Sáng kiến kinh nghiệmMột số biện pháp luyện đọc đúng cho học sinh lớp 1Phần thứ I: Phần mở đầuNhững vấn đề chung 1. Lý do chọn đề tài Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học có nhiệm vụ vô vùng quan trọng, đó là hình thành 4 kỹ năng: Nghe – nói - đọc – viết cho học sinh. Tập đọc là một phân môn của chương trình Tiếng Việt bậc Tiểu học. Đây là phân môn có vị trí đặc biệt trong chương trình vì nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển kỹ năng đọc, một kỹ năng quan trọng hàng đầu của học sinh ở bậc Tiểu học. Kỹ năng đọc có nhiều mức độ: đọc đúng, đọc nhanh (lưu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Khi học sinh đọc tốt, viết tốt thì các em mới có thể tiếp thu các môn học khác một cách chắc chắn. Từ đó học sinh mới hoàn thành được năng lực giao tiếp của mình. Những kỹ năng này không phải tự nhiên mà có. Nhà trường phải từng bước hình thành và trường tiểu học nhận nhiệm vụ đặt viên gạch đầu tiên. Nên việc dạy học phải có định hướng, có kế hoạch từ lớp 1 đến lớp 5. Đặc biệt đối với học sinh lớp 1 - Lớp đầu cấp - việc dạy đọc cho các em thật vô cùng quan trọng, bởi các em có đọc tốt được ở lớp 1 thì khi học các lớp tiếp theo, các em mới nắm bắt được những yêu cầu cao hơn của môn Tiếng Việt. Việc dạy đọc ở lớp 1 cũng quan trọng bởi từ chỗ các em còn phải đọc đánh vần từng tiếng đến việc đọc thông thạo được một văn bản là việc tương đối khó với các em, mà mục tiêu của giờ dạy Tiếng Việt là phải hướng đến giáo dục học sinh yêu tiếng Việt, bằng cách nêu bật sức mạnh biểu đạt của Tiếng Việt, sự giàu đẹp của âm thanh, sự phong phú của ngữ điệu trong việc biểu đạt nội dung. Thế nhưng hiện nay, ở trường Tiểu học, mặt âm thanh của ngôn ngữ, đặc biệt ngữ điệu chưa được chú ý đúng mức. Đó là một trong những lý do cho học sinh của chúng ta đọc và nói chưa tốt. Đó cũng là ý do khiến cho trong nhiều trường hợp, học sinh không hiểu đúng văn bản được đọc. Cũng như nhiều giáo viên lớp 1 khác, tôi suy nghĩ rất nhiều về cách dạy tập đọc ở lớp 1. Đặc biệt là rèn cho học sinh không những chỉ đọc thông được văn bản, mà còn phải đọc đúng văn bản được đọc.Với lòng ham thích và mong muốn được tìm hiểu, học hỏi thêm kinh nghiệm từ thực tế nhà trường nên tôi đã chọn vấn đề “Một số biện pháp luyện đọc đúng cho học sinh lớp 1 trong các tiết tập đọc” làm sáng kiến kinh nghiệm của mình để góp phần giáo dục nhỏ bé vào sự nghiệp giáo dục chung của huyện nhà. 2. Mục đích của đề tài. Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng về đọc đúng tiếng, đọc liền tiếng trong từ, trong câu, đọc đúng ngữ điệu, biết cách ngắt nghỉ hơi trong văn bản thơ, cũng như văn bản văn xuôi của học sinh Tiểu học .............. nói riêng. Từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đọc đúng cho học sinh lớp 1. Phần II: Nội dung nghiên cứu1. Cơ sở lí luận 1.1 Những vấn đề về cơ sở lý luận 1.1.1. Cơ sở tâm sinh lý của trẻ Từ những đổi mới của chương trình tiểu học, đòi hỏi phải đổi mới chương trình môn Tiếng Việt. Chương trình Tiểu học thực hiện đổi mới đồng bộ về: - Mục tiêu giáo dục. - Nội dung và phương pháp dạy học. - Cách thức đánh giá học tập của học sinh. Theo đặc trưng của môn Tiếng Việt tập trung vào sự hình thành và phát triển kĩ năng: Nghe - đọc - nói - viết, góp phần vào quá trình hình thành các giá trị mới như: Năng lực tự học, tự phát hiện và giải quyết vấn đề, tự chiếm lĩnh kiến thức và thực hành vận dụng kiến thức đó theo năng lực bản thân. Như chúng ta đã biết môn Tiếng Việt ở trường tiểu học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ đó được thể hiện qua 4 kĩ năng: Nghe - đọc - nói - viết. Tập đọc là một phân môn của chương trình Tiếng Việt bậc Tiểu học. Đây là phân môn có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình, vì nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho kĩ năng “đọc” nói chung và “đọc đúng” nói riêng. Một kĩ năng quan trọng hàng đầu của bậc Tiểu học. Tập đọc là môn học công cụ, là chìa khoá, là phương tiện để học sinh tiếp nhận tri thức loài người. Tập đọc giúp các em hiểu được cái hay, cái đẹp tinh tế của nghệ thuật ngôn từ. Tập đọc, đặc biệt là đọc đúng giúp các em học được cách nói, cách viết một cách chính xác, trong sáng có nghệ thuật, góp phần không nhỏ vào việc rèn luyện kĩ năng đọc mà còn phát triển cho học sinh vốn từ ngữ Tiếng Việt phong phú. Từ đó, các em sẽ học tốt các môn học khác, bởi đọc đúng được chính xác nội dung một vấn đề nào đó. Từ đó, các em sẽ làm Toán đúng, viết đúng và nói đúng, ... Với tư cách, nhiệm vụ là một phân môn thực hành Tiếng Việt, đọc đúng góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển năng lực cho học sinh. Những bài tập đọc trong chương trình sách giáo khoa lớp 1 là những bài văn, bài thơ hay trong kho tàng văn học trong nước và nước ngoài. Chính vì thế mà các em có vốn văn học dân tộc. Cũng như các môn học khác ở các cấp học, môn Tập đọc đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phương pháp: Lấy học sinh làm trung tâm., học sinh giữ vai trò chủ đạo trong quá trình học tập. Tự tìm tòi để hiểu nội dung, phát hiện kiến thức dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của người thầy. Với những yêu cầu quan trọng như vậy thì người thầy phải là người tổ chức linh hoạt chuẩn bị được nhiều tình huống phong phú cho học sinh. Trong chương trình tiểu học, các bài tập đọc của lớp 1 đã được chọn lọc kĩ càng. Được sắp xếp theo từng chủ đề, nội dung các bài tập đọc cung cấp, bồi dưỡng cho các em lòng yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu người lao đông, yêu người thân, ... ở xung quanh các em. 2. Những vấn đề về thực trạng Qua nhiều năm giảng dạy ở trường tiểu học và trao đổi với đồng nghiệp tôi đã có những nhận xét chung về thực trạng dạy học như sau: 2.1. Về giáo viên Nhìn chung giáo viên tiểu học đều rất coi trọng giờ tập đọc. Giáo viên ở các lớp đầu cấp cho rằng phần luyện đọc từ, đọc câu là quan trọng hơn còn ở các lớp cuối cấp thì cho rằng phần luyện đọc và phần tìm hiểu bài quan trong như nhau. Nhưng nhìn chung 70% giáo viên khẳng định việc luyện đọc quan trọng hơn còn về thời gian phân bố trong giờ luyện đọc thì 80% số giáo viên cho rằng thời gian luyện đọc là nhiều hơn còn 20% cho rằng thời gian của 2 phần này như nhau. Được dự các tiết tập đọc, tôi nhận thấy phần lớn giáo viên đều chú ý sửa lỗi phát âm cho học sinh, song do thời gian bị hạn chế nên việc sửa lỗi do chỉ được thực hiện lướt qua khi luyện đọc từ hoặc câu giáo viên thường chỉ cho học sinh luyện những từ và câu mà sách giáo khoa yêu cầu chứ chưa chọn lọc ra những từ hoặc câu mà học sinh của mình hay nhầm lẫn. 2. 2. Đối với học sinh Qua nhiều năm dạy học, tôi nhận thấy ở tiểu học các em thường coi nhẹ môn tập đọc, vì các em cho rằng môn tập đọc là môn dễ không phải suy nghĩ như môn toán mà chỉ cần đọc trôi chảy, lưu loát là được. Các em cũng chưa để ý đến việc đọc của mình như thế nào. Một số ít học sinh phát âm sai do thói quen đã có từ trước hoặc do tiếng địa phương. Khi đọc các em còn hay mắc lỗi ngắt giọng, các em còn ngắt giọng để lấy hơi một cách tuỳ tiện (còn gọi là ngắt giọng sinh lý). Học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 1 nói riêng phần lớn các em chỉ biết bắt chước cô một cách tự nhiên. 3. Một số biện pháp cơ bản để luyện đọc đúng cho học sinh lớp 1 trong các tiết tập đọc Từ việc nghiên cứu cơ sở thực tiễn và cơ sở lý luận của việc dạy đọc là nhận thấy nếu dạy như đại trà hiện nay thì chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu dạy đọc ở tiểu học. Do vậy để khắc phục những hạn chế, phát huy những ưu điểm hiện có ở thực tế. Tôi xin mạnh dạn đưa ra một số biện pháp hướng dẫn học sinh rèn đọc đúng để nâng cao hiệu quả của giờ tập đọc ở lớp 1 nói riêng và ở tiểu học nói chung. Đó là: 3.1. Đọc mẫu: - Bài đọc mẫu của giáo viên chính là cái đích mẫu hình thành kỹ năng đọc của giáo viên phải đảm bảo chất lượng đọc chuẩn, đọc đúng rõ ràng, trôi chảy và diễn cảm. Giáo viên yêu cầu lớp ổn định trật tự tạo cho học sinh tâm lý nghe đọc, hứng thú nghe đọc và yêu cầu học sinh đọc thầm theo. Khi đọc giáo viên đứng ở vị trí bao quát lớp, không đi lại, cầm sách mở rộng, thỉnh thoảng mắt phải dừng sách nhìn lên học sinh nhưng không để bài đọc bị gián đoạn. - Đối với học sinh lớp 1 giai đoạn đầu (khoảng 2 ® 3 bài đầu) giáo viên chép bài đọc lên bảng rồi học sinh theo dõi cô đọc ở trên bảng, nhưng ở giai đoạn sau giáo viên nêu yêu cầu học sinh theo dõi bài ở sách giáo khoa để tạo cho các em có thói quen làm việc với sách. 3.2. Hướng dẫn đọc Sách giáo khoa tập đọc lớp 1 chủ yếu có 2 dạng bài: - Dạng thơ, chủ yếu là thể thơ 4 – 5 tiếng - Dạng văn xuôi Cụ thể là trong 42 bài đọc thì có: - 23 bài dạng văn xuôi - 19 bài dạng thơ Việc hướng dẫn đọc đúng được thể hiện trong tiết 1. 