Đổi mới sáng tạo chính là lợi thế cạnh tranh của mọi doanh nghiệp trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ hiện nay. Hiểu được các bước cơ bản trong quy trình đổi mới sáng tạo là bước đầu tiên để bạn không nằm ngoài “cuộc chơi đổi mới” này.
1. Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp là gì?
Trong tiếng Anh có từ “innovation” (/ˌinəˈvāSH(ə)n/), được tạm dịch sang tiếng việt có nghĩa là Đổi mới sáng tạo.
Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp là hành động biến các ý tưởng thành giải pháp tạo ra giá trị mới trong kinh doanh và cạnh tranh. Vì vậy, khi mọi kịch bản kinh doanh thay đổi đòi hỏi doanh nghiệp phải biến “đổi mới sáng tạo” thành tư duy chiến lược.
2. Đổi mới sáng tạo đóng vai trò gì trong doanh nghiệp?
Bắt nguồn từ chính những vấn đề đang tồn tại trong tổ chức, các vấn đề mà doanh nghiệp đang gặp phải hiện nay có thể kể đến như: thiếu nguồn nguyên liệu sản xuất, sản xuất đình trệ, thu hẹp quy mô lao động, tìm kiếm khách hàng, tiếp cận vốn, biến động thị trường, cải thiện quy trình, tiếp thị không hiệu quả, doanh thu trên nhân viên,… Điều này đòi hỏi người lãnh đạo phải có khả năng đọc được những tín hiệu từ thị trường, từ kết quả kinh doanh, từ biểu hiện của nhân viên để nhận biết những thách thức và cơ hội mà doanh nghiệp đang đối mặt.
Bằng cách phân tích dữ liệu, nghiên cứu thị trường và lắng nghe khách hàng, các nhà lãnh đạo có thể đưa ra những ý tưởng đổi mới sáng tạo để giải quyết các vấn đề hiện tại và tạo ra những giá trị mới cho doanh nghiệp.
Sau đây là một số vai trò của đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt cho thành công của doanh nghiệp:
- Tạo ra lợi thế cạnh tranh: Đổi mới sáng tạo giúp doanh nghiệp phát triển những sản phẩm và dịch vụ độc đáo, khác biệt và tạo ra giá trị cao hơn so với đối thủ. Hơn 80% các doanh nghiệp sống còn cho rằng đổi mới sáng tạo là một trong những thế mạnh của họ.
- Đáp ứng nhu cầu của khách hàng: 65% các doanh nghiệp tăng trưởng nhanh cho biết họ hợp tác với khách hàng của mình về các ý tưởng đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp có nỗ lực hiểu và đáp ứng nhu cầu của khách hàng thông qua đổi mới sáng tạo liên tục sẽ thu hút và giữ chân được nhiều khách hàng hơn.
- Tăng doanh thu và lợi nhuận: Đổi mới sáng tạo có thể giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, tăng khả năng bán hàng, giảm chi phí sản xuất và vận hành, tối ưu hóa nguồn lực và tăng hiệu quả. Theo một nghiên cứu của PwC, các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo có thể tăng doanh thu trung bình lên đến 19%.
- Nâng cao uy tín và thương hiệu: Đổi mới sáng tạo giúp doanh nghiệp tạo ra những ấn tượng tích cực với khách hàng, đối tác và cộng đồng. Điều này có thể tăng niềm tin, lòng trung thành và sự hài lòng của khách hàng, cũng như tăng khả năng thu hút và giữ chân nhân tài. Một ví dụ điển hình là Apple, một trong những thương hiệu đổi mới sáng tạo hàng đầu thế giới, được biết đến với những sản phẩm sáng tạo và chất lượng cao.
- Thúc đẩy học hỏi và phát triển: Đổi mới sáng tạo khuyến khích doanh nghiệp thử nghiệm, thích nghi và cải thiện liên tục. Điều này giúp doanh nghiệp học hỏi từ những thất bại, khắc phục những khó khăn và tận dụng những cơ hội mới. Đổi mới sáng tạo cũng tạo ra một môi trường làm việc năng động, sáng tạo và hợp tác, nơi mọi người có thể phát huy tiềm năng và đóng góp cho sự phát triển của doanh nghiệp.
