Bác sĩ có thể sử dụng hóa trị như phương pháp điều trị đầu tiên với khá nhiều dạng ung thư. Tuy nhiên đôi khi khái niệm “hóa trị” còn có thể được gọi tên cho các dạng thuốc khác được dùng để điều trị bệnh. Khi hóa trị, bác sĩ sẽ sử dụng các hóa chất (có rất nhiều các nhóm hóa chất) để làm chậm hoặc ngăn cản sự phát triển của tế bào. Hầu hết các tế bào được nhắm tới chính là những tế bào phân chia và phát triển nhanh. Chính vì vậy mà các hóa chất này không thể phân biệt được giữa những tế bào ung thư với những tế bào bình thường của cơ thể. Có một số tế bào khỏe mạnh của cơ thể chẳng hạn như tủy xương, ống tiêu hóa và tóc phát triển tương đối nhanh. Và hóa trị cũng giết chết những tế bào này gây ra rụng tóc, suy giảm hệ miễn dịch và những bất thường khác của cơ thể. Mục tiêu của hóa trị là làm chậm hoặc ngưng sự phát triển và ngăn chặn khả năng di căn tới những vị trí khác của cơ thể. Có vài dạng hóa trị, mỗi dạng hoạt động hơi khác nhau. Ví dụ như thuốc kháng chuyển hóa sẽ tấn công vào những vị trí của tế bào để chúng không thể tổng hợp DNA hay RNA, những thuốc alkyl hóa thì tấn công các protein trong tế bào ung thư. Các thuốc hóa trị truyền thống được sử dụng dưới dạng truyền dịch nhưng hiện nay có khá nhiều thuốc hóa trị dưới dạng viên thuốc uống.
Xạ trịXạ trị cũng có thể điều trị khá nhiều dạng ung thư. Bác sĩ sẽ sử dụng sóng chứa năng lượng cao chẳng hạn như tia X hoặc hạt hạ nguyên tử để tấn công vào các mô hoặc tế bào đang phát triển nhanh. Giống như hóa trị, xạ trị cũng có thể làm tổn thương những tế bào khỏe mạnh. Các chuyên gia có thể sử dụng kết hợp xạ trị và hóa trị để tăng hiệu quả điều trị. Xạ trị được phân loại thành 3 nhóm lớn sau:
Với một số ung thư giai đoạn sớm, xạ trị có thể là lựa chọn đầu tiên để bảo vệ bệnh nhân khỏi di căn. Trong 1 vài trường hợp khác, xạ trị giúp thu nhỏ khối u trước phẫu thuật. Thỉnh thoảng xạ trị không điều trị được ung thư nhưng giúp kiểm soát được một số triệu chứng do ung thư gây ra, đặc biệt ở bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối. Xem thêm: Hóa trị và xạ trị - phương pháp nào hiệu quả hơn Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
Một số câu hỏi thường gặp » Xạ trị là gì? » Ai là người điều trị xạ trị cho bệnh nhân? » Bệnh nhân xạ trị có cần cách ly vớinhững người xung quanh? » Sự khác biệt về liều bức xạ của điều trị xạ trị so với chụp chẩn đoán? » Xạ trị có phải là phương pháp an toàn và hiệu quả? » Một số tác dụng phụ của xạ trị? » Bệnh nhân đang mang thai có thể điều trị xạ trị? » Xạ trị có ảnh hưởng đến việc có con sau này? » Xạ trị là gì? Xạ trị là một trong những phương pháp phổ biến nhất trong điều trị ung thư. Phương pháp này sử dụng các hạt hoặc sóng có năng lượng cao như: tia X, tia Gamma, các chùm tia điện tử, proton… để tiêu diệt hoặc phá hỏng các tế bào ung thư. Xạ trị có thể được tiến hành độc lập hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị khác như: phẫu thuật, hóa trị. Trên thực tế, có những loại thuốc làm tế bào ung thư trở nên nhạy với bức xạ hơn, nhờ đó giúp phương pháp xạ trị tiêu diệt tế bào ung thư tốt hơn. Có nhiều cách khác nhau để điều trị bằng tia xạ: xạ trị chiếu ngoài, xạ trị áp sát hoặc cho bệnh nhân uống, tiêm các thuốc chứa đồng vị phóng xạ. » Ai là người điều trị xạ trị cho bệnh nhân?
 Ảnh minh họa (Nguồn Khoa Xạ trị-Xạ phẫu) Trong suốt quá trình xạ trị, bệnh nhân sẽ được chăm sóc, điều trị bởi một nhóm chuyên gia y tế. Nhóm này gồm các thành phần: - Bác sỹ chuyên khoa về xạ trị: Bác sỹ chuyên khoa về xạ trị là người được đào tạo chuyên môn để điều trị ung thư bằng bức xạ. Đây là người chịu trách nhiệm chính về kế hoạch và quá trình điều trị của bệnh nhân. - Kĩ sư vật lý y học: Kĩ sư vật lý y học là người đảm bảo chất lượng của các thiết bị xạ trị, đảm bảo máy móc thiết bị xạ trị sẽ phát ra liều điều trị như phác đồ bác sỹ xạ trị đưa ra. Đồng thời kĩ vật lý y học cũng là người hỗ trợ các bác sỹ lập kế hoạch điều trị xạ trị. - Kĩ thuật viên xạ trị: Kĩ thuật viên xạ trị là người vận hành thiết bị xạ trị và đặt bệnh nhân điều trị hàng ngày. - Điều dưỡng xạ trị: Những điều dưỡng này được đào tạo đặc biệt về điều trị ung thư và họ sẽ đưa cho bệnh nhân các thông tin về xạ trị cũng như theo dõi các tác dụng phụ trong xạ trị. Bệnh nhân điều trị xạ trị cũng có thể cần đến sự chăm sóc của các chuyên gia dinh dưỡng, vật lý trị liệu hoặc các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác.