3.2.1. Luyện đọc từ ngữ Đối với lớp 1 dù ở bất kỳ dạng bài nào văn xuôi hay thơ thì trước khi luyện đọc đúng toàn bài bao giờ học sinh cũng được ôn luyện âm vần. Trong phần này các em ôn luyện vần trên cơ sở luyện đọc những từ khó, hay nhầm lẫn khi đọc có ở trong bài. Để thực hiện được tốt phần này, ngoài việc cần lựa chọn thêm những từ ngữ khác mà học sinh trong lớp mình hay nhầm lẫn hoặc phát âm sai để cho các em luyện đọc. Trong thực tế, hàng ngày lên lớp tôi vẫn thực hiện điều này. Thí dụ: Bài “Hoa Ngọc Lan” Sách giáo khoa chỉ yêu cầu luyện đọc các từ sau “ Hoa lan, lá dày, lấp ló” Khi dạy, dựa vào tình hình đọc của lớp ngoài những từ trên tôi đã tìm thêm một số từ ngữ khác cần luyện đọc đúng đó là các từ ngữ: “xanh thẫm, nụ hoa, cánh xoè ra duyên dáng, ngan ngát, toả khắp vườn, khắp nhà…” Sở dĩ tôi đã lựa chọn thêm những từ ngữ này bởi vì thực tế ở lớp tôi dạy vần còn một số ít em đọc chưa tốt, các em hay nhầm lẫn vần, phụ âm đầu và dấu thanh. ........... Mời các bạn tải file tài liệu để xem thêm nội dung chi tiết Skkn-Một vài kinh nghiệm giúp học sinh lớp 1 học tốt môn học vấnSáng kiến kinh nghiệm
Một vài kinh nghiệm giúp học
sinh lớp 1 học tốt môn học vấn
-1-
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Mục tiêu của môn Tiếng Việt là hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ
năng sử dụng Tiếng Việt (đọc, viết, nghe , nói) để học tập và giao tiếp trong các môi
trường hoạt động của trẻ.
Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt góp phần rèn luyện cho học sinh các
thao tác tư duy cơ bản (phân tích, tổng hợp, so sánh, phán đoán...)
Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những hiểu
biết sơ giản về xã hội, tự nhiên và con người; về văn hoá, văn học của Việt Nam và
nước ngoài.
Bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng,
giàu đẹp của Tiếng Việt góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa.
Từ mục tiêu trên, việc học Tiếng Việt ở bậc Tiểu học là rất quan trọng. Học
Tiếng Việt ở lớp 1 càng quan trọng hơn. Bởi nếu nói việc dạy học ở bậc Tiểu học
như xây một ngôi nhà thì dạy học lớp 1 chính là chuẩn bị phần nền móng của ngôi
nhà đó. Để ngôi nhà được vững chắc thì móng phải vững. Đúng vậy, để các em nắm
vững kiến thức và học tốt ở các lớp trên thì ngay từ lớp 1, các em phải học tốt Tiếng
Việt và cơ bản ở đây là đọc thông viết thạo. Để đạt được điều này, việc học âm vần
rất quan trọng, các em phải nắm chắc âm vần để đọc viết đúng âm, vần, tiếng, từ,
câu,…Nếu không học tốt môn Học vần chắc chắn các em sẽ gặp khó khăn khi học
các môn học khác.
-2-
Do đó, việc giúp các em học sinh lớp Một học tốt môn Học vần là rất cần
thiết. Mỗi GV cần phải có những biện pháp thích hợp giúp học sinh học tốt môn Học
vần.
III.CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Dạy Tiếng Việt cho học sinh có hiệu quả vấn đề có tính chất quyết định là
phương pháp dạy học. Phương pháp dạy học là phương pháp được xây dựng và vận
dụng vào một quá trình cụ thể: “Quá trình dạy học”. Quá trình dạy học là quá trình
nhận thức của học sinh được tiến hành dưới tác động chủ đạo của thầy. Như vậy
PPDH với tư cách là tổng hợp những cách thức tổ chức các hoạt động của thầy và
trò, phải góp phần tích cực của mình - nhiều khi góp phần quyết định - vào việc thực
hiện quá trình nhận thức của học sinh.
Đặc điểm PPDH Tiểu học là phụ thuộc vào nội dung dạy học Tiểu học, phụ
thuộc vào đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của trẻ. Các PPDH phải đan xen nhau , bởi
sự tập trung chú ý của trẻ kém, kéo dài không được lâu. Nhận thức của trẻ ở lứa tuổi
này thiên về cảm tính, thấy sao nói vậy, hay bắt chước hoặc nói theo; phần lớn các
em chưa biết tư duy. Để giúp trẻ tư duy, chúng ta phải đi từ trực quan sinh động đến
tư duy trừu tượng thì vai trò của phương pháp trực quan trong nhà trường Tiểu học
cực kỳ quan trọng.
-3-
Tóm lại, PPDH Tiểu học có mối liên quan mật thiết đến mục đích, nội dung dạy
học cũng như đặc điểm lứa tuổi của trẻ và hơn hết phụ thuộc vào chính người thầy
Tiểu học.
