Á mà còn được coi là một trong những nền ẩm thực lành mạnh nhất trên thế giới. Sự cân bằng này có nghĩa là hầu hết các món ăn truyền thống của Việt Nam sử dụng nhiều loại thảo mộc và gia vị để mang lại hương vị khác biệt cho các thành phần chính của món ăn. 2.3 Văn hóa ẩm thực Việt Nam xưa và nayViệt Nam là một đất nước nông nghiệp, do vậy mà đất nước ta là một trong những đất nước sản xuất gạo lớn nhất thế giới. Trong văn hoá ẩm thực Việt Nam từ xa xưa nguyên liệu chính không thể thiếu, được sử dụng trong các món ăn người Việt là gạo và các chế phẩm từ gạo như bún, phở, hủ tiếu,… Cây lúa là vật được thờ cúng trong nhiều đình chùa của Việt Nam. Nó được cho là bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ Mẫu, một tín ngưỡng lâu đời nhất ở Việt Nam. Cây lúa không chỉ là hạnh phúc, nó thực sự hình thành nên tiếng Việt. Theo đó, ẩm thực Việt Nam thời xưa đến tận ngày nay vẫn coi cây lúa là trung tâm của vạn vật, giống như mặt trời nằm ở trung tâm của cả hành tinh mặt trời. Có nhiều món ăn chính, món ăn vặt được chế biến từ gạo và được biến tấu dần để phù hợp theo sự phát triển của đất nước chẳng hạn như: cơm trắng, cháo, sủi cảo, bánh chưng, bánh tét nổi tiếng và các món ăn làm từ gạo của mọi miền. Một điểm chung trong ẩm thực Việt Nam từ xưa đến tận bây giờ, trải qua bao thế hệ thì các món ăn vẫn được làm đơn giản, độc đáo. Sử dụng các nguyên liệu thực vật trồng được như rau, củ, quả để ăn cùng cơm trắng. Hình thức chế biến món ăn phong phú từ luộc, hấp, hầm, trộn gỏi,…giúp chống ngán cũng như bổ sung chất xơ cho cơ thể. Ngoài ra, vận dụng triết lý âm dương trong ẩm thực Việt Nam biến nhiều món ăn còn trở thành bài thuốc chữa bệnh cực kì công hiệu. Nổi bật nhất, trong bữa cơm hằng ngày không thể thiếu nước chấm, đặc biệt là nước mắm – một loại vừa là gia vị tẩm ướp thực phẩm vừa để “chấm” mang lại vị ngon hoàn hảo nhất cho món ăn. 3. Bản sắc văn hóa ẩm thực Việt Nam ba miền:Như đã đề cập ở trên thì theo mỗi vùng miền, ẩm thực Việt Nam sẽ có cách thức nấu nướng và các món ăn mang hương vị khác nhau. Nếu bạn là một tín đồ yêu thích ẩm thực Việt Nam ba miền thì chẳng còn xa lạ với:
3.1 Bản sắc Ẩm thực miền Bắc Việt NamMiền Bắc Việt Nam mang theo một nền văn hóa ẩm thực tinh tế. Người miền Bắc chọn riêng cho vùng miền của họ một hương vị nhẹ nhàng, đôi khi các món ăn có vị chát nhẹ. Tuy nhiên, màu sắc món ăn lại vô cùng bắt mắt. Các món ăn miền Bắc thường có sự hài hòa về hương vị, thanh đạm nhẹ nhàng không quá cay mặn nồng như miền Trung hay ngọt như miền Nam. Sự hài hòa tròn cách chế biến này chính là nền tảng của sự tinh tế trong ẩm thực miền Bắc. Người miền Bắc cũng coi trọng phong tục tập quán và lưu truyền công thức, kinh nghiệm nấu ăn tích lũy qua nhiều thế hệ. Tuy rằng ẩm thực của miền Bắc luôn giữ riêng công thức lưu truyền, nhưng không vì thế mà không có sự đổi mới sáng tạo trong món ăn. Thành phố Hà Nội được công nhận là nơi mang tinh hoa ẩm thực miền Bắc một cách toàn diện nhất, từ những món ngon như phở, bún thang, bún chả, cốm làng Vòng, bánh cuốn,…phản ánh đầy đủ từng nét đặc trưng của khẩu vị miền Bắc Việt Nam. Đặc biệt là món phở, phải nói món phở Hà Nội từ lâu đã quá nổi tiếng. Qua thời gian món phở được biến tấu khác lạ hơn như phở xào, phở