Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại việt nam
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---o0o--- NGUYỄN THANH XUÂN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng Mã số chuyên ngành: 603024 LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Người hướng dẫn khoa học: Tiến Sĩ Trịnh Quốc Trung Tp. Hồ Chí Minh, Năm 2013 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng luận văn nghiên cứu với nội dung Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam là bài nghiên cứu của chính tôi. Ngoại trừ tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan rằng toàn phần hay từng phần nhỏ của luận văn chưa được công bố hoặc sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác. Không có sản phẩm hay nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định. Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác. Tp. Hồ Chí Minh, 2013 Nguyễn Thanh Xuân -i- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, tôi trân trọng gửi lời cảm ơn đến Quý thầy cô của trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh đã trang bị cho tôi nhiều kiến thức quý báu trong thời gian học tập tại đây. Những kiến thức quý báu này không chỉ được ứng dụng hiệu quả trong thời gian thực hiện luận văn mà còn trong cả quá trình làm việc. Tiếp theo, tôi trân trọng gửi lời cảm ơn đến thầy Trịnh Quốc Trung, người hướng dẫn khoa học cho luận văn, đã giúp tôi những ý tưởng nghiên cứu vô cùng quý báu, tận tình chỉ dẫn, góp ý trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Sau cùng, tôi chân thành gửi lời cảm ơn đến gia đình, người thân và bạn bè đã tận tình hỗ trợ, góp ý và ủng hộ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. - ii - Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam TÓM TẮT Mục đích chính của nghiên cứu này là tìm hiểu những yếu tố quyết định khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam. Bao gồm các yếu tố nội bộ của ngân hàng và cả các yếu tố vĩ mô bên ngoài. Trong đó, khả năng sinh lời được đo bằng các chỉ số lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA), lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) và thu nhập lãi ròng cận biên (NIM). Nghiên cứu sử dụng cơ sở dữ liệu thứ cấp thu thập từ 37 ngân hàng thương mại trong giai đoạn sáu năm từ năm 2007 đến 2012. Sử dụng hồi quy dữ liệu bảng để thu được kết quả. Vốn chủ sở hữu là yếu tố quan trọng tác động cùng chiều đến lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và thu nhập lãi ròng cận biên (NIM), tác động ngược chiều đến lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), kết quả có sự khác biệt là do các ngân hàng sử dụng thiếu hiệu quả đòn bẩy tài chính. Hiệu quả nguồn quỹ ảnh hưởng nghịch biến đến cả ba yếu tố đo lường khả năng sinh lời cho thấy các ngân hàng sử dụng không hiệu quả nguồn tiền huy động. Riêng ngân hàng quy mô lớn sử dụng hiệu quả nguồn quỹ để đạt được lợi nhuận trên tổng tài sản cao (ROA). Thành phần tài sản có tác động cùng chiều đến thu nhập lãi ròng cận biên (NIM) của các ngân hàng. Bên cạnh đó, các ngân hàng có quy mô lớn hoặc có sở hữu nhà nước quản lý các khoản vay thiếu hiệu quả làm giảm ROA. Chất lượng tài sản đại diện là dự phòng rủi ro tín dụng trên tổng dư nợ ảnh hưởng nghịch chiều đến lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA). Các ngân hàng có quy mô lớn chấp nhận rủi ro tín dụng cao để tăng khả năng sinh lời cho cổ đông. Chi phí hoạt động tác động âm đến lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và trên vốn chủ sở hữu (ROE). Đối với các biến vĩ mô, tăng trưởng kinh tế tác động cùng chiều đến lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), ngược chiều đến thu nhập lãi ròng cận biên (NIM). Tăng trưởng kinh tế tác động âm đến ROE của ngân hàng quy mô lớn và ROA của các NHTM nhà nước. Lạm phát chỉ tác động cùng chiều đến thu nhập lãi ròng cận biên (NIM) của ngân hàng và có tác động ngược chiều đến lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) của các ngân hàng quy mô trung bình. - iii - Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i LỜI CẢM ƠN........................................................................................................ii TÓM TẮT.............................................................................................................iii