Một số PPDH ở Tiểu học được sử dụng phổ biến ở lớp một có tính lặp lại nhiều
lần như: Phương pháp làm mẫu, phương pháp quan sát trực quan, phương pháp so
sánh, phương pháp luyện tập,…
*Phương pháp làm mẫu: là phương pháp GV đưa ra mẫu, làm mẫu để HS quan
sát và làm theo nhiều lần thành thói quen để hình thành kiến thức, kĩ năng cho HS;
*Phương pháp quan sát trực quan: là phương pháp dựa trên vật thật, đồ dùng trực
quan, GV hướng dẫn cho các em quan sát để phân tích, so sánh, tổng hợp, phán
đoán, nêu vấn đề,…nhằm giúp các em tự chiếm lĩnh kiến thức cần học;
* Phương pháp luyện tập: Luyện tập là lặp đi lặp lại nhiều lần những hành động
nhất định nhằm hình thành và củng cố những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết;
*Phương pháp so sánh: là phương pháp thường được kết hợp với phương pháp
quan sát để giúp HS trên cơ sở quan sát, HS có so sánh hai hay nhiều sự vật, hiện
tượng với nhau; từ đó rút ra kết luận vấn đề cần ghi nhớ.
Đối với HS Tiểu học, các phương pháp trên được sử dụng nhiều nhất vì trong các
lớp đầu cấp, kiến thức mà HS chiếm lĩnh được phải được cung cấp hết sức cụ thể,
mọi sự vật hiện tượng đều được các em quan sát bằng nhiều giác quan (bằng tai,
mắt, mũi, miệng, tay,…) để đi đến chiếm lĩnh và rèn luyện thành kĩ năng, kĩ xảo. Để
tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp một cách có hiệu quả người giáo viên cần lựa
-4-
chọn, vận dụng các phương pháp dạy học sao cho phù hợp với mục đích và nhiệm
vụ từng bài học; đảm bảo cho các em phát triển khả năng quan sát nhanh, luyện tập
thói quen biết phân tích, so sánh, tổng hợp và bước đầu biết phán đoán những sự vật,
hiện tượng đơn giản có liên quan đến bài học, gần gũi xung quanh các em.
IV.CƠ SỞ THỰC TIỄN:
-Qua tìm hiểu thực tế ở các lớp một trong cùng địa bàn, tôi nhận thấy các em học
yếu các môn đều thường bắt đầu từ việc yếu đọc, viết, nghe, nói. Các em học chưa
tốt môn Tiếng Việt thì chắc rằng khả năng diễn đạt khi nói, viết đều khó khăn. Mà
muốn học tốt môn Tiếng Việt phải bắt đầu từ lúc học âm (7 tuần đầu tiên của năm
học), vần (17 tuần từ tuần 8 đến tuần 24) và được ôn luyện trong suốt thời gian học
Tập đọc (Từ tuần 25 trở đi);
-Học yếu Tiếng Việt thường biểu hiện ở việc đọc sai, đọc chậm; viết sai phụ âm
đầu, vần; viết sai cở chữ; đọc, viết không đảm bảo tốc độ.
-Thực tế ở lớp tôi dạy, đầu năm chất lượng môn Tiếng Việt đọc, viết như sau:
Phân môn
Giỏi (Tỉ lệ)
Khá (Tỉ lệ)
Đọc
8 (24.3 %)
5 (15.1%)
10 (30.3%)
10 (30.3%)
Viết
6 (18.2 %)
4 (12.1%)
11 (33.3 %)
12 (36.4 %)
-5-
TB (Tỉ lệ)
Yếu (Tỉ lệ)
*Vậy để nâng cao chất lượng học tập của lớp và nhằm giúp học sinh học tốt
môn Tiếng Việt Một mỗi GV phải biết vận dụng các phương pháp dạy học một cách
linh hoạt, lựa chọn những phương pháp đặc trưng cho từng tiết học sao cho hợp lí
nhất, khơi dậy được tinh thần học hỏi, tính đồng đội của lớp.
V.NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:
Học tốt môn Học vần lớp Một, trước hết phải đọc, viết đúng các âm và chữ
ghi âm, đọc viết đúng phần vần; biết nghe để ghi nhận thông tin, xử lí thông tin. Vì
vậy, những nội dung tôi quan tâm nghiên cứu để thực hiện đó là:
1.Dạy học sinh phát âm đúng để viết đúng:
-Phát âm trong dạy Tiếng Việt cho học sinh rất quan trọng, học sinh phát âm
đúng thì sẽ nhận diện chữ (đọc) đúng và viết đúng. Ngược lại, nếu không được GV
quan tâm kĩ phần này, không được sửa chữa kịp thời các em sẽ dễ bị đọc sai do thói
quen ở địa phương và dẫn đến viết sai do đọc sai. Đối với học sinh ở địa phương tôi
đang dạy, số học sinh phát âm sai rất nhiều do ảnh hưởng của tiếng địa phương dẫn
đến viết sai; viết sai thì tất yếu hiểu sai thông tin được ghi nhận.
Chẳng hạn: oa đọc “a”, oe đọc là “e” (hoa hoè đọc là ha hè), oai đọc là oi
(bà ngoại đọc thành bà ngọi), uôi đọc là ui; uôm đọc là ôm, lưới đọc là lứ,…
-Để dạy cho các em phát âm đúng quả là rất khó, không phải chỉ một vài hôm là
xong. Như chúng ta đã biết việc phát âm liên quan tới các cơ quan phát âm. Nếu
-6-
chúng ta giúp học sinh vừa được nghe, vừa được quan sát (PPTQ) sự phối hợp các
cơ âm phát âm như hình dạng của môi, vị trí của răng, lưỡi thì các em sẽ dễ dàng
phát âm đúng những âm cần học hơn là chỉ được nghe. Vì vậy, khi dạy học sinh phát
âm, GV cần kết hợp sử dụng nhiều phương pháp, vừa nhìn (quan sát) kết hợp với
nghe rồi làm theo mẫu và luyện tập thực hành ngay trên lớp. Trong quá trình dạy học
GV cần sử dụng đồ dùng trực quan để hướng dẫn các em quan sát, so sánh,…Đồ
dùng không phải lúc nào cũng đòi hỏi những thiết bị hiện đại mà có khi đơn thuần
chỉ là môi, miệng, lưỡi, răng của GV khi dạy các em phát âm.