chua, bánh phở chiên giòn,…cực kỳ độc đáo và không kém phần ngon miệng. Trong các chuyến du lịch Hà Nội, du lịch vòng cung Tây Bắc hoặc du lịch vòng cung Đông Bắc sắp tới, bạn nên thử trải nghiệm ẩm thực miền Bắc nhé. 3.2 Bản sắc Ẩm thực miền Trung Việt NamTiếp theo bản đồ du lịch Việt Nam, chính là miền Trung nơi mang trong mình ẩm thực cung đình xưa. Người miền Trung có sở thích ăn cay và mặn. Món ăn thường được trình bày rất bắt mắt, nhìn thấy là đã muốn nếm thử ngay. Điều đặc biệt của văn hóa ẩm thực miền Trung chính là sự dung hòa trong phong cách: ẩm thực cung đình và ẩm thực đường phố. Trong dải đất miền Trung, khi bạn đi tour du lịch di sản miền Trung đến 3 địa điểm là du lịch Huế – Đà Nẵng – Hội An, hãy nên thưởng thức các món ăn nơi đây. Điển hình thành phố Huế – cố đô của triều Nguyễn, triều đại cuối cùng của Việt Nam. Nơi mà các món ăn miền Trung được chế biến cẩn thận, nấu nướng với những kỹ thuật điêu luyện để cho ra món ăn vừa ngon vừa có tính thẩm mỹ cao. Sự trường tồn tại và phát triển các món ăn cung đình đã tạo cho ẩm thực miền Trung sự đa dạng. Bún bò Huế, mì Quảng, cao lầu, và hàng trăm loại bánh đa dạng như bánh cuốn, bánh bèo,…. 3.3 Bản sắc văn hóa Ẩm thực miền NamCác món ăn miền Nam có xu hướng đơn giản trong cách chế biến, không quá cầu kỳ phức tạp trong cách nấu ăn của người miền Bắc và miền Trung Việt Nam. Ẩm thực miền Nam “mùa nào thức nấy” cũng không kém phần đa dạng, phong phú. Do miền Nam Việt Nam, nơi có nhiều sông ngòi được phù sa bồi đắp liên tục nên mang theo nhiều tôm cá. Đặc sắc nhất là mùa nước nổi mùa của cá linh, vì thế du lịch mùa nước nổi tháng 10 hằng năm là dịp tuyệt vời để thưởng thức món lẩu cá linh bông điên điển đậm đà siêu ngon. Các món ăn miền Nam thiên về vị ngọt, béo ngon nhiều vì được sử dụng đường, nước dừa, cốt dừa và sử dụng nhiều gia vị giúp món ăn đậm đà, hấp dẫn. Các món ăn vùng miền khi du nhập vào miền Nam cũng được sáng tạo hơn so với phiên bản gốc. Tuy nhiên vẫn lưu giữ được bản sắc dân tộc trên bàn ăn của người Việt. Ví dụ như món phở miền Bắc, sợi phở mỏng nước dùng trong thanh vị. Phở miền Nam có sự biến đổi từ sợi phở dày hơn, nước dùng đục vị đậm đà hơn, ăn kèm nhiều loại rau thơm, giá đỗ. 4. Đặc trưng Ẩm thực truyền thống Việt NamẨm thực truyền thống Việt Nam cũng giống như nhiều đất nước châu Á khác, đề cao sự cân bằng giữa âm và dương. Ví dụ, khi người Việt Nam có món hải sản được coi là “lạnh”, nó thường được ăn lúc nóng với ớt, gừng và sả để cân bằng tính lạnh và nóng. Việc sử dụng các loại thảo mộc và rau cũng chiếm ưu thế ở hầu hết các vùng của Việt Nam. Nó mang lại hương vị không thể nhầm lẫn với bất kỳ món ăn nào ngay lần đầu tiên bạn nếm thử. Bên cạnh đó, nằm trên bán đảo Đông Dương và bị Pháp đô hộ khá lâu, ẩm thực Việt Nam thể hiện sự kết hợp hoàn hảo giữa ẩm thực Trung Hoa, Ấn Độ và Pháp. Ngoài ẩm thực truyền thống, thì ẩm thực đường phố, ẩm thực người Hoa, hay aarrm thực Nhật Bản tại Việt Nam cũng được ưa chuộng. 4.1 Ẩm thực đường phố Việt NamMón ăn đường phố ở Việt Nam không chỉ đơn giản là danh sách những món ăn truyền thống của Việt Nam được bày bán trên đường phố, nó còn thể hiện một phần nét đẹp trong văn hóa, lối sống của người Việt. Ẩm thực đường phố Việt Nam từ lâu đã quen thuộc với giới trẻ, mọi lứa tuổi và cả du khách nước ngoài cũng dành hết lời khen ngợi. Hơn nữa, được các tờ báo uy tín trên thế giới nhắc đến như một trong những món ăn đường phố ngon nhất thế giới. Các món ăn bạn có thể thấy ở nhà hàng, thì ngay trên đường phố cũng xuất hiện, thậm chí hương vị còn được so sánh ngang với nhà hàng. Bạn nên bắt đầu với món