MỤC LỤC.............................................................................................................iv DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH ................................................................viii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...................................................................ix CHƯƠNG I: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU...........................................1 1.1 LÝ DO NGHIÊN CỨU.............................................................................1 1.2 VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..........................................................................2 1.3 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .....................3 1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................4 1.5 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU VÀ KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN ...............4 1.6 Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU..................................................5 1.7 KẾT LUẬN ..............................................................................................5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT......................................................................7 2.1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG ......7 2.1.1 Khái niệm, vai trò và chức năng của Ngân hàng thương mại....................7 2.1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại .....................................................7 2.1.1.2 Vai trò và chức năng của ngân hàng thương mại ..............................7 2.1.1.3 Lợi nhuận và khả năng sinh lời của ngân hàng .................................8 2.1.3 Các yếu tố nội bộ tác động đến khả năng sinh lời của ngân hàng ........... 12 2.1.3.1 Vốn chủ sở hữu ............................................................................... 12 2.1.3.2 Quy mô ngân hàng .......................................................................... 14 2.1.3.3 Tỷ lệ tiền gửi ................................................................................... 16 2.1.3.4 Tỷ lệ dư nợ ...................................................................................... 16 2.1.3.5 Chi phí hoạt động............................................................................ 18 2.1.3.6 Dự phòng rủi ro tín dụng ................................................................ 19 2.1.3.7 Sở hữu ngân hàng ........................................................................... 20 - iv - Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam 2.1.4 Các yếu tố bên ngoài tác động đến khả năng sinh lời của ngân hàng...... 21 2.1.4.1 Chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế ............................................................ 21 2.1.4.2 Tỷ lệ lạm phát ................................................................................. 23 2.2 TÓM TẮT MỘT SỐ NGHIÊN CỨU VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG ................................................... 24 2.2.1 Nghiên cứu tại nước ngoài..................................................................... 24 2.2.2 Nghiên cứu trong nước .......................................................................... 30 2.2.3 So sánh với các nghiên cứu trước .......................................................... 32 2.3 KẾT LUẬN ................................................................................................. 32 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 34 3.1 CÁC BIẾN SỐ TRONG MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU .................................................................................................. 34 3.1.1 Các biến phụ thuộc ................................................................................ 34 3.1.1.1 Tỷ số lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) .......................................... 34 3.1.1.2 Tỷ số lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE)..................................... 34 3.1.1.3 Thu nhập lãi ròng cận biên (NIM)................................................... 