Pharaoh tái hiện hoạt động của bộ máy chính quyền Ai Cập cổ và cuộc đấu tranh xây dựng lại nhà nước - thực chất là cuộc đấu tranh giữa vương quyền và thần quyền. Đại diện cho vương quyền là Ramses XIII, "khỏe như bò mộng Apis, dũng mãnh như sư tử, thông tuệ như tăng lữ và rất công tâm". Ramses XIII là dũng tướng có tài thao lược, song cũng là một ông vua đam mê tửu sắc, còn nông nổi, dễ bị kích động và lắm khi không làm chủ được mình. Ramses XIII nung nấu ý chí khuất phục giới tăng lữ, giành quyền bính, canh tân đất nước, cải thiện đời sống cho dân lành, chia ruộng cày cho nông phu và cho họ nghỉ ngày thứ bảy. Tuy giàu tham vọng, Ramses XIII là một pharaoh lực bất tòng tâm, bởi ngân khố trống rỗng, nợ nần chồng chất và lúc nào cũng như một "con chim ưng kẹt giữa bầy quạ khoang". Khi tự tin vào sức mình, đồng nhất bản thân với nhà nước, Ramses XIII đã thể hiện đầy đủ bản lĩnh của một pharaoh. Song vị vua trẻ tuổi này cũng có những phút giây xao nhãng trách nhiệm vì những bóng hồng. Thông tuệ nhưng lắm lúc ngây thơ, cao thượng song nhiều khi tàn nhẫn, nhân vật Ramses XIII trong tác phẩm không giống bất kỳ khuôn mẫu nào và thực khó bình xét.
Đại diện cho phái tăng lữ là các đại tư tế Herhor, Mefres - những nhà thông thái của Ai Cập. Trên thực tế thời bấy giờ, tăng lữ là lực lượng điều hành công việc quốc gia, thao túng mọi quyền bính, đóng vai trò trụ cột trong công cuộc mở mang đất nước, xây dựng các công trình thế kỷ, bình tĩnh và khôn ngoan thực hiện những kế sách của mình. Thường thường, các đức vua Ai Cập phải nể vì thần linh và dựa vào giới tăng lữ thì mới mong lưu danh muôn thuở. Herhor và Mefres cùng hướng tới mục tiêu là luôn kìm giữ các pharaoh trong vòng cương tỏa, không để Ramses XIII nắm thực quyền, tuy nhiên họ khác nhau về động cơ và phương thức hành động. Herhor đầy tham vọng, song cũng cực kỳ cẩn trọng, bình tĩnh, thông minh và luôn tỉnh táo. Mefres hay tư thù, vô lương và tàn bạo. Trong khi đó, tư tế Sem lương thiện và công minh, tư tế Pentuer cao thượng, khiêm nhường, giàu lòng cảm thông với phận bạc của dân cày, tư tế Samentu cực kỳ dũng cảm, trí tuệ siêu phàm, ham khảo cứu, tính tình ngang ngược, sẵn sàng làm mọi việc để có quyền cao chức trọng... Pharaoh không chỉ hấp dẫn vì các nhân vật có cá tính. Cuốn sách đưa người đọc trở về Ai Cập cổ đại cách đây hàng nghìn năm. Độc giả được đến thăm và tìm hiểu kỹ hơn các công trình thế kỷ - biểu tượng của nền văn minh Ai Cập: Mê Cung, hồ nhân tạo Moeris rộng ba trăm kilomet vuông, kim tự tháp Cheops, tượng nhân sư và đền ngầm Horus, đền thờ những vị thần nổi tiếng theo quan niệm của người cổ đại (thần Seth, nữ thần Hathor, nữ thần Ashtoreth, nữ thần Isis, thần Amun, Osiris, Ptah...), các thành phố thời cổ đại như Memphis, Thebes, Abydos... Kế hoạch đào kênh nối liền Địa Trung Hải và Hồng Hải đã hình thành từ thời kỳ này. Pharaoh cũng cho người đọc cơ hội tìm hiểu phong tục, tập quán của người Ai Cập xưa, như tục ướp xác, tang lễ và mai táng pharaoh, cưới xin, lễ cầu kinh, lễ rước thần, cúng tế tại các đền thờ... Qua các trang sách, bạn đọc dường như đắm chìm vào thế giới kỳ bí ở vương quốc cổ đại nổi tiếng bên bờ Địa Trung Hải huyền thoại. Đọc Pharaoh, độc giả cũng nhận thấy nhiều nỗi trăn trở, bức xúc của Ai Cập cổ đại vẫn giữ nguyên tính thời sự, như vấn đề ruộng đất, thuế khoá, tham nhũng, lãng phí, lộng quyền... Xét về góc độ chính trị và xã hội, có thể gọi Pharaoh là cuốn tiểu thuyết mang tầm vĩ mô. Pharaoh được cho là hiện tượng đặc biệt trong sự nghiệp sáng tác của Bolesław Prus, thành quả của nền tiểu thuyết lịch sử Ba Lan thế kỷ 19 cũng như nền tiểu thuyết khảo cổ học của Tây Âu thời đó. Đang viết về đề tài những câu hỏi lớn của thời đại tại đất nước Ba Lan, bỗng Bolesław Prus chuyển sang thế giới xa xưa của Ai Cập cổ đại. Ngày 2/5/1895, ông hoàn thành bộ tiểu thuyết Pharaoh, gây ngạc nhiên lớn trong làng văn và bạn đọc Ba Lan, bởi trước đó ông không hề tiết lộ cho ai ý đồ viết tác phẩm này. Theo nữ nhà văn nổi tiếng Ba Lan Maria Dąbrowska, Pharaoh có lẽ là bộ tiểu thuyết đồ sộ duy nhất trong nền văn học thế giới viết về chính sách và bộ máy cai trị của một vương triều Ai Cập cổ đại. Tại Ba Lan, sau Chiến tranh thế giới thứ Hai, kể từ năm 1947, Pharaoh đã được tái bản hàng chục lần với số lượng hàng vạn bản in mỗi lần. Pharaoh được đưa vào giảng dạy trong nhà trường Ba Lan, là đề tài của rất nhiều cuộc hội thảo, hàng loạt công trình nghiên cứu. Bộ phim truyện lịch sử Pharaoh, công chiếu hồi cuối những năm 60 của thế kỷ trước, được công chúng Ba Lan rất mến mộ. Đó là bộ phim hoành tráng, công phu bậc nhất của điện ảnh Ba Lan thời bấy giờ. Năm 1967, phim được đề cử giải Oscar. 47 năm kể từ ngày ra đời (1965), năm 2012, ngành điện ảnh Ba Lan đã áp dụng công nghệ kỹ thuật số phục chế bộ phim. 200.000 trong số 217.500 ô hình của bộ phim dài 151 phút đã được các chuyên gia điện ảnh Ba Lan phục chế, thỏa mãn lòng mong mỏi của hàng triệu người yêu thích bộ phim lịch sử. Tiểu thuyết Pharaoh được chia làm hai tập. Tập một có tiêu đề Những cuộc đấu sinh tử và tập hai có tiêu đề Hoàng đế băng hà. Bên cạnh phần dịch thuật, nhà văn, dịch giả Lê Bá Thự còn đưa vào sách 126 chú thích giúp độc giả dễ tiếp cận sách. Hoàng Long |