*Ví dụ: khi dạy các em phát âm vần oa, GV cần cho các em quan sát tranh vẽ
hoặc vật thật “cái loa” để nhận diện vần oa, so sánh với cách đọc âm a trong tiếng
“la” (la hét). Từ quan sát tranh, HS nghe GV phát âm kết hợp với nhìn động tác từ
miệng của GV để nhận ra cách đọc và làm theo mẫu.
Nhất là khi phát âm những âm có liên quan nhiều tới môi, đầu lưỡi, răng. Chẳng
hạn như các âm b, đ, g, l, m, n, p, r, s, t, v, x, tr, ch, kh,…
Đối với những âm học sinh khó nhớ, qua việc phát âm mẫu, GV cần chú trọng tới
việc so sánh các âm đó với âm khác có cách đọc giống nhau.
*Ví dụ: s – x ; tr – ch ; p – ph
Ngoài ra, với những âm không thể dùng phương pháp khẩu hình – so sánh,
GV có thể mô tả bằng hình vẽ hoặc bằng động tác cho dễ phân biệt. Chẳng hạn như
khi dạy cho HS đọc âm “sờ”, GV có thể làm động tác lấy tay sờ vào một đồ vật nào
-7-
đó để giúp các em nhận diện đúng, phát âm đúng và phân biệt với “x” khi ghép
tiếng.
Việc hướng dẫn HS phát âm được tiến hành ở trong giờ dạy âm, vần cũng như
khi dạy đọc, GV cần biết lựa chọn và sử dụng các phương pháp một cách hợp lí bởi
không nên sử dụng riêng lẻ một phương pháp nào mà cần phải biết kết hợp và sử
dụng liên hoàn nhiều phương pháp sao cho hiệu quả nhất. Nhất thiết các em phải
được nhìn, nghe, làm theo mẫu; luyện tập nhiều lần qua các hình thức: cá nhân,
nhóm, lớp và tích hợp trong các môn học khác mới hình thành kĩ năng để vận dụng
trong giao tiếp được.
Song song với việc giúp HS phát âm đúng để viết đúng thì chúng ta cần phải
giúp cho HS hiểu nghĩa của từ.
2.Giúp HS hiểu nghĩa của từ ngữ để đọc đúng, viết đúng:
-Dạy âm vần cho HS lớp 1 không chỉ dạy cho các em đánh vần, đọc trơn các
tiếng, từ chứa âm vần đó mà bước đầu còn cần giải thích ngắn gọn để các em hiểu
nghĩa của các từ này. Đồng thời việc hiểu nghĩa của từ ngữ sẽ giúp các em đọc đúng
và viết đúng chính xác các từ đó. Hai vấn đề này có mối quan hệ biện chứng với
nhau. Vì vậy, khi dạy âm và chữ cái, dạy vần, dạy đọc câu và bài ứng dụng GV cần
quan tâm cung cấp nghĩa của từ khóa cũng như từ ứng dụng. HS có hiểu được nghĩa
thì các em mới dễ nhớ; đọc đúng, viết đúng, nắm chắc chắn được các vần, tiếng đã
học một cách có cơ sở.
-8-
-Việc cung cấp nghĩa của từ có thể tiến hành dưới nhiều hình thức:
+Cho HS quan sát vật thật qua các đồ vật có sẵn trong lớp học hoặc đồ chơi trẻ
em, mô hình để minh họa nghĩa của từ.
*Ví dụ: Lớp học, nhãn vở, bảng đen, cửa sổ, bàn ghế, cổng trường, cột cờ, cây
cối, hoa, bạn tốt,…Theo cách này, khi cung cấp nghĩa từ, HS xem các đồ vật, mẫu
vật đồng thời các em tận tay sờ các vật mẫu, tận mắt chứng kiến. Nhờ vậy mà các
em nắm chắc nghĩa từ.
+Cho học sinh quan sát tranh ảnh trong sách giáo khoa, sử dụng các tình huống
thật trên lớp.
*Ví dụ: quả muỗm, quả chôm chôm, lỗ tai (ai), bàn tay (ay), bé trai, bé gái,…
+Sử dụng thực tế gia đình, bạn bè: như các từ liên quan đến những người thân.
*Ví dụ: Ông, bà, cha, mẹ, bác thợ điện, chú bộ đội, người bạn tốt,…
+Có thể dùng điệu bộ, cử chỉ, nét mặt.
*Ví dụ: Những từ chỉ hoạt động của con người: cười, khóc,nói, đi, đứng, chạy
nhảy; chỉ tính chất: dài, ngắn, to, nhỏ, cao, thấp, vui, buồn…
+GV có thể sử dụng các chuyện có thật, các hiện tượng, thực tế phổ biến để
cung cấp nghĩa của từ cho HS. Việc giúp HS hiểu nghĩa của từ còn được tiến hành
bằng cách khai thác tranh ảnh trên mạng, áp dụng khi thực hiện bài dạy bằng giáo án
điện tử.
Ngoài cách giúp học sinh HS hiểu nghĩa từ để nắm chắc âm, vần, tiếng – GV
cần phải thường xuyên cho HS luyện viết.