35 3.1.2 Các biến độc lập và giả thuyết nghiên cứu ............................................. 35 3.1.2.1 Tỷ lệ vốn chủ sở hữu ....................................................................... 35 3.1.2.2 Tỷ lệ tiền gửi ................................................................................... 36 3.1.2.3 Tỷ lệ dư nợ ...................................................................................... 36 3.1.2.4 Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng......................................................... 37 3.1.2.5 Chi phí hoạt động............................................................................ 37 3.1.2.6 Quy mô ngân hàng .......................................................................... 38 3.1.2.7 Sở hữu của ngân hàng..................................................................... 38 3.1.3 Các biến vĩ mô và giả thuyết nghiên cứu ............................................... 39 3.1.3.1 Tăng trưởng kinh tế......................................................................... 40 3.1.3.2 Lạm phát......................................................................................... 40 3.2 MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU........................................................................... 41 3.3 ĐO LƯỜNG CÁC BIẾN ............................................................................. 44 -v- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam 3.3.1 Biến phụ thuộc ...................................................................................... 44 3.3.2 Biến độc lập........................................................................................... 45 3.5 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .............................................. 52 3.6 PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU VÀ CÁC KIỂM ĐỊNH THỰC HIỆN .. 53 3.7 KẾT LUẬN ................................................................................................. 55 CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............. 56 4.1 THỐNG KÊ MÔ TẢ.................................................................................... 56 4.2 PHÂN TÍCH TƯƠNG QUAN GIỮA CÁC BIẾN TRONG NGHIÊN CỨU 59 4.3 KẾT QUẢ HỒI QUY................................................................................... 60 4.3.1 Ước lượng mô hình................................................................................ 60 4.3.2 Kết quả hồi quy ..................................................................................... 61 4.3.3 Đánh giá độ phù hợp của mô hình hồi quy............................................. 67 4.3.3.1 Đánh giá độ phù hợp của mô hình hồi quy ...................................... 68 4.3.3.2 Kiểm định đa cộng tuyến. ................................................................ 68 4.3.3.3 Kiểm định tự tương quan................................................................. 69 4.3.3.4 Kiểm định phương sai sai số thay đổi.............................................. 70 4.3.3.5 Kiểm định Wald............................................................................... 71 4.3.4 Phân tích kết quả hồi quy....................................................................... 72 4.3.4.1 Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (EQTA) .......................................................... 72 4.3.4.2 Hiệu quả nguồn quỹ (DETA)........................................................... 74 4.3.4.3 Thành phần tài sản (LOTA)............................................................. 77 4.3.4.4 Chất lượng tài sản (PRTO) ............................................................. 78 4.3.4.5 Quản lý chi phí (COST)................................................................... 79 4.3.4.6 Quy mô ngân hàng (SIZE)............................................................... 80 4.3.4.7 Sở hữu ngân hàng (OWN) ............................................................... 80 4.3.4.8 Tăng trưởng kinh tế (GDP) ............................................................. 81 4.3.4.9 Tỷ lệ lạm phát (CPI)........................................................................ 