3. Xây dựng quy trình đổi mới sáng tạo tại doanh nghiệp
Từ những vai trò được nêu ở phần 2, có thể thấy, đổi mới sáng tạo là một trong những công cụ đắc lực nhất để doanh nghiệp nâng cao hiệu quả kinh doanh. Với tình hình doanh nghiệp thực tế ở nước ta hiện nay, đổi mới sáng tạo là cơ hội nhưng cũng là thách thức không nhỏ. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp cũng hiểu rõ và làm tuần tự các bước trong quá trình này. Dưới đây là một quy trình đổi mới sáng tạo cơ bản dành cho các loại hình doanh nghiệp.
Bước 1: Xác định động cơ thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo
Động cơ thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự đồng lòng và cam kết tham gia của mỗi thành viên trong tổ chức. Có nhiều động cơ khác nhau có thể đóng góp vào quá trình này, như nhu cầu cải thiện hiệu suất, mở rộng thị trường, đối đầu với sự cạnh tranh, xây dựng lợi thế cạnh tranh dài hạn, đáp ứng nhu cầu và mong đợi của khách hàng, tạo ra giá trị mới, và tạo ra sự khác biệt từ sản phẩm và dịch vụ. Việc xác định những động cơ này và truyền cảm hứng cho nhân viên đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích sự sáng tạo và đổi mới trong tổ chức. Tuy nhiên, quan trọng nhất là đảm bảo rằng quá trình đổi mới phản ánh thực tế của công ty và điều này phải được tích hợp chặt chẽ với hướng chiến lược tổng thể của tổ chức.
Một trong những yếu tố khả quan trọng nhất trong quá trình đổi mới sáng tạo là xây dựng lòng tin và sự đồng thuận từ tất cả các bên liên quan. Điều này đòi hỏi sự lãnh đạo xuất sắc và khả năng giao tiếp hiệu quả để truyền đạt thông điệp và mục tiêu của quá trình đổi mới. Tổ chức cần phát triển lòng tin và khuyến khích sự đồng thuận, tạo điều kiện cho sự hợp tác và cam kết của mọi người trong quá trình này.
Bước 2: Thu thập thông tin, tìm kiếm và lựa chọn các ý tưởng khả thi
Quá trình đổi mới sáng tạo đòi hỏi việc thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Điều này bao gồm việc nghiên cứu và tìm hiểu thông tin từ khách hàng, nhân viên, và các bên liên quan khác như đối tác, nhà cung cấp và đối thủ cạnh tranh. Việc thu thập thông tin này giúp doanh nghiệp đánh giá tình hình hiện tại, xác định những khía cạnh cần cải thiện và tìm ra các giải pháp mới và khả thi. Dựa trên những thông tin thu thập được, doanh nghiệp có thể lựa chọn những giải pháp tốt nhất để đổi mới và sáng tạo.
Để triển khai một quá trình đổi mới sáng tạo hiệu quả, việc thu thập thông tin và nghiên cứu là một bước quan trọng. Dưới đây là một số ý mở rộng để giúp bạn hiểu rõ hơn về bước này:
- Xác định các nguồn thông tin: Người lãnh đạo cần xác định các nguồn thông tin quan trọng liên quan đến lĩnh vực bạn muốn đổi mới. Các nguồn thông tin có thể bao gồm sách, báo cáo, điều tra, nghiên cứu thị trường, đánh giá cạnh tranh và phản hồi từ khách hàng.
- Phân tích và đánh giá thông tin: Sau khi thu thập thông tin, bạn cần phân tích và đánh giá nó để có cái nhìn tổng quan về tình hình hiện tại, xu hướng và tiềm năng. Điều này có thể đòi hỏi bạn sử dụng các công cụ và phương pháp phân tích dữ liệu, từ việc tạo bảng tổng hợp, xây dựng biểu đồ tương tác và thực hiện phân tích SWOT (điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức).
