Bưởi bung là gì

Phương hay Thuốc quý

12:03, 22/07/2018 (GMT+7)

Phương hay thuốc quý tuần trước có giới thiệu về cây Cơm rượu.  Một số bạn đọc phản hồi cho biết nhiều tài liệu vẫn gọi cây Cơm rượu - Glycosmis pentaphylla và Cơm rượu hoa nhỏ - G. citrifolia là Bưởi bung. Xin được tiếp tục giới thiệu cây Bưởi bung - Bí bái để phân biệt với Bưởi bung - Cơm rượu.

Bưởi bung là gì
Bưởi bung - Acronychia pedunculata mọc hoang trên đỉnh Sơn Trà. Ảnh: P.C.T

Theo Cây cỏ Việt Nam của Phạm Hoàng Hộ, Bưởi bung còn có tên Bí bái, Bai bái…; tên khoa học Acronychia pedunculata (L.) Miq. (đồng nghĩa A.laurifolia Blume), thuộc họ Cam - Rutaceae.

Theo Từ điển cây thuốc Việt Nam, Bưởi bung là loài cây gỗ nhỏ cao 5-10m. Cành già màu nâu đỏ, vỏ có mùi xoài. Lá mọc đối phiến hình trái xoan thuôn dài 5-15cm, rộng 2,5-6cm, có những điểm tuyến tiết tinh dầu; lá non có lông, lá già nhẵn; cuống dài phình ở hai đầu, cũng thơm mùi xoài.

Cụm hoa hình ngù, mọc ở nách lá hay đầu cành. Hoa trắng xanh xanh, thơm, có 4 lá đài, 4 cánh hoa, 6 nhị và bầu 1 ô. Quả hạch hình cầu nạc, có múi, khi chín màu vàng nhạt hay trắng hồng, ngọt, thơm thơm, ăn được; hạt dài, cứng, đen.

Cây ưa sáng, thường mọc ở trong rừng thứ sinh, rừng còi, ven rừng và trảng cây bụi vùng trung du và miền núi nước ta từ các tỉnh phía Bắc đến An Giang. Còn có ở Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan, Indonesia.

Tại Đà Nẵng có gặp rải rác ven rừng ở Bà Nà, Nam Hải Vân và Sơn Trà. Thỉnh thoảng mọc ở lùm bụi quanh làng hoặc bờ ao. Bưởi bung được trồng bằng hạt hay cành chiết, cây không kén đất, chịu hạn tốt, không chịu úng, ít sâu bệnh. Cây ra hoa tháng 4-6; có quả tháng 6-8.

Để làm thuốc, người ta thu hái các bộ phận rễ, lõi thân, lá của cây quanh năm, thái phiến, phơi khô. Quả thu hái vào mùa thu - đông, đồ với nước nóng rồi phơi.

Phân tích thành phần hóa học cho thấy: Lá chứa 1,25% tinh dầu; còn có alcaloid acronycine. Vỏ than chứa bauerenol và kali oxalate. Lõi thân chứa β-sitosterol 0.003%.

Theo Trung dược đại từ điển, đã có một số nghiên cứu tác dụng dược lý cho thấy thành phần acronycine có tác dụng chống ung thư, phổ chống ung thư khá rộng. Thử nghiệm trên động vật có hiệu quả chữa bệnh bạch cầu myeloid C-1498, khối u tế bào tủy plasma X-5563, ung thư biểu mô Adenocarcinoma 755 và các loại tương tự. Thành phần Nitroacronycine có tác dụng giống như estrogen trên chuột.

Theo Đông y, Bưởi bung có vị ngọt, thơm, hơi cay, tính bình. Vỏ đắng và chát. Rễ, gỗ, lá có tác dụng khư phong hoạt huyết, hành khí giảm đau. Quả kiện tỳ tiêu thực. Lá non có thể dùng làm rau gia vị.

Các bộ phận của cây được dùng trị: Ðau thấp khớp, đau dạ dày, đau thoát vị; Chán ăn, đầy bụng, khó tiêu; Cảm mạo, ho. Liều dùng 10-15g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài chữa ghẻ chốc, mụn nhọt, đòn ngã tổn thương, lấy vỏ thân, lá nấu nước cho đặc để tắm, xát.

