Vì sao hộ kinh doanh e ngại chuyển đổi lên doanh nghiệp

Hộ kinh doanh ngại lên doanh nghiệp vì ngán thuế: Chuyển đổi để kinh doanh thuận lợi hơn!

Chủ trương hợp lý, chính sách hỗ trợ phù hợp và môi trường kinh doanh thông thoáng sẽ tạo động lực cho hộ kinh doanh cá thể mạnh dạn chuyển đổi lên doanh nghiệp

• Hộ kinh doanh ngại lên doanh nghiệp vì ngán thuế

• Linh hoạt hỗ trợ hộ cá thể lên doanh nghiệp

Chấp nhận chuyển đổi từ hộ kinh doanh cá thể (gọi tắt là hộ kinh doanh - PV) lên doanh nghiệp (DN), các DN mất 1-2 năm đầu để làm quen với mô hình mới.

Thấy hợp lý thì "lên"

Trao đổi với phóng viên, các hộ kinh doanh đã thành DN cho biết nhờ phòng kinh tế quận/huyện, chi cục thuế hướng dẫn tận tình nên hoạt động khá thuận lợi: thu chi minh bạch, quản lý hiệu quả và lợi nhuận cuối năm cụ thể hơn so với trước đây. Mặc dù vậy, một số DN mới chuyển đổi vẫn chưa quen với việc quản lý theo mô hình DN nên còn gặp khó khăn, lúng túng.

Chị H.T.G, Giám đốc Công ty TNHH S.S.M, đang quản lý 2 phòng tập gym ở quận 7, TP HCM, kể chị "lên" DN từ tháng 6-2017 và đã từng tính đến phương án giải thể DN để trở lại làm hộ kinh doanh. Theo chị G., mặc dù quyết toán cuối năm 2017 tiền thuế thu nhập DN phải đóng thấp hơn 40% so với thuế khoán trước đó, số lần làm việc với các đoàn kiểm tra cũng giảm bớt nhưng đến nay chị vẫn… ngại với danh xưng giám đốc, chưa quen điều hành DN, không biết gì về nghiệp vụ kế toán. "Lên DN thấy khổ hơn vì thủ tục quá nhiều, thời gian đầu tôi rất nản nhưng giờ đã dần ổn định. Hy vọng vài năm nữa sẽ phát triển tốt" - chị G. chia sẻ.

Nhiều hộ kinh doanh cá thể còn ngại chuyển đổi lên doanh nghiệp Ảnh: Tấn Thạnh

Công ty TNHH H.V vừa chuyển đổi từ hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống, nhà hàng lên DN vào đầu năm 2018. Chị Yến, đại diện công ty, cho biết do thấy chủ trương của nhà nước rõ ràng, lập DN sẽ thuận lợi trong việc phát triển thương hiệu thành chuỗi nhà hàng nên đã quyết định chuyển đổi. Từ hộ kinh doanh đóng thuế khoán, giờ mỗi tháng công ty chị phải làm tập hợp hóa đơn chứng từ, làm báo cáo thuế rồi quyết toán với cơ quan thuế... "Dù còn nhiều bỡ ngỡ vì mới chuyển đổi, chưa rành các thủ tục thuế nhưng tôi thấy chủ trương hợp lý, lên DN kinh doanh có lãi thì đóng thuế, đó là nghĩa vụ. Mong là nhà nước có chính sách miễn, giảm thuế vài năm đầu để tạo thuận lợi cho các công ty mới thành lập" - chị Yến nói.

Chủ Công ty TNHH Yến Sào T.L (quận 5, TP HCM) cho hay không chỉ hộ kinh doanh của bà mà khá nhiều bạn bè trong ngành vừa làm thủ tục chuyển đổi lên công ty với hy vọng có được môi trường kinh doanh thuận lợi hơn. Khi còn là hộ kinh doanh, dù đóng theo thuế khoán nhưng đổi lại bà phải thường xuyên tiếp các đoàn kiểm tra của quản lý thị trường, y tế... Khi lên DN, các hoạt động thanh, kiểm tra được thực hiện theo chuyên đề, kế hoạch cụ thể; quy định là không được gây phiền hà cho hoạt động kinh doanh của DN nên việc thanh tra, kiểm tra giảm hẳn.