- Suy luận và tạo ra hướng đi mới: Dựa trên thông tin đã được thu thập và đánh giá, bạn cần suy luận và tạo ra các hướng đi mới mà doanh nghiệp có thể tiếp cận. Hãy tìm kiếm những xu thế mới, cách tiếp cận khác biệt và giải pháp đổi mới sáng tạo để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức.
- Nghiên cứu thêm về công nghệ và xu hướng: Bước này còn bao gồm việc nghiên cứu và cập nhật kiến thức về công nghệ mới và xu hướng trong lĩnh vực kinh doanh của bạn. Ví dụ: nếu bạn làm trong ngành công nghệ thông tin, hãy nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo, blockchain, Internet of Things (IoT) và các công nghệ mới khác để tìm hiểu cách chúng có thể ứng dụng vào doanh nghiệp của bạn.
- Tìm hiểu về khách hàng và người dùng: Để đổi mới sáng tạo, bạn cần hiểu sâu về nhu cầu, mong muốn và thói quen của khách hàng và người dùng của bạn. Hãy tìm cách thu thập phản hồi, tiến hành khảo sát, tìm hiểu qua phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ như khai thác dữ liệu (data mining) hoặc việc xây dựng các nhóm người dùng để tìm hiểu sâu hơn về chất lượng sản phẩm và dịch vụ mà bạn cung cấp.
Nhớ rằng việc thu thập thông tin và nghiên cứu điều tra là quá trình liên tục và không ngừng. Cần duy trì sự cập nhật với các xu hướng mới, công nghệ mới và thị trường để có cái nhìn toàn cầu về lĩnh vực kinh doanh của mình và tạo ra những giải pháp đổi mới sáng tạo và cạnh tranh.
Bước 3: Lập kế hoạch hành động
Sau khi đã xác định được việc đổi mới sáng tạo là cần thiết, công ty cần lên kế hoạch về một mô hình đổi mới sáng tạo phù hợp.
Đây là giai đoạn mà công ty xác định rõ một mô hình đổi mới sáng tạo phù hợp với tình hình và mục tiêu của mình, cũng như xác định các bước cụ thể để thực hiện nó. Kế hoạch hành động bao gồm các điểm sau:
- Phân tích nhu cầu và khả năng đổi mới sáng tạo: Xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình đổi mới, bao gồm cả yếu tố nội và ngoại vi.
- Lập kế hoạch chi tiết từng giai đoạn triển khai: Xác định hoạt động, nguồn lực, thời gian, ngân sách và phương pháp đo lường kết quả. Đặt ra số liệu và tiêu chí cụ thể để đánh giá hiệu quả của quá trình đổi mới.
- Xác định các bên liên quan và vai trò: Xác định ai thực hiện, liệu có liên quan đến tất cả các phòng ban hay chỉ là một nhóm nhỏ? Xác định vai trò của người quản lý, giám sát, và người hỗ trợ.
- Lập kế hoạch quản lý rủi ro: Phân tích rủi ro có thể xảy ra trong các lĩnh vực như nhân sự, tài chính, công nghệ, thị trường, văn hóa, và pháp lý. Đề xuất giải pháp phòng ngừa và ứng phó với các rủi ro.
Lập kế hoạch hành động là bước chuẩn bị cho quá trình triển khai đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, giúp công ty xác định rõ mục tiêu, chiến lược và phương thức của đổi mới, đồng thời giảm thiểu rủi ro và khó khăn có thể phát sinh.
Bước 4: Thực hiện giải pháp và theo dõi kết quả
Sau khi đã lựa chọn các ý tưởng có thể thực hiện, quá trình thực hiện sẽ diễn ra. Điều quan trọng là đảm bảo việc thực hiện theo kế hoạch và tiến độ đã đề ra. Điều này đòi hỏi sự phối hợp giữa các bộ phận trong doanh nghiệp để đảm bảo mọi người cùng làm việc theo hướng đổi mới và sáng tạo. Doanh nghiệp nên cung cấp các tài nguyên, bồi dưỡng và đào tạo nhân viên để họ có đủ kỹ năng và kiến thức để thực hiện các giải pháp đổi mới. Đồng thời, việc theo dõi và đánh giá kết quả của quá trình đổi mới sáng tạo là rất quan trọng. Điều này giúp doanh nghiệp hiểu được hiệu suất và hiệu quả của các giải pháp đã áp dụng và điều chỉnh nếu cần thiết.