Nhân dân ta thường dùng lá sắc uống chữa đau dạ dày và các chứng sưng đau. Còn dùng lá sao vàng, nấu nước cho sản phụ uống thay chè giúp ăn ngon cơm và thông huyết ứ. Lại có tác dụng trị phù thũng. Ở Indonesia vỏ thân được dùng trị lỵ và lợi tiểu. Lá non cũng dùng ăn. Ở Ấn Độ, rễ, chồi và quả dùng chế nước tắm kích thích. Nhựa của rễ cũng được dùng xoa kích thích trong bệnh thấp khớp.

Ðơn thuốc:

1. Chữa phong thấp, gối lưng đau mỏi, bị thương sưng đau: 15-20g rễ hay lõi gỗ Bưởi bung sắc uống hoặc tán bột uống. Cũng dùng lá tươi đắp chỗ đau.

Hoặc dùng bài thuốc: Rễ bưởi bung 20g, Rễ xấu hổ 20g, Rễ cúc tần 20g, Rễ và lá đinh lăng 10g, Rễ và lá cam thảo dây 10g. Tất cả sao qua, sắc uống làm 2 lần trong ngày. Dùng một đợt 3-5 ngày.

2. Cảm sốt và ho: 20g lá Bưởi bung sắc uống.

3. Chữa chán ăn, kém tiêu hóa: 15g quả Bưởi bung sắc uống.

4. Ghẻ lở, chốc đầu: 30-50g vỏ thân Bưởi bung sắc đặc rửa.

5. Đòn ngã tổn thương: Dùng lá tươi giã đắp ngoài.

PHAN CÔNG TUẤN

Người ta dùng rễ và lá, thu hái gần như quanh năm. Thường dùng tươi, có thể phơi khô dùng dần. Một số nơi hái cành mang lấ phơi khô.

Còn có tên là cây cơm rượu, cát bối, co dọng dạnh (Thái).

Tên khoa học Glycosmìs pentaphylla Corr. (Glycosmis cochinchinensis (Lour.) Pierre ).

Thuộc họ Cam Rutaceae.

Trong nhân dân thường dùng tên bưởi bung để chỉ hai cây: Cây có tên khoa học và mô tả sau đây, một cây nữa có lá đơn nguyên có tên khoa học là Acronychia laurilolia Bl. thuộc cùng họ.

Mô tả cây

Bưởi bung

Cây nhỏ, cao 1-3m, có thể cao tới 6m, cành đỏ nhạt, nứt nẻ. Lá kép gồm từ 3 đến 7 lá chét, ít khi có một, dài từ 6-6 cm, rộng từ 2 đến 5cm, mép nguyên, hoặc hơi răng cưa. Hoa trắng hay trắng xanh nhạt, mọc thành chùm tán ở đầu cành hay kẽ lá phía ngọn cây. Quả hình cầu, như quả quất, khi chín có màu hồng. Mùa hoa quả: Tháng 11-3.

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây bưởi bung mọc hoang dại ờ khắp nơi ở Việt Nam, ở những nơi bờ rào, đất hoang hay rừng núi.

Người ta dùng rễ và lá, thu hái gần như quanh năm. Thường dùng tươi, có thể phơi khô dùng dần. Một số nơi hái cành mang lấ phơi khô.

Thành phần hóa học

Trong cành và lá có chứa tinh dầu, mùi thơm dễ chịu. Gần đây người ta đã phân tích thấy trong bưởi bung có các ancaloìt mang tên dictamin độ chảy 132°, skimmiamin độ chảy 175°, kokusaginìn độ chảy 168°, noracromyxin độ chảy 198-200°, arborin độ chảy 150-152°, arborinin độ chảy 175°, glycorin độ chảy 145-147°, glycosmìnin độ chảy 249°.

Ngoài ra còn chất glycosmin là chất veratroylsalixin có trong lá non và nụ hoa với hàm lượng 0,2%.

Cấu trúc của những chất đó rất gần nhau và đã được xác định như sau:

Mới đây từ bưởi bung người ta còn chiết được một chất glycozolin, dẫn chất từ carbazol.

Tác dụng dược lý

Trong ống nghiệm, bưởi bung tỏ ra có tính chất kháng sinh mạnh đối với vi khuẩn Streptococcus, Staphyllocoecus và Baciĩlus suhtilis.

Công dụng và liều dùng

Bưởi bung là một vị thuốc được dùng trong nhân dân làm thuốc giúp sự tiêu hóa, phục hồi sức khỏe của phụ nữ sau khi sinh nở, dùng ngoài phối hợp với một số vị thuốc khác làm thuốc sát trùng lên da.

Uống trong ngày, dùng 6 đến 16g lá khô, dưới dạng thuốc sắc.