83 4.4 KẾT LUẬN ................................................................................................. 83 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................... 85 - vi - Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam 5.1 KẾT LUẬN ................................................................................................. 85 5.2 KIẾN NGHỊ................................................................................................. 87 5.3 HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI............................................................................. 90 5.4 ĐỀ XUẤT HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ....................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 92 PHỤ LỤC............................................................................................................. 99 Phụ lục 1: Dữ liệu quan sát ................................................................................ 99 Phụ lục 2: Kiểm Định Hausman ROA, ROE, NIM các trường hợp 1,2,3.......... 108 Phụ lục 3: Kết quả ước lượng của biến ROA, ROE, NIM................................ 116 Phụ lục 4: Mô hình hồi quy theo hình thức sở hữu và quy mô ngân hàng......... 122 Phụ lục 5: Mô hình hồi quy phụ (Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến)............. 131 Phụ lục 6: Kiểm định White ( Kiểm tra hiện tượng phương sai thay đổi) ........ 136 Phụ lục 7: Kiểm định Wald ( Kiểm tra biến không cần thiết trong mô hình).... 142 - vii - Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH Hình 3.1 Mô hình nghiên cứu ................................................................................ 44 Bảng 3.1 Tóm tắt cách tính toán, thu thập và dấu kỳ vọng của các biến................. 49 Bảng 4.1 Thống kê mô tả các biến số định lượng................................................... 56 Bảng 4.2 Thống kê về quy mô và hình thức sở hữu ............................................... 58 Bảng 4.3 Ma trận tương quan giữa các biến số ...................................................... 59 Bảng 4.4 Kết quả kiểm định Hausman................................................................... 61 Bảng 4.5 Kết quả ước lượng của biến ROA........................................................... 62 Bảng 4.6 Kết quả ước lượng của biến ROE ........................................................... 63 Bảng 4.7 Kết quả ước lượng của biến NIM............................................................ 65 Bảng 4.8 Kết quả ước lượng theo hình thức sở hữu ............................................... 66 Bảng 4.9 Kết quả ước lượng theo quy mô các ngân hàng....................................... 67 Bảng 4.10 Nhân tố phóng đại phương sai của các biến độc lập.............................. 69 Bảng 4.11 Hệ số Durbin-Watson của các mô hình hồi quy .................................... 70 Bảng 4.12 Kết quả kiểm định White của các mô hình hồi quy ............................... 71 Bảng 4.13 Kết quả kiểm định Wald ....................................................................... 72 Bảng 4.14 Tổng hợp tỷ lệ tăng trưởng huy động và tín dụng qua các năm ............. 76 - viii - Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT COST : Hiệu quả quản lý chi phí CPI: Lạm phát DETA: Hiệu quả nguồn quỹ EPS: Thu nhập trên cổ phiếu EQTA: Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản FEM: Mô hình hồi quy tác động cố định GDP: Tăng trưởng kinh tế LARGE: Ngân hàng quy mô lớn LOTA: Thành phần tài sản MEDIUM: Ngân hàng quy mô trung bình NHTM: Ngân hàng thương mại NHTM CP: Ngân hàng thương mại Cổ phần NIM : Thu nhập lãi ròng cận biên NOM: Thu nhập ngoài lãi cận biên OWN: Sở hữu ngân hàng PRTO: Chất lượng tài sản REM: Mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên ROA: Lợi nhuận trên tổng tài sản ROE: Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu SIZE: Quy mô ngân hàng SMALL: Ngân hàng quy mô nhỏ - ix - Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam CHƯƠNG I: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 LÝ DO NGHIÊN CỨU Lĩnh vực tài chính đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của bất kỳ quốc gia nào. Ngành ngân hàng là trung gian tài chính trong việc kết nối giữa khu vực tiết