-9-
3.Thực hành luyện viết:
Trong phần cơ sở lí luận chúng ta đã biết phương pháp luyện tập là rất cần
thiết đối với học sinh Tiểu học. Thật vậy, trong dạy Học vần đối với học sinh lớp 1,
kiến thức mà học sinh chiếm lĩnh được phải thể hiện thành kĩ năng, kĩ xảo.Muốn
vậy, cần phải thường xuyên luyện tập thực hành cho học sinh. Việc luyện tập ở đây
có nghĩa là luyện đọc và luyện viết.
Khi một học sinh đọc thông, viết thạo có nghĩa là em đó đã hiểu được vấn đề
cần nắm. Để cho học sinh học tốt môn Học vần, GV phải thường xuyên luyện viết
cho học sinh, bởi khi các em viết đúng vần, tiếng , từ do GV đọc có nghĩa là các em
đã nắm chắc được các âm, vần trong phạm vi đã học.
Để đạt được điều đó, khâu làm mẫu từ động tác rê bút đến viết các nét tạo
tiếng; mẫu phải to, rõ ràng, chuẩn xác sao cho mọi HS trong lớp đều nhìn thấy được.
GV cần tăng cường cho học sinh viết bảng con. Ngoài thời gian viết bảng con trong
giờ học chính khoá môn Học vần, GV còn luyện tập nhiều lần trong giờ Tập viết,
giành thời gian cho học sinh luyện tập trong lúc kiểm tra bài cũ, trong giờ học buổi
chiều. Ngoài những từ có sẵn trong sách giáo khoa, GV cho học sinh viết thêm các
tiếng ngoài bài có vần vừa học. Cho học sinh luyện viết càng nhiều càng tốt. Việc
viết bảng con rất là thuận tiện, GV có thể quán xuyến được lớp đồng thời theo dõi
giúp đỡ được học sinh yếu hằng ngày.
- 10 -
Ngoài việc viết bảng con trên lớp, GV có thể phân nhóm cho học sinh tự
luyện đọc, viết ở nhà. Để học sinh học có hiệu quả, tôi phân cho những HS ở gần
nhà học cùng nhóm và chọn một em học giỏi có khả năng quản lí các bạn làm nhóm
trưởng.Tôi hướng dẫn các em cách tự học ở nhà đồng thời thông qua nhóm trưởng
tôi theo dõi kiểm tra thường xuyên.
Với học sinh lớp 1các em rất hay quên do đó để học sinh lĩnh hội được kiến
thức chúng ta cần phải nhắc đi nhắc lại nhiều lần.
Để học sinh học tốt môn Học vần, song song với việc dùng những biện pháp
trên chúng ta còn cần phải chú ý thay đổi các hình thức dạy học như: học cá nhân,
học theo đôi bạn, học theo nhóm có cùng khả năng, hoạt động cả lớp tạo cho các em
không khí vui vẻ, thoải mái vừa học vừa chơi. Đặc biệt, thông qua các trò chơi giúp
học sinh học nắm kiến thức tốt hơn.
4.Phương pháp tổ chức trò chơi trong quá trình dạy học:
Chúng ta đã biết thông qua chơi giúp HS học và học cũng thoải mái như chơi.
Vì vậy mỗi GV cần xác định rõ mục đích của mỗi trò chơi, tuân thủ các nguyên tắc
và thay đổi các hình thức tổ chức cho HS chơi.
4.1Mục đích:
-Giúp học sinh củng cố, hệ thống hoá kiến thức được học, mở rộng vốn từ, khắc
sâu kiến thức, nắm chắc âm vần vừa học, biết vận dụng vào từng trường hợp cụ thể;
- 11 -
-Tạo môi trường để rèn luyện sự linh hoạt, nhạy bén, có thói quen phản ứng
nhanh cho HS; giúp các em mạnh dạn khi thể hiện mình trước tập thể;
-Thông qua trò chơi tạo không khí thi đua sôi nổi trong mỗi tiết học, làm cho tiết
học của HS trở nên nhẹ nhàng hơn, sinh động và hiệu quả hơn.
4.2Nguyên tắc:
Tổ chức trò chơi phải phù hợp với thời điểm của từng tiết dạy;
Nội dung chơi phải đảm bảo về mặt kiến thức, kĩ năng theo chuẩn quy định, các
yêu cầu về kiến thức phải có tính hệ thống;
Trò chơi phải đảm bảo tính vừa sức, không quá khó sẽ không thu hút được sự
ham thích của HS cả lớp, dễ quá cũng làm giảm độ hấp dẫn;
Trò chơi phát huy được tinh thần tập thể, kích thích được tính thi đua học tập,
tình cảm gắn bó giữa thầy trò, bạn bè;
Tiến hành trò chơi thật tự nhiên, đảm bảo tính tích cực, sáng tạo qua chơi, giúp
HS tăng khả năng ghi nhận thông tin và giải quyết thông tin qua nghe, viết, đọc, nói.
4.3Phương pháp tiến hành:
Tổ chức trò chơi, có khi để vào bài, có khi để dẫn dắt các em đến chiếm lĩnh
kiến thức mới cần đạt, có lúc để củng cố, hệ thống hoá kiến thức trong một bài hay
trong một chương, GV cần phổ biến tên trò chơi, nội dung chơi, vật dụng phục vụ
cho trò chơi, luật chơi, và trước khi tổ chức chơi nên cho các em chơi thử để các em
tự tin hơn.
- 12 -
4.4Hình thức: có khi thi đua giữa các cá nhân với nhau, có khi giữa các nhóm, các
dãy trong lớp tuỳ từng lúc, từng nội dung mà GV có thể lựa chọn sao cho thích hợp
với các em nhất.