Đơn thuốc có vị bưởi bung

Phụ nữ kém ăn, da vàng sau khi sình nở. Lá bưởi bung sao vàng 10g. Thêm 400ml nước vào, sắc còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày.

Mụn ổ gà mọc ở bẹn, nách, thối loét lâu ngày, ăn vào tới xương. Lá bưởi bung (Glycosmis pentaphylia) một nắm chặt, lá ổi một nắm chặt, lá thổ phục linh một nắm. Cả ba vị rủa sạch, thái nhỏ, lấy lá chuối non hơ nóng cho mềm, gói thuốc lại, to nhỏ tùy theo mụn nhọt. Mặt nào định đặt lên mụn thì châm nhiều lỗ cho nước dễ thấm vào mụn. (Revue medico chirurgicale 12. 1939).

Skip to content

Bưởi bung, cơm rượu hay cát bối là một loài cây mọc dại ở những vùng đất hoang, đồi, rừng núi,… thường gắn liền với tuổi thơ của bao người ở miền quê. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết công dụng chữa bệnh của loại cây có quả mọng nước Bưởi bung này. 

Sơ lược về cây bưởi bung

Mô tả

Cây bưởi bung hay còn gọi là cây cơm rượu, cát bối, co dọng dạnh (Dân tộc Thái) có thân cây to khoảng 2 – 3 cm, có thể cao tới 6m, cành đỏ nhạt, nứt nẻ. Lá kép gồm từ 3 – 7 lá chét, hiếm khi có một, dài từ 6 – 16cm, rộng từ 2 – 5cm, mép nguyên, hoặc hơi răng cưa. Cây bưởi bung có hoa trắng hay trắng xanh nhạt, mọc thành chùm ở đầu cành hay kẽ lá phía ngọn cây. Quả có hình cầu, như quả quất, khi chín có màu hồng, đỏ

Bộ phận sử dụng, thu hái và chế biến

Sử dụng rễ và lá của cây bưởi bung để làm thuốc chữa bệnh, thu hái gần như là quanh năm. Thường người ta sẽ đem những phần lá và rễ cây bưởi bung rửa sạch bằng nước để loại bỏ lớp đất cát, bụi bẩn và vi khuẩn. Sau đó thái nhỏ rồi đem phơi khô và sử dụng dần.

Bưởi bung là gì
Trong lá và rễ cây Bưởi bung có chứa các thành phần có tính chất dược phẩm nên được bào chế sử dụng trong một số bài thuốc trong Đông y

Tinh vị

  • Rễ cây bưởi bung có vị cay
  • Lá cây bưởi bung có vị hơi ngọt, tính ấm.

Tác dụng dược lý

Theo nghiên cứu dược lý hiện đại, bưởi bung được xem như vị thuốc kháng sinh, có tác dụng kháng các loại vi khuẩn khi thí nghiệm trong ống nghiệm như vi khuẩn Streptococcus, Staphyllococcus 209P và Bacillus subtilis. 

Còn theo Y học cổ truyền, bưởi bung có tác dụng giải cảm, chống ho, trừ đơm, tán huyết ứ, kích thích tiêu hóa. Do đó, bưởi bung được chỉ định cho các đối tượng sau:

  • Ho thông thường, ho có đờm
  • Cảm cúm, cảm lạnh
  • Có vấn đề về đường tiêu hóa: đau dạ dày, đầy hơi, trướng bụng, ăn không tiêu,…
  • Đau nhức mình mẩy, xương khớp 

Cách dùng – Liều dùng

Cách dùng:

  • Dùng thuốc ở dạng thuốc sắc.
  • Sắc mỗi thang thuốc cùng với năm phần nước, sắc cô đặc còn hai phần nước để dùng.
  • Có thể dùng độc vị hoặc kết hợp cùng với một số vị thuốc khác.
  • Nên dùng thuốc khi còn ấm, nếu thuốc nguội nên hâm nóng lại trước khi dùng.

Liều lượng: Dùng 15 – 30 gram cho mỗi lần sử dụng.

Một số bài thuốc từ Bưởi bung

Bài thuốc từ Bưởi bung trị cảm cúm

Chuẩn bị:

  • Dùng một nắm lá Bưởi bung (khoảng 20 gram) 

Thực hiện:

  • Đem lá rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn. 
  • Cho những phần lá đã rửa sạch vào nồi cùng với một lượng nước vừa đủ, sắc để lấy nước dùng. 
  • Chia phần nước thành 3 phần uống mỗi ngày. Nên dùng thuốc khi còn ấm.