Ảnh minh họa (Nguồn Internet) Bệnh nhân xạ trị có thể được chia làm hai nhóm: - Nhóm 1: Bệnh nhân điều trị tia xạ ngoài. Những bệnh nhân nhóm này không phải là nguồn bức xạ nên không cần cách ly với những người xung quanh - Nhóm 2: Bệnh nhân điều trị xạ trị áp sát hoặc sử dụng thuốc phóng xạ qua đường uống, tiêm. Những bệnh nhân nhóm này là nguồn phóng xạ, cần phải cách ly với những người xung quanh. Thông thường những bệnh nhân này phải cách ly một thời gian tại bệnh viện và chỉ được xuất viện khi đã được đánh giá là an toàn cho những người tiếp xúc. Đặc biệt, phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ cần cách ly với bệnh nhân trong thời gian lâu hơn. » Xạ trị có phải là phương pháp an toàn và hiệu quả? Xạ trị là một phương pháp điều trị tốt, an toàn và hiệu quả. Mỗi năm, có hàng triệu bệnh nhân được điều trị xạ trị để chữa trị và kiểm soát các triệu chứng của bệnh ung thư. Bên cạnh đó, một số bệnh lành tính cũng có chỉ định xạ trị. Tuy nhiên, giống như các các phương pháp điều trị ung thư khác, xạ trị cũng có những tác dụng phụ không mong muốn.» Một số tác dụng phụ trong xạ trị? Bệnh nhân có thể gặp tác dụng phụ phụ thuộc vào kích thước và vị trí khối u. - Tác dụng phụ cấp tính: o Mệt mỏi, chán ăn, nôn, buồn nôn (khi hóa xạ trị đồng thời). o Viêm da vùng xạ trị. o Viêm phổi do tia xạ (xạ trị vùng ngực). o Giảm bạch cầu, hồng cầu, tiểu cầu (khi hóa xạ đồng thời). o Rụng tóc, viêm niêm mạc miệng, họng, viêm thực quản gây đau, nuốt vướng, nuốt khó ( xạ trị vùng đầu-cổ- ngực). o Đau bụng, đi lỏng, viêm bàng quang (xạ trị vùng bụng-chậu). - Tác dụng phụ muộn (sau khi kết thúc xạ trị vài tháng đến vài năm) o Teo da, hoại tử da vùng xạ trị o Khô miệng, khít hàm (xạ trị vùng đầu cổ) o Xơ phổi (xạ trị vùng ngực) o Viêm, dính ruột (xạ trị vùng bụng-chậu) o Ức chế tủy xương, ung thư thứ phát...( hiếm gặp) » Xạ trị có ảnh hưởng đến việc có con sau này
Ảnh minh họa (Nguồn Internet) Với những bệnh nhân chiến thắng ung thư, việc sinh con là một quyết định khó khăn cho cả nam và nữ. Họ phải cân nhắc nhiều thứ trước khi quyết định mang thai. Thông thường, việc mang thai sau điều trị ung thư là an toàn cho cả mẹ và bé. Việc mang thai dường như không làm tăng nguy cơ ung thư tái phát. Tuy nhiên, một số phụ nữ có thể được yêu cầu phải đợi một vài năm trước khi cố gắng sinh con. Thời gian chờ đợi này phụ thuộc vào một số yếu tố như: loại ung thư và giai đoạn, phương pháp điều trị và tuổi của phụ nữ. Một số chuyên gia khuyến cáo phụ nữ không nên mang thai trong 6 tháng đầu, sau khi kết thúc điều trị. Họ cho rằng những trứng hỏng sẽ rời khỏi cơ thể trong vòng 6 tháng đầu tiên. Một số chuyên gia khác khuyến cáo phụ nữ nên chờ từ 2 đến 5 năm trước khi cố gắng mang thai. Vì ung thư nhiều khả năng sẽ tái phát trong những năm này và điều trị ung thư trong thai kì phức tạp hơn Không có khuyến cáo chắc chắn nào về việc bệnh nhân nam sau điều trị ung thư phải chờ bao lâu. Nhưng các chuyên gia thường khuyên nên đợi từ 2 đến 5 năm. Tinh trùng có thể bị tổn thương trong quá trình điều trị ung thư và nên được thay thế trong 2 năm. Nhiều bệnh nhân ung thư lo lắng rằng sau này sinh con, con họ cũng bị ung thư. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng một đứa trẻ sinh ra từ bố/mẹ bị ung thư không có nguy cơ cao hơn so với những đứa trẻ có bố/mẹ khỏe mạnh. Tuy nhiên, có một số bệnh ung thư di truyền từ cha mẹ sang con thông qua gen. Nếu bệnh nhân mắc một trong những bệnh ung thư di truyền này, con cái họ có thể có nguy cơ cao hơn. Với những bệnh nhân này, họ có thể lựa chọn phương pháp thụ tinh qua ống nghiệm và kiểm tra sự thay đổi gen di truyền ở các trứng đã được thụ tinh. Chỉ những phôi không có gen đột biến mới được sử dụng. Bệnh nhân nên trao đổi với bác sỹ để hiểu hơn về nguy cơ ung thư và di truyền cho con cái. Nguồn tham khảo: 1. Quy trình hướng dẫn, chăm sóc bệnh nhân khi xạ trị - Khoa xạ trị- xạ phẫu - Bệnh viện TWQĐ 108 2. Having a Baby After Cancer: Pregnancy/Cancer.Net 3. Radiotherapy- what patients need to know/IAEA 4. What to Know About Pregnancy After Cancer Khoa Xạ trị Xạ phẫu - Bệnh viện TWQĐ 108 Chia sẻ |