Bước 5: Thử nghiệm và cải tiến liên tục
Từ quá trình thực hiện, chúng ta sẽ ra được kết quả, những sản phẩm đầu tiên. Doanh nghiệp cần duy trì một tinh thần học hỏi và luôn có ý thức về việc cải tiến liên tục. Điều này đòi hỏi việc đánh giá, đo lường và đánh giá hiệu quả của những giải pháp đổi mới đã triển khai. Dựa trên kết quả, doanh nghiệp có thể điều chỉnh và cải tiến các giải pháp đã áp dụng để đảm bảo tính hiệu quả cũng như tiếp tục tìm kiếm cơ hội đổi mới.
Đây là bước cuối cùng trong quy trình đổi mới, nhưng không phải là bước kết thúc. Trong bước này, doanh nghiệp cần duy trì một thái độ linh hoạt và sẵn sàng thay đổi khi cần thiết. Mục tiêu là tối ưu hóa hiệu quả và giá trị của các giải pháp đổi mới đã triển khai, cũng như khai thác các cơ hội đổi mới mới. Để làm được điều này, doanh nghiệp cần thực hiện các hoạt động sau:
- Thu thập và phân tích dữ liệu về kết quả, khách hàng, thị trường và các yếu tố bên ngoài liên quan đến các giải pháp đổi mới.
- Đánh giá mức độ hiệu quả, hài lòng và hấp dẫn của các giải pháp đổi mới đối với khách hàng và người dùng.
- Nhận ra những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của các giải pháp đổi mới, cũng như những rủi ro và nguy cơ tiềm ẩn.
- Đề xuất và thực hiện các biện pháp điều chỉnh và cải tiến liên tục để nâng cao chất lượng, hiệu suất và giá trị của các giải pháp đổi mới.
- Theo dõi và đánh giá tác động của các biện pháp điều chỉnh và cải tiến liên tục lên kết quả kinh doanh, khách hàng và người dùng.
Bước 5 là một quá trình lặp đi lặp lại, không có điểm dừng. Doanh nghiệp cần duy trì một vòng lặp học tập và cải tiến liên tục để tạo ra những giải pháp đổi mới mang lại giá trị cao nhất cho khách hàng, người mua và doanh nghiệp.
Bước 6: Nhân rộng Giải pháp đã nghiên cứu thành công
Sau khi thành công thực hiện các giải pháp đổi mới sáng tạo, quá trình cuối cùng là nhân rộng. Điều này đảm bảo rằng các giải pháp và cải tiến đã được áp dụng trong toàn bộ doanh nghiệp. Áp dụng rộng rãi cho phép đổi mới và sáng tạo lan truyền đến mọi khía cạnh của doanh nghiệp, từ sản phẩm và dịch vụ đến quy trình và văn hóa tổ chức. Giúp doanh nghiệp tạo ra sự thay đổi và cải tiến tổng thể, giữ vững sự cạnh tranh và phát triển bền vững trong một môi trường thay đổi nhanh chóng.
4. Kết luận
Quá trình đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp đòi hỏi sự cam kết toàn diện từ tổ chức và yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận và các bên liên quan. Bằng cách xác định động cơ, thu thập thông tin, lựa chọn giải pháp khả thi, thực hiện, áp dụng rộng rãi và tạo môi trường thích hợp, doanh nghiệp có thể kích thích sự sáng tạo và đổi mới, tạo ra giá trị mới và duy trì sự cạnh tranh trong thị trường. Cần lưu ý rằng, chiến lược đổi mới sáng tạo có thể đối mặt với thách thức do phản ứng quá chậm hoặc phải hy sinh hiệu quả kinh tế ngắn hạn.