Còn rào cản thủ tục

Theo ông N.V.S, chủ cơ sở chế biến nông sản thực phẩm tại quận Thủ Đức (TP HCM) việc giữ mô hình hộ kinh doanh khiến ông chịu 2 thiệt thòi là không thể xuất khẩu trực tiếp và khâu xuất hóa đơn chậm hơn DN. Còn lại, mô hình hộ kinh doanh cá thể rất tiện lợi, linh động do không phải mất thời gian cho thủ tục thuế, ông có nhiều thời gian tập trung vào sản xuất kinh doanh. "Trước đây, khi khởi sự kinh doanh, chúng tôi lập DN nhưng sau đó đã xin phá sản do thủ tục quá phiền hà so với quy mô hoạt động của chúng tôi. Ngoài ra, DN thường bị "xin" tiền bằng các hình thức vận động, đóng góp trong khi hộ cá thể ít bị quấy rầy. Từ trường hợp của mình, tôi cho rằng chỉ khi nào DN được giảm các thủ tục hành chính, rút gọn thủ tục khai nộp thuế thì các hộ kinh doanh mới mạnh dạn lên DN" - ông S. đúc kết.

Cũng thẳng thắn từ chối lên DN, ông N.V.N, thương nhân chợ đầu mối nông sản thực phẩm Thủ Đức, đưa ra lý do là đã lớn tuổi, không rành máy vi tính, không có kế hoạch mở rộng cơ sở làm ăn. "Biết là DN làm ăn có lãi mới đóng thuế, thuế khoán lâu nay dù lỗ hay lãi cũng phải đóng nhưng bù lại không mất thời gian làm giấy tờ thủ tục, quản lý hóa đơn chứng từ... nên có thời gian nghỉ ngơi. Nếu con tôi theo nghề, muốn làm ăn lớn hơn và quản lý hiện đại hơn thì sẽ tự mở DN" - ông N. nói.

Ông Lê Thanh Hải, Trưởng Ban quản lý chợ Nguyễn Tri Phương (TP HCM), cho biết nhiều năm nay, quận liên tục vận động tiểu thương "lên" DN. Tuy nhiên, đến thời điểm này ngoài những hộ kinh doanh vàng bạc bắt buộc chuyển đổi thì số hộ còn lại ở chợ vẫn giữ nguyên mô hình hoạt động. Đây cũng là thực trạng chung tại các chợ trên địa bàn TP HCM.

Trên địa bàn quận, có khoảng 12.000 hộ kinh doanh, 20% trong đó có đủ điều kiện về doanh thu, số lượng lao động, quy mô… để chuyển đổi lên DN. Ông Đoàn Quang Luân - Trưởng Phòng Kinh tế quận 6, TP HCM - cho biết một vài hộ kinh doanh trên địa bàn sau thời gian lập DN đã giải thể, quay trở lại mô hình cũ. "Họ thành lập DN để xin giấy phép nhập khẩu hàng hóa trực tiếp nhưng sau 1 thời gian hoạt động không hiệu quả, phát sinh thêm chi phí, gặp rắc rối về giấy tờ thủ tục liên quan đến thuế nên bị quá tải, xin rút. Quy định mới cho phép hộ kinh doanh được phép nhập khẩu ủy thác từ DN khác đã tạo điều kiện cho họ nhập khẩu hàng hóa thuận lợi hơn nên đã quay lại mô hình kinh doanh phù hợp" - ông Luân nói thêm.