kiệm và đầu tư của nền kinh tế, tạo thuận lợi cho lưu chuyển tiền từ người tiết kiệm và người vay tiền. Sự ổn định và phát triển của ngành ngân hàng là hết sức quan trọng đối với hệ thống tài chính. Theo dõi hiệu quả hoạt động mà cụ thể hơn là xét đến khả năng sinh lời của ngân hàng để xem tính ổn định và phát triển của ngành ngân hàng là rất cần thiết. Tầm quan trọng của khả năng sinh lời ngân hàng được đánh giá ở cấp độ vi mô và cấp độ vĩ mô của nền kinh tế. Ở cấp độ vi mô, lợi nhuận là điều kiện thiết yếu và là nguồn vốn rẻ nhất của tổ chức tín dụng. Lợi nhuận của ngân hàng không chỉ đơn thuần là kết quả của hoạt động kinh doanh mà còn là một điều cần thiết cho thành công của các ngân hàng trong giai đoạn cạnh tranh ngày cành quyết liệt. Vì vậy mục tiêu cơ bản của các nhà quản trị ngân hàng là phải đạt được lợi nhuận như một yêu cầu tất yếu của bất kỳ hoạt động kinh doanh nào (Bobáková, 2003). Ở cấp độ vĩ mô, một hệ thống ngân hàng tốt và hoạt động có hiệu quả có khả năng chống chọi tốt với những cú sốc tiêu cực và đóng góp tích cực vào sự ổn định của hệ thống tài chính. Tầm quan trọng của khả năng sinh lời ngân hàng ở cả cấp độ vi mô và vĩ mô đã làm cho nhiều nhà nghiên cứu, các học giả, các nhà quản trị và cơ quan quản lý của ngân hàng quan tâm đáng kể đến các yếu tố quyết định khả năng sinh lời của ngân hàng (Athanasoglou và ctg, 2008). Nghiên cứu về khả năng sinh lời của ngân hàng càng quan trọng hơn trong cuộc khủng hoảng tài chính đang diễn ra trong suốt thời gian qua. Cuộc khủng hoảng đã có tác động cơ bản về ngành ngân hàng ở nhiều quốc gia trên toàn thế giới, ngành ngân hàng đã trải qua biến đổi lớn trong môi trường, dẫn đến tác động đáng kể đến hiệu quả hoạt động. Việc đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả -1- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam hoạt động, khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại là đặc biệt quan trọng trong thời đại cạnh tranh toàn cầu hóa ngày nay. Ngành ngân hàng Việt Nam gặp nhiều thách thức lớn trong thời kỳ hội nhập. Vấn đề lợi nhuận thấp, với kết quả kinh doanh sụt giảm mạnh tại nhiều ngân hàng, trong số đó không ít ngân hàng thương mại cổ phần hàng đầu. Việc cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng gay gắt, sáp nhập, tái cơ cấu, nợ xấu đang là vấn đề rất được quan tâm. Trong môi trường cạnh tranh và đòi hỏi hội nhập như hiện nay hệ thống ngân hàng không những phải duy trì sự ổn định trong hoạt động của mình mà còn phải nâng cao hiệu quả hoạt động và gia tăng khả năng sinh lời. Vấn đề đánh giá hiệu quả hoạt động thông qua đánh giá các chỉ tiêu về khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại trong nước đã được quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, đa phần các nghiên cứu này đều tiếp cận theo phương pháp định tính truyền thống và phạm vi phân tích cho một hay vài ngân hàng cụ thể. Trong khi đó các nghiên cứu định lượng nhìn chung là còn rất ít. Vì vậy, đề tài nghiên cứu được thực hiện theo phương pháp tiếp cận định lượng nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng của những yếu tố này đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại. Từ kết quả đó, phần nào giúp các nhà quản trị có cái nhìn tổng quát về nhiều mặt, có thể xây dựng chiến lược hợp lý cải thiện lợi nhuận, nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời gia tăng khả năng cạnh tranh của ngân hàng. 1.2 VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Vấn đề các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng đã được nhiều học giả trên thế giới quan tâm. Một số nghiên cứu tập trung tìm hiểu về khả năng sinh lời của ngân hàng trong một quốc gia cụ thể, số khác thì chú ý phân tích trên cơ sở dữ liệu nhiều quốc gia khác nhau. Cho dù nghiên cứu trong một quốc gia hay đa quốc gia cũng không có sự khác biệt nhiều. Các nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng yếu tố tác động chủ yếu chia thành hai loại chính: yếu tố nội bộ của ngân hàng và yếu tố bên ngoài. Kết quả cho thấy các yếu tố này tác động đến khả năng sinh lời ngân hàng với những chiều hướng và mức độ khác nhau. -2- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam Dựa vào cơ sở và lý do nêu trên, vấn đề nghiên cứu của đề tài là chỉ ra các