Thách thức của đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ hoặc các chỉ tiêu trong quá trình thực hiện, mà vấn đề chính ở văn hoá đổi mới sáng tạo, liệu có được khuôn khổ từ cấp cao nhất đến từng nhân viên trong tổ chức hay không? Đối với phần lớn doanh nghiệp Việt Nam, thách thức của đổi mới sáng tạo không chỉ đến từ công cụ hay công nghệ không chính xác, mà chủ yếu là sự tiếp thu văn hoá đổi mới sáng tạo, từ cấp lãnh đạo cao nhất cho đến từng nhân viên mới là nền tảng quan trọng để đạt được thành công.
Lưu ý
Bất kỳ một sự đổi mới sáng tạo nào trong công ty hay doanh nghiệp cũng có một lý do và cần phải quản lý một cách chặt chẽ nhằm:
- Đảm bảo sự liên kết các hoạt động đổi mới với các mục tiêu, chiến lược phát triển của tổ chức, bao gồm phân bổ nguồn lực, người phụ trách.
- Quản lý sự cân bằng giữa việc tối ưu hóa hiệu suất và thăm dò các cơ hội mới trong tổ chức.
- Phát triển văn hoá hỗ trợ các hoạt động đổi mới, tạo điều kiện cần thiết, bao gồm cả các nguồn lực, để đổi mới hiệu quả.
- Đảm bảo rằng các hoạt động đổi mới dựa trên sự thấu hiểu về nhu cầu của khách hàng.
- Tháo gỡ rào cản đối với những ý tưởng mới và sự đổi mới như quy trình và cấu trúc cũ, để cho phép hoạt động đổi mới tạo ra tác động tích cực trong tổ chức.
- Hạn chế tối thiểu những sai sót trong quá trình thực hiện để kịp thời điều chỉnh cho phù hợp.
- Giám sát quá trình thực hiện để việc đánh giá sau khi đổi mới sẽ trở nên dễ dàng hơn.
Nguồn: Tổng hợp
Đổi mới sáng tạo quá trình thử-sai và sửa sai liên tục. Đổi mới sáng tạo chẳng có công thức nào là đúng nhất. Tuy nhiên, trên hành trình đó, doanh nghiệp vẫn có thể tìm được sự hỗ trợ từ những chuyên gia giàu kinh nghiệm giúp cho nhà lãnh đạo lèo lái con thuyền đổi mới của doanh nghiệp đi đúng hướng. IBP là đơn vị có kinh nghiệm hơn 10 năm trong lĩnh vực tư vấn và hỗ trợ vận hành chiến lược đổi mới sáng tạo cho doanh nghiệp tại Việt Nam. Chúng tôi đồng hành cùng khách hàng trên mọi bước đi trong hành trình đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp. Để lại thông tin liên hệ tại đây để nhận được những tư vấn kịp thời!
Khái niệm đổi mới sáng tạo là gì?
Tại Việt Nam, Luật Khoa học và Công nghệ của Việt Nam (2013) xác định đổi mới sáng tạo là việc tạo ra, ứng dụng thành tựu, giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý để nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa.
Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp là gì?
Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (Start-up) là quá trình khởi nghiệp dựa trên ý tưởng sáng tạo, tạo ra sản phẩm mới; hoặc sản phẩm cũ nhưng có điểm khác nổi trội, ưu việt hơn so với những sản phẩm, dịch vụ đã từng có trên thị trường và được phát triển nhanh chóng vượt bậc”.
Tại sao doanh nghiệp phải đổi mới sáng tạo?
Khi doanh nghiệp giới thiệu các sản phẩm, dịch vụ, quy trình sản xuất mới thì đổi mới sáng tạo đóng vai trò là công cụ giúp doanh nghiệp tạo ra các giá trị tối ưu nhất. Đổi mới sáng tạo giúp doanh nghiệp tăng doanh thu, lợi nhuận, giảm chi phí, tăng sự hài lòng, đáp ứng nhu cầu của khách hàng và người tiêu dùng.
Mối quan hệ giữa sáng tạo và đổi mới là gì?
Sự sáng tạo giúp chúng ta tạo ra những ý tưởng mới, trong khi đổi mới giúp chúng ta biến những ý tưởng đó thành hiện thực. Khi sự sáng tạo và đổi mới kết hợp với nhau, chúng có thể tạo ra những thay đổi tích cực trong thế giới.