Có lẽ bánh mì là món ăn đường phố phổ biến nhất mà bạn tìm được ở bất kì mọi nơi kể cả sáng hay chiều tối. Có nhiều loại bánh mì kẹp hình dạng khác nhau, thông thường nhất là bánh mì dạng ổ dài. Ngày nay còn có một số biến tấu là bánh mì que, bánh mì tam giác,…lấy cảm hứng từ nước ngoài. Nhân bánh mì siêu đa dạng, kết hợp được rất rất nhiều loại nguyên liệu từ patê, sốt mayonnaise, thịt, chả, trứng, chả cá, chà bông, heo quay,…Để cân bằng hương vị của bánh mì, người Việt sử dụng củ cải, cà rốt xắt sợi muối chua vào nhân, kèm một ít dưa chuột thái lát, rau mùi. Cuối cùng là một muỗng nước sốt độc quyền và vài lát ớt cay. Tất cả quyện lại giòn tan của vỏ bánh, thơm ngon nhân bánh, không gì sánh bằng.
Bánh xèo Việt Nam là một món ăn vặt được nhiều người yêu thích. Một lớp bột mỏng được chiên trong dầu, sau đó kết hợp với các nguyên liệu bao gồm các lát thịt heo, tôm và đậu xanh, sau đó xếp lại với một ít giá đỗ đã hấp chín ở giữa. Khi ăn chỉ cần một la cải xanh cuộn một miếng bánh xèo và chấm cùng nước mắm chua cay ngọt. Vỏ bánh xèo giòn tan thơm béo của cốt dừa, quyện cùng nhân tôm thịt tươi rói và bùi béo của đậu xanh khiến hương vị ăn vào sẽ nhớ mãi. Đi du lịch trong nước bạn sẽ bắt gặp món bánh xèo ở mọi nơi, du lịch miền Trung món bánh xèo được làm nhỏ vừa ăn. Còn du lịch miền Nam bánh xèo được làm to hơn. Hương vị cũng sẽ có chút khác biệt, tuy nhiên tổng thể từ màu sắc, nước chấm đến hương vị bánh đều tuyệt vời.
Món ăn góp mặt trong danh sách các món ăn đường phố không thể bỏ qua chính là gỏi cuốn. Món gỏi cuốn là một sự kết hợp hoàn hảo giữa thành phần rau sống (chất xơ), tôm thịt (chất đạm), bún (tinh bột). Gỏi cuốn vừa được xem là món ăn vặt, vừa là món ăn chính. Trong ẩm thực của người Việt lúc nào cũng đi chung với các món cuốn. Do đó, ẩm thực đường phố cũng xuất hiện món gỏi cuốn. Có 3 loại nước chấm gỏi cuốn là tương đen, mắm nêm, mắm chua ngọt. Mỗi loại đều cho ra một vị gỏi cuốn độc đáo riêng.
Phải nói Việt Nam là thiên đường các món nước, góp mặt vào danh sách món ăn đường phố là nhắc đến bún, phở, hủ tiếu. Đều là các món nước, nhưng nước dùng sẽ khác hẳn nhau vì có rất nhiều bún, phở khác nhau mà bạn nên thử. Bún có năm bảy loại bún khác nhau là bún bò, bún riêu, bún chả, bún cá, canh bún,…Tương tự thì món phở, hủ tiếu cũng đa dạng không kém. Và còn vô số biến tấu của các món nước, chẳng hạn là bánh canh, mì,… Du lịch trong nước là dịp để bạn thưởng thức toàn bộ các món nước thơm ngon trên khắp dải đất hình chữ S. Ngay cả kênh tin tức nổi tiếng CNN cũng dành hết lời khen về món phở Việt Nam thì tại sao lại không thử các món ăn truyền thống đường phố kể trên. 4.2 Ẩm thực Việt Nam ngày TếtNgày Tết Việt Nam là lúc mọi người chuẩn bị chu đáo nhất cho dịp đón năm mới. Ẩm thực Việt Nam ngày Tết là những món ăn đa dạng và độc đáo nhất, thể hiện và phản ánh rõ nhất nét ẩm thực truyền thống qua những món ăn.