Bài thuốc từ Bưởi bung chữa ho thông thường, hạ sốt, trị đau bụng, ăn uống không tiêu

Chuẩn bị:

  • Dùng 8 – 15 quả Bưởi bung 
  • 1 nắm lá khô Bưởi bung 

Thực hiện: 

  • Rửa sạch rồi đem sắc cùng với một lượng nước phù hợp. 
  • Mỗi lần sử dụng 10 ml, mỗi ngày uống hai lần. 
  • Thời gian sử dụng khoảng 15 ngày.
Bưởi bung là gì
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây bưởi bung được nhiều người áp dụng

Bài thuốc từ Bưởi bung chữa viêm loét dạ dày, viêm loét tá tràng

Chuẩn bị:

  • 12 gram Bưởi bung
  • 12 gram Lá khôi
  • 12 gram Dạ cẩm 
  • 6 gram Cam thảo dây. 

Thực hiện: 

  • Đem sắc các vị thuốc trên cùng với một ít nước, sắc đến cô đặc. 
  • Mỗi ngày sử dụng một thang thuốc. 
  • Kiên trù sử dụng thuốc đến khi bệnh tình dứt hẳn.

Bài thuốc từ Bưởi bung trị bệnh phong thấp, đau nhức xương khớp, đau nhức cơ thể

Chuẩn bị:

  • 20 gram Rễ Bưởi bung
  • 20 gram Rễ Cỏ xước
  • 20 gram Rễ Cốt khí
  • 20 gram Rễ Hoàng lực
  • 20 gram Rễ Động lực
  • 20 gram Củ Kim cương
  • 20 gram Dây đau xương
  • 20 gram Hoa kinh giới

Thực hiện: 

  • Rửa sạch các nguyên liệu trên rồi cho vào trong nồi sắc cùng năm chén nước, sắc cô đặc còn hai chén nước. 
  • Mỗi lần sử dụng 40 ml, uống mỗi ngày hai lần. 
  • Sử dụng thuốc 5 ngày liên tục.

Bài thuốc từ Bưởi bung chữa đau lưng, nhức mỏi gối

Chuẩn bị:

  • 25 gram rễ Bưởi bung
  • 15 gram Rễ Quýt gai 
  • 15 gram Cỏ xước 
  • 10 gram Huyết đằng
  • 10 gram Tỳ giải 
  • 10 gram Cẩm tích 

Thực hiện: 

  • Đem các nguyên liệu trên cho vào ấm và sắc cùng với một lượng nước phù hợp. 
  • Mỗi ngày sử dụng một thang thuốc trên. 
  • Chia phần nước sắc được thành 3 lần uống mỗi ngày. 
  • Nên dùng thuốc khi thuốc còn nóng.

Ngoài ra bưởi bung sao vàng còn được dùng để chữa chứng kém ăn, ăn không ngon, vàng da ở phụ nữ sau sinh và trị mụn nhọt có mủ,….

Chính vì có nhiều công chữa bệnh tuyệt vời, bưởi bung được các nhà nghiên cứu y dược ứng dụng vào không ít những sản phẩm chăm sóc sức khỏe, thuốc chữa bệnh,… Trong đó có thể kể đến viên uống Bảo Huyết Khang. Sản phẩm này có sự kết hợp giữa bài thuốc cổ truyền với công nghệ điều chế hiện đại mang tới giải pháp hữu hiệu để đánh bại các vấn đề liên quan đến khí huyết, mệt mỏi, đau nhức cơ thể, bảo vệ sức khỏe tổng thể. 

Bưởi bung là gì
Sự kết hợp của bưởi bung và các vị thảo dược quý có trong Bảo huyết khang mang tới nhiều công dụng tốt cho sức khỏe con người

Bên cạnh đó, Bảo huyết khang còn được Bộ y tế chứng nhận và đạt giải vàng vì sức khỏe cộng đồng do Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam trao tặng. Bởi vậy, việc lựa chọn Bảo huyết khang để bảo vệ sức khỏe được nhiều người lựa chọn và đánh giá rất cao. 

Hy vọng thông qua bài viết trên bạn đã biết nhiều hơn về công dụng chữa bệnh và ứng dụng của Bưởi bung trong những sản phẩm chăm sóc sức khỏe như Bảo huyết khang. Để biết thêm về sản phẩm này hãy liên hệ trực tiếp với chúng tôi để được chuyên viên tư vấn hỗ trợ tận tình nhất! 

1

Chuyên gia tư vấn?