*Sau đây là những trò chơi trong số nhiều các trò chơi tôi thường sử dụng ở lớp
có hiệu quả.
a)-Trò chơi “Thi tìm tiếng có âm, vần vừa học”
+Mục tiêu: Giúp học sinh mở rộng vốn từ, khắc sâu kiến thức, nắm chắc vần
vừa học, biết vận dụng vào từng trường hợp cụ thể;
*GV cho các em chuẩn bị phấn viết, bảng con, giẻ lau.
+Cách chơi: Trong vòng 2 phút các nhóm thi đua tìm tiếng có vần vừa học ghi
vào bảng nhóm, hết thời gian quy định đính lên bảng lớp.
Đánh giá theo điểm: Tìm và viết đúng 1 tiếng có trong bài được 5 điểm, 1
tiếng ngoài bài được 10 điểm.Viết chữ đúng trình bày đẹp cộng thêm 1 điểm. Nhóm
nào nhiều điểm hơn, nhóm đó chiến thắng.
+Hình thức chơi theo nhóm 4 – 5 HS hoặc theo tổ học tập.
Thường được tiến hành khi dạy Học vần (Cuối tiết 1 hoặc tiết 2)
*Ví dụ: Bài 44: on-an
Học sinh tìm được tiếng, từ có vần vừa học như: lon ton, cái nón, son môi,
thợ hàn, cây đàn, bàn tay...
- 13 -
b)Trò chơi “rung chuông vàng”
+Mục tiêu: Giúp cho hoc sinh củng cố kiến thức đồng thời rèn luyện cho học
sinh tính nhanh nhẹn.
GV chuẩn bị các câu hỏi : Hỏi về đồ vật, hỏi về con vật, cây cối, hiện tượng có
tiếng mang vần vừa học; HS chuẩn bị phấn viết, bảng con, giẻ lau.
+Cách chơi: GV nêu câu hỏi - HS viết kết quả vào bảng con rồi đưa lên theo
hiệu lệnh của GV. Em nào viết sai bị loại, viết đúng được chơi tiếp.
Cuối cùng tìm ra em giỏi nhất được tuyên dương.
+Hình thức: Thi cả lớp – dùng bảng con.
Thường được tiến hành khi củng cố bài hoặc học hết một chương.
*Ví dụ: Bài 30: ua-ưa
-GV cho HS giải một số câu đố sau, các em sẽ có một số từ mang vần ưa,
ua.Gạch dưới từ trong lời giải mang vần ưa, ua
Qủa gì mọc tít trên cao
Mà sao đầy nước, ngọt ngào bên trong?
(là trái hay quả gì?)
Cây gì bé nhỏ
Hạt nó nuôi người
Tháng năm tháng mười
Cả làng đi gặt
(là cây gì?)
-HS tìm được kết quả như sau: quả dừa, cây lúa.
- 14 -
c)Trò chơi “Thi ghép đúng – Ghép nhanh”
+Mục tiêu: Giúp học sinh nắm chắc âm vần cần học, biết vận dụng vào từng
trường hợp cụ thể;
GV cho HS chuẩn bị mỗi em một bộ chữ thực hành Tiếng Việt.
+Cách chơi: Trong thời gian nhất định, khi có lệnh của GV các em thi đua tìm
tiếng có vần vừa học vào bảng cài, hết thời gian quy định, HS đưa bảng lên cho lớp
kiểm tra.
Đánh giá theo điểm: Tìm và ghép đúng 1 vần, tiếng theo yêu cầu của GV được
10 điểm. Tổ nào có ít lược bạn ghép sai tổ đó chiến thắng.
+Hình thức chơi theo tổ học tập.
Thường được tiến hành khi dạy các em chiếm lĩnh kiến thức ở Học vần tiết 1.
d)Trò chơi “Đọc nhanh, nối giỏi”
+Mục tiêu: Giúp học sinh nhận diện nhanh âm vần vừa học, biết ghép các tiếng
riêng lẻ vào thành cụm từ có nghĩa mới;
GV chuẩn bị mỗi dãy một bảng nhóm, phấn viết, giẻ lau.
+Cách chơi: Trong thời gian nhất định, khi có lệnh của GV các em thi đua tìm
tiếng thích hợp để ghép thành cụm từ có nghĩa, hoàn thành bài tập đem đính lên
bảng lớp để GV tổ chức lớp kiểm tra, bổ sung, đánh giá.
Đánh giá theo điểm: nối được một cụm từ có nghĩa đúng, GV ghi 10 điểm, đọc
đúng mỗi cụm từ được ghi thêm 10 điểm nữa.
+Hình thức chơi theo dãy học tập.
- 15 -
*Thường tiến hành khi dạy Học vần tiết 2.
*Ví dụ: Bài 64: im-um
-GV cho các từ sau: chim, cá, tôm, hùm, bồ câu, kìm
-HS nối được kết quả như sau:
chim
hùm
cá
bồ câu
tôm
kìm
e)Trò chơi “Nét chữ nết người”
+Mục tiêu: Giúp học sinh viết đúng các chữ ghi âm, vần, tiếng đã học. Rèn
luyện đức tính chăm chỉ, cẩn thận và kiên nhẫn trong học tập.
GV cho HS chuẩn bị mỗi em một quyển vở luyện viết theo mẫu.
+Cách chơi: Trong cùng thời gian nhất định, khi có lệnh của GV các em thi đua
viết theo mẫu; yêu cầu viết đúng, thẳng dòng, đẹp. Em nào có bài viết đủ nội dung
theo yêu cầu, viết đúng và đẹp (không tẩy xoá) em đó được lớp khen là “Bạn có nết
tốt nhất”.