Đây là món bánh trong văn hóa ẩm thực Việt Nam có từ lâu đời. Theo truyền thuyết xưa, bánh chưng xuất hiện vào thời vua Hùng. Loại bánh này tượng trưng cho mặt đất thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và đất trời. Bên cạnh đó, nó nhấn mạnh vai trò quan trọng của cây lúa và thiên nhiên trong văn hóa lúa nước. Cho nên bánh chưng là món bánh đặc trưng phải có trong ngày Tết. Nguyên liệu chính của bánh chưng là gạo nếp, thịt lợn và đậu xanh được gói vuông vắn bằng lá dong hay lá chuối, sau khi luộc sẽ có màu xanh đẹp mắt. Gạo nếp phải thật ngon và đã được ngâm nước từ hôm trước. Bánh được gói vuông vức, không chặt cũng không lỏng. Sau đó, bánh sẽ được luộc trong khoảng 12 giờ, món bánh chưng đầy đủ dinh dưỡng với hương vị thơm ngon và có thể giữ được lâu. Ăn bánh chưng với rau dưa chua sẽ mang đến cho bạn hương vị khó quên.
Giò chả là một món ăn phổ biến khác trong thực đơn ngày Tết cổ truyền và thường được ăn kèm với cơm trắng, dưa chua hoặc ăn không cũng rất ngon. Cũng giống như bánh chưng, giò chả Việt Nam được gói bằng lá chuối trước khi luộc chín. Có ba giò chả thường xuất hiện mọi năm gồm chả lụa (được làm từ thịt heo), chả bò (làm từ thị bò) và giò thủ (làm từ tai, mũi, lưỡi, má heo và mộc nhĩ). Hỗn hợp các thành phần được luộc hoặc hấp. Khi ăn được cắt thành từng miếng và bảo quản lạnh. Loại thực phẩm này còn được dùng làm nhân bánh mì Việt Nam, xôi hay bánh chưng…
Thịt kho trứng là một món ăn dân dã xuất hiện trong các bữa ăn hằng ngày, đặc trưng của Việt Nam nhưng nó cũng được coi là một trong những món ăn truyền thống trong dịp Tết Nguyên đán. Vào dịp Tết, nồi thịt kho tàu lại sự ấm no, gắn kết mọi thành viên trong gia đình lại gần nhau hơn. Hương vị ngày Tết không thể thiếu món thịt kho tàu. Muốn có món thịt kho trứng đậm đà, trước hết bạn phải ướp gia vị khoảng 1 tiếng cho thấm tất cả gia vị, thì khi kho cùng nước dừa món thịt sẽ rất ngon đậm vị, thơm lừng khiến các thành viên trong gia đình chỉ muốn quây quần bên mâm cơm và thưởng thức món ngon ngày Tết.
Mọi ngày lễ hay đám tiệc to nhỏ món gà luộc luôn xuất hiện trên mâm cỗ. Trong dịp Tết nguyên đán món gà lại càng phải có để thờ cúng ông bà tổ tiên. Thậm chí chân gà còn được sử dụng để bói, người Việt Nam tin rằng chân của gà trống sau khi cúng giao thừa sẽ cho họ biết về một năm sắp tới của gia đình. Hoặc được treo nóc bếp như một điều tốt đẹp mang lại may mắn cho gia chủ. Thịt gà luộc là món ăn đơn giản được chế biến thành nhiều món như gà xé phay trộn gỏi, cháo gà, gà luộc chấm muối tiêu chanh.
Giới thiệu đến bạn một món ăn kèm giúp đỡ ngán, cân bằng vị cho các món ngày Tết đó là dưa hành, củ kiệu. Món hành, kiêu muối này phải làm qua rất nhiều bước phức tạp từ ngâm nước vôi, phơi khô, bóc vỏ cắt rễ rồi muối chua. Tuy rằng nhiều bước mà mọi thành viên trong gia đình đều cảm thấy ý nghĩa khi cũng nhau quây quần làm nên món dưa hành củ kiệu. Ẩm thực văn hóa Việt Nam đối với khách du lịch là một trong những điều rất đáng để trải nghiệm. Các món ăn không chỉ đẹp mắt, ngon miệng mà còn chứa đựng ý nghĩa cao đẹp. Bên cạnh đó, du lịch trong nước, thưởng thức các món ăn vùng miền còn giúp bạn tìm hiểu thêm những nét đẹp trong văn hóa ẩm thực Việt Nam. |