yếu tố nội bộ và các yếu tố bên ngoài tác động đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Đồng thời đề tài cũng đưa ra mức độ tác động của các yếu tố trên. 1.3 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU Mục tiêu nghiên cứu Bài viết nhằm mục tiêu nghiên cứu, tìm hiểu về các yếu tố và mức độ tác động đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Chỉ bao gồm các ngân hàng thương mại cổ phần và ngân hàng thương mại nhà nước đang hoạt động tại Việt Nam. Tìm ra các yếu tố quan trọng và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này giúp cho các nhà quản trị ngân hàng đưa ra những chính sách hợp lý để nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Mục tiêu cụ thể như sau: - Nghiên cứu nội dung lý thuyết về khả năng sinh lời của ngân hàng. - Xác định các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng, bao gồm các yếu tố nội bộ có thể kiểm soát được và các yếu tố bên ngoài không thể kiểm soát. - Tìm ra mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này đến khả năng sinh lời của các ngân hàng. - Từ kết quả đó đưa ra một số giải pháp góp phần cải thiện khả năng sinh lời của ngân hàng. Câu hỏi nghiên cứu Với mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài sẽ tập trung trả lời các câu hỏi sau: - Một số yếu tố nội bộ nào tác động có ý nghĩa đến khả năng sinh lời của ngân hàng ? - Một số yếu tố bên ngoài nào tác động có ý nghĩa đến khả năng sinh lời của ngân hàng ? -3- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam - Mức độ và chiều hướng tác động của các yếu tố này như thế nào ? - Các giải pháp góp phần cải thiện lợi nhuận của ngân hàng ? 1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng và sử dụng mô hình phân tích hồi quy dữ liệu bảng. Trong đó, sử dụng cả mô hình tác động ngẫu nhiên và tác động cố định phù hợp để phân tích mối liên hệ của các biến. Dữ liệu sử dụng trong luận văn được thu thập từ 37 ngân hàng thương mại bao gồm các ngân hàng thương mại cổ phần và ngân hàng thương mại nhà nước đang hoạt động tại Việt Nam trong khoảng thời gian từ năm 2007 đến năm 2012. Thông tin thu thập bao gồm các biến trong mô hình nghiên cứu như lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA), lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), thu nhập lãi ròng cận biên (NIM), quy mô ngân hàng (SIZE), vốn chủ sở hữu (EQTA), tiền gửi (DETA), cho vay (LOTA), dự phòng rủi ro tín dụng (PRTO), quản lý chi phí (COST) được thu thập từ báo cáo tài chính của ngân hàng công bố. Về các yếu tố bên ngoài như chỉ số tăng trưởng kinh tế (GDP) và chỉ số lạm phát (CPI) được thu thập từ số liệu công bố của tổng cục thống kê. Sau khi thu thập dữ liệu cần thiết, tác giả sẽ tính toán và đưa vào mô hình hồi quy đa biến nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng cũng như mức độ tác động của các biến này đến khả năng sinh lời của ngân hàng. Các phần mềm được sử dụng là Excel và Eviews. 1.5 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU VÀ KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN Nội dung của đề tài nghiên cứu bao gồm 5 chương: Chương 1: Giới thiệu tổng quan về đề tài nghiên cứu, lý do lựa chọn đề tài, vấn đề nghiên cứu, mục tiêu, câu hỏi, phương pháp và ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu. Chương 2: Khảo sát cơ sở lý thuyết có liên quan đến vấn đề nghiên cứu, chương này cũng nêu ra các nghiên cứu về khả năng sinh lời của ngân hàng bao gồm các nghiên cứu trong nước và trên thế giới. -4- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam Chương 3: Trình bày phương pháp nghiên cứu, cách thu thập dữ liệu, mô tả mô hình nghiên cứu, đưa ra các giả thuyết nghiên cứu và giải thích cách đo lường các biến. Chương 4: Chương này trình bày kết quả thu thập được, các kiểm định cần thiết, phân tích dữ liệu và giải thích kết quả. Chương 5: Đưa ra kết luận cụ thể về vấn đề nghiên cứu, một số kiến nghị đồng thời nêu lên hạn chế của đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo. 1.6 Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Việc nghiên cứu đề tài này có ý nghĩa về mặt khoa học cũng như thực tiễn. Về mặt khoa học, mặc dù nghiên cứu tương tự đã được thực hiện tại nhiều quốc gia trên thế giới, tuy nhiên tại Việt Nam vấn đề này hiện có rất ít nghiên cứu chuyên sâu. Đề tài đã đưa ra mô hình nghiên cứu về các yếu tố quyết định khả năng sinh lời của ngân hàng. Bên cạnh đó, đề tài cũng đưa ra bằng chứng thực nghiệm và bổ sung thêm một tài liệu nghiên cứu trong cơ sở tài liệu chung về hiệu quả hoạt động ngân hàng, một lĩnh vực được quan tâm rất nhiều trong thời gian qua. Từ kết quả này, đề tài mở ra những hướng mới cho các nghiên cứu chuyên sâu sau này. Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu là cơ sở tham khảo cho các nhà quản trị ngân hàng. Nghiên cứu đưa ra mức độ và chiều hướng ảnh hưởng của các yếu tố nội bộ dưới sự kiểm soát của ngân hàng và các yếu tố vĩ mô tác động đến khả năng sinh lời của ngân hàng. Câu trả lời sẽ rất hữu ích, các nhà quản trị xác định rõ được những yếu tố quyết định thành công của ngân hàng. Đây là chặng quan trọng trong việc thấy rõ những khiếm khuyết trong điều hành từ đó đưa ra những kế hoạch và các chiến lược chính xác nhất. Điều này góp phần cải thiện lợi nhuận của ngân hàng, nhằm nâng cao hiệu quả của mỗi ngân hàng nói riêng và sự ổn định của ngành ngân hàng nói chung. 1.7 KẾT LUẬN -5- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam Chương 1 của đề tài trình bày lợi nhuận ngân hàng có tầm quan trọng ở cả cấp độ vi mô và vĩ mô của nền kinh tế, lợi nhuận ngân hàng không chỉ là kết quả của hoạt động kinh doanh mà còn là tính thiết yếu trong hoạt động thành công của ngân hàng trong giai đoạn cạnh tranh ngày càng quyết liệt. Từ đây nêu lên được lý do nghiên cứu của đề tài, đưa ra vấn đề nghiên cứu. Chương này cũng đặt ra mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu để thực hiện, trình bày sơ lược nội dung nghiên cứu, kết cấu của luận văn và cuối cùng đưa ra ý nghĩa của đề tài về mặt khoa học cũng như thực tiễn -6- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 2.1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG 2.1.1 Khái niệm, vai trò và chức năng của Ngân hàng thương mại 2.1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại Theo pháp lệnh Ngân hàng năm 1990 của Việt Nam: Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà nghiệp vụ thường xuyên và chủ yếu là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, chiết khấu và làm phương tiện thanh toán. Theo luật Các tổ chức tín dụng Việt Nam thông qua ngày 12/12/1997 và được sửa đổi bổ sung ngày 15/06/2004: Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan. Nghị định của Chính phủ số 49/2000/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của ngân hàng thương mại định nghĩa: Ngân hàng thương mại là ngân hàng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của nhà nước. 2.1.1.2 Vai trò và chức năng của ngân hàng thương mại Peter S. Rose (2002) cho rằng trong nền kinh tế hiện đại ngày nay, ngân hàng đã phải thực hiện nhiều vai trò mới để duy trì khả năng cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội. Các ngân hàng có những vai trò cơ bản sau: Vai trò trung gian: Chuyển các khoản tiết kiệm, chủ yếu từ các hộ gia đình, thành các khoản tín dụng cho các tổ chức kinh doanh và các thành phần khác để đầu tư vào nhà cửa, thiết bị và tài sản khác. Vai trò thanh toán: Thực hiện thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ khách hàng của ngân hàng. -7- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam Vai trò nguời bảo lãnh: Cam kết trả nợ cho khách hàng khi khách hàng mất khả năng thanh toán. Vai trò đại lý: Thay mặt khách hàng quản lý và bảo vệ tài sản của họ, phát hành hoặc chuộc lại chứng khoán ( thường được thực hiện tại Phòng ủy thác) Vai trò thực hiện chính sách: Thực hiện các chính sách kinh tế của chính phủ, góp phần điều tiết sự tăng trưởng kinh tế và theo đuổi các mục tiêu của xã hội. Peter S.Rose (2002) trình bày ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. Các chức năng cơ bản của ngân hàng đa năng ngày nay như sau: Chức năng trung gian tín dụng Chức năng lập kế hoạch đầu tư Chức năng thanh toán Chức năng quản lý tiền mặt Chức năng ngân hàng đầu tư và bảo lãnh Chức năng môi giới Chức năng bảo hiểm Chức năng ủy thác 2.1.1.3 Lợi nhuận và khả năng sinh lời của ngân hàng Tạo ra lợi nhuận là mục tiêu quan trọng nhất của tất cả các doanh nghiệp và các ngân hàng cũng không phải là ngoại lệ đối với thực tế này. Tuy