+Hình thức chơi: thi đua giữa các cá nhân với nhau đồng thời tổ nào có nhiều
bạn được khen là “Nết tốt”, tổ đó chiến thắng.
- 16 -
*Thường tổ chức ở tiết Tập viết.
VI.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:
Sau thời gian sử dụng các biện pháp trên trong dạy Học vần lớp một, tôi thấy
không khí lớp học vui tươi, rất nhiều HS tham gia học tập tích cực, giúp được nhiều
HS yếu môn Học vần tiến bộ; giúp các em mạnh dạn, tự tin trong học tập, tinh thần
đồng đội, tình thầy trò, tình bạn bè được phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt là khắc phục
được những hạn chế trong việc đọc, viết giai đoạn học vần của HS lớp tôi phụ trách,
được quý đồng nghiệp ghi nhận sự tiến bộ của thầy và trò; góp phần thực hiện đổi
mới phương pháp dạy học theo chương trình Tiểu học năm 2000 và đạt được yêu
cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng mà BGD&ĐT quy định. Chất lượng cụ thể qua các
lần kiểm tra định kì như sau:
* Đầu năm: Giỏi:21,2%
Khá:15,2%
TB: 30,3%
Yếu: 33,3%
* GKI:
Giỏi: 30,3%
Khá:21,2%
TB: 27,3%
Yếu:21,2%
* CKI:
Giỏi: 39,4%
Khá:30,3%
TB: 15,2%
Yếu: 15,1%
* GKII:
Giỏi: 57,6%
Khá:27,3%
TB: 9,1%
Yếu: 6,0%
Nói chung, đến nay hầu hết học sinh trong lớp đều đọc thông, viết thạo, khắc
phục được tốc độ đọc quá chậm. Bên cạnh đó vẫn còn một vài em đọc còn chậm, dự
- 17 -
kiến tiếp tục rèn luyện đến cuối năm học này, 100% HS lớp tôi đều đạt được yêu cầu
về chuẩn kiến thức, kĩ năng cơ bản môn Tiếng Việt theo quy định của Bộ GD&ĐT.
VII. KẾT LUẬN:
Từ thực tiễn phong trào thi đua “Hai tốt” trong nhà trường những năm qua và
nhất là năm học 2009 – 2010 này, tôi nhận thấy việc lựa chọn phương pháp dạy học,
việc thay đổi các hình thức dạy học, việc vận dụng các đồ dùng trực quan sinh động
trong quá trình tổ chức các hoạt động học cho HS rất cần thiết và hết sức quan trọng
mà mỗi GV cần phải nghiên cứu.
+ Các phương pháp phải được áp dụng một cách đồng bộ, thường xuyên và
linh hoạt. Không có phương pháp nào là ngu dốt và chẳng có phương pháp nào là tối
ưu cả mà tối ưu hay không là phụ thuộc chủ yếu vào cách sử dụng của GV vào điều
kiện cụ thể của đối tượng HS lớp mình, tùy nội dung từng bài mà quyết định áp dụng
một hay một số phương pháp thích hợp. GV cần lưu ý làm mới cách tổ chức các hoạt
động học để luôn hấp dẫn các em.
+ Giáo viên phải tận tụy, nhiệt tình, theo dõi sát sao từng HS, qua đó phát hiện
những yếu kém của từng em, tìm nguyên nhân, hướng khắc phục cho từng nhóm để
có biện pháp giúp đỡ kịp thời; đôi trường hợp phải sử dụng phương châm “mưa lâu
thấm đất” mới có hiệu quả, không nôn nóng, không vội vả để rồi quở trách HS.
+ Cần có sự đánh giá, rút kinh nghiệm qua từng tháng, học kỳ để kịp thời điều
chỉnh phương pháp nhằm đạt hiệu quả tốt nhất.
- 18 -
+ Phải có sự hỗ trợ, phối hợp giúp đỡ từ phía phụ huynh HS để việc áp dụng
các biện pháp được thuận lợi, có hiệu quả.
VIII.ĐỀ NGHỊ:
-Với tổ chuyên môn cùng thử nghiệm để thẩm định kết quả đồng thời cùng
nhau rút kinh nghiệm để tổ chức thực hiện đại trà trong tổ và vận dụng một số biện
pháp vào môn học khác góp phần thực hiện tốt tinh thần đổi mới phương pháp dạy
học;
-Nhà trường cần quan tâm hơn đến việc bổ sung hoặc thay đổi một số thiết bị
dạy học đã quá cũ như Bộ thực hành Tiếng Việt lớp một dành cho HS;
-Với ngành nên quan tâm đến việc tổ chức giao lưu chuyên môn có nội dung
dành cho GV dạy lớp một.
- 19 -
IX.TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Giáo trình Giáo dục học của trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng;
2.Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học – NXB Giáo dục;
3.Tài liệu bồi dưỡng chuyên môn theo chuẩn kiến thức, kĩ năng hè 2009;
4.Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kỳ III;
5.Trò chơi thực hành Tiếng Việt lớp một –NXB Giáo dục, tác giả Vũ Khắc Tuân;
6.Tài liệu hướng dẫn tăng cường Tiếng Việt cho HS Dân tộc lớp 1 của Ban chỉ đạo
thử nghiệm chương trình Tiếu học năm 2000 thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo;
7.Tâm lí giáo dục học – NXB Giáo dục;
- 20 -
Tải về bản full
|