nhiên, ngành ngân hàng có những đặc trưng riêng của mình làm cho vị trí của nó trở nên nhạy cảm với toàn bộ nền kinh tế. Đó là ngân hàng đóng một vai trò quan trọng như là một tổ chức trung gian trong việc tăng trưởng kinh tế và ổn định của hệ thống tài -8- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam chính. Lợi nhuận lành mạnh và bền vững là quan trọng trong việc duy trì sự ổn định của hệ thống ngân hàng (Sufian và Chong, 2008). Nghị định 146/2005/NĐ-CP ngày 23/11/2005 trình bày lợi nhuận thực hiện trong năm là kết quả kinh doanh của tổ chức tín dụng, bao gồm lợi nhuận hoạt động nghiệp vụ và lợi nhuận các hoạt động khác. Lợi nhuận của tổ chức tín dụng là khoản chênh lệch được xác định giữa tổng doanh thu phải thu trừ đi tổng các khoản chi phí phải trả hợp lý hợp lệ. Peter S.Rose (2002) trình bày khái niệm về lợi nhuận ngân hàng rằng các ngân hàng về cơ bản đạt được lợi nhuận từ hoạt động cho vay thông qua sự khác biệt giữa lãi suất trả cho người gửi tiền và lãi suất nhận được từ khách hàng vay. Thêm vào đó thu từ các khoản đầu tư chứng khoán, tiền gửi hưởng lãi tại các ngân hàng khác và các tài sản có sinh lời khác. Những khoản chi phí phát sinh trong quá trình tạo ra nguồn thu trên bao gồm tiền lãi trả cho những khoản vay, chi phí vốn tự có, tiền lương và phúc lợi trả cho nhân viên, chi phí hoạt động liên quan đến tài sản vật chất của ngân hàng, phân bổ dự phòng tín dụng, thuế và những chi phí khác. Chênh lệch giữa các khoản thu và chi phí trên là lợi nhuận của ngân hàng. Theo Peter S.Rose (2002) thì về bản chất ngân hàng thương mại cũng có thể được coi như một tập đoàn kinh doanh và hoạt động với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận với mức độ rủi ro cho phép. Tuy nhiên, khả năng sinh lời là mục tiêu được các ngân hàng quan tâm hơn cả vì thu nhập cao sẽ giúp các ngân hàng có thể bảo toàn vốn, tăng khả năng mở rộng thị phần và thu hút vốn đầu tư. Peter S.Rose (2002) nêu ra các tỷ lệ quan trọng nhất đo lường khả năng sinh lời của ngân hàng được sử dụng hiện nay và cũng có giải thích ý nghĩa các tỷ lệ này. Các tỷ lệ được sử dụng rộng rãi gồm: Lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA), lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE), thu nhập lãi ròng cận biên (NIM), thu nhập ngoài lãi cận biên (NOM) và thu nhập trên cổ phiếu (EPS). Tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) = Lợi nhuận sau thuế Tổng tài sản -9- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam Lợi nhuận sau thuế Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) = Tổng vốn chủ sở hữu Thu từ lãi Chi phí trả lãi Tỷ lệ thu nhập lãi ròng cận biên (NIM) = Tổng tài sản có sinh lời bình quân Thu ngoài lãi Chi phí ngoài lãi Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi cận biên (NOM) = Tổng tài sản có sinh lời bình quân Lợi nhuận sau thuế Tỷ lệ thu nhập trên cổ phiếu (EPS) = Tổng số cổ phiếu thường hiện hành ROA là chỉ tiêu chủ yếu phản ánh tính hiệu quả của quản lý. Nó chỉ ra rằng khả năng của hội đồng quản trị ngân hàng trong quá trình chuyển tài sản của ngân hàng thành thu nhập ròng. ROA được sử dụng rộng rãi trong phân tích hiệu quả hoạt động và đánh giá tình hình tài chính của ngân hàng. Nếu ROA thấp có thể là kết quả của một chính sách đầu tư hay cho vay không năng động hoặc có thể chi phí hoạt động của ngân hàng quá mức. Ngược lại, mức ROA cao thường phản ánh kết quả hoạt động hữu hiệu, cơ cấu tài sản hợp lý, có sự điều động linh hoạt giữa các hạng mục trên tài sản trước những biến động của nền kinh tế. ROE là một chỉ tiêu đo lường tỷ lệ thu nhập cho các cổ đông của ngân hàng. Nó thể hiện thu nhập mà các cổ đông nhận được từ việc đầu tư vào ngân hàng ( tức là đầu tư chấp nhận rủi ro để hy vọng có được thu nhập ở mức hợp lý). Tỷ lệ thu nhập lãi ròng cận biên (NIM), thu nhập ngoài lãi cận biên (NOM) là các thước đo tính hiệu quả cũng như khả năng sinh lời. Chúng chỉ ra năng lực của hội đồng quản trị cũng như nhân viên ngân hàng trong việc duy trì sự tăng trưởng của các nguồn thu ( chủ yếu từ các khoản cho vay, đầu tư và phí dịch vụ) so với mức tăng của các khoản chi phí ( chủ yếu là chi trả lãi tiền gửi, những khoản vay trên thị trường tiền tệ, tiền lương nhân viên và phúc lợi). - 10 - Tải về bản full
|