Theo số liệu của Sở Kế hoạch và Đầu tư, kế hoạch năm 2018 TP HCM sẽ vận động 20.000 hộ kinh doanh lên DN nhưng từ đầu năm đến nay, hầu như không có hộ nào chuyển đổi mô hình hoạt động. Năm 2017, TP HCM cũng đặt chỉ tiêu vận động 20.000 hộ lên DN nhưng kết quả chưa đến 2.000 DN thành lập mới đi lên từ hộ kinh doanh. Tính chung đến tháng 10-2018, cả 24 quận huyện mới có 1.641 hộ kinh doanh chuyển đổi thành DN. Trong đó, quận Bình Thạnh có số hộ kinh doanh lên DN nhiều nhất với 560 DN; quận 11, Bình Tân, huyện Bình Chánh xếp kế tiếp với hơn 100 DN. Tại các quận huyện khác chỉ vài chục, thậm chí vài hộ kinh doanh "lên đời".

Không ép buộc, tạo áp lực

Ông Lưu Trung Hòa, Phó Chủ tịch UBND quận 1, cho biết quan điểm của TP HCM là vận động hộ kinh doanh lên DN để họ hoạt động tốt hơn, lớn mạnh hơn chứ không phải dùng ý chí chủ quan và bộ máy hành chính ép họ chuyển đổi. "Quận 1 có 15.000 hộ kinh doanh nhưng chỉ hơn 200 hộ có doanh thu, quy mô lớn, có thể vận động lên DN. Những hộ đủ điều kiện lên DN đã tự chuyển đổi hoặc chuyển đổi từ năm 2017. Chúng tôi đang tiếp tục vận động, riêng những hộ buôn bán nhỏ thì không có chủ trương nâng lên DN" - ông Hòa nói.

T.Nhân

Thanh Nhân - Nguyễn Hải - Thái Phương - Ngọc Ánh

Ngại "lên đời"

Theo số liệu thống kê chính thức, hiện cả nước có gần 5 triệu hộ sản xuất, kinh doanh, gấp 10 lần số doanh nghiệp (DN) đang hoạt động, với tổng tài sản ước tính khoảng 655.000 tỷ đồng. Cũng theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) chỉ ra có đến 11% hộ kinh doanh thuộc diện phải chuyển đổi thành DN, tức là sử dụng lao động thường xuyên từ 10 người trở lên, nhưng chỉ có 5,6% hộ kinh doanh dự kiến sẽ chuyển đổi, còn lại vẫn chọn mô hình kinh doanh hộ gia đình.

Anh Nguyễn Văn Hải, chủ hộ kinh doanh cơ sở sản xuất nem giò Hải Bình (thành phố Thanh Hóa) cho hay: Từ năm 2010 cơ sở anh bắt đầu đăng ký sản xuất theo hộ kinh doanh. Doanh thu hàng năm từ 1-1,5 tỷ đồng. Với những tháng cao điểm giáp tết, cơ sở của anh phải huy động thường xuyên từ 15-20 nhân công. Hiện sản phẩm của gia đình anh cung cấp cho nhiều tỉnh thành trên cả nước.

Với quy mô sản xuất và khả năng hiện có, cơ sở sản xuất của anh Hải có đủ điều kiện để phát triển thành doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi đề cập đến có vấn đề chuyển đổi thành doanh nghiệp, anh Hải thừa nhận, "ngại" chuyển đổi. "Hiện nay quy mô hoạt động của gia đình vẫn nhỏ, lại chủ yếu dựa vào nhân lực trong gia đình. Mặt khác, nếu cố gắng lên DN thì sẽ “vướng” vào một số yêu cầu mang tính bắt buộc như sổ sách kế toán, mô hình tổ chức và quản lý cũng phức tạp hơn, nhất là sẽ chịu mức thuế cao hơn" - anh Hải cho hay.

Đa số các hộ kinh doanh ngại chuyển đổi vì cân nhắc giữa bài toán chi phí - lợi nhuận

Cũng theo anh Phạm Phúc Nguyên, hộ kinh doanh sản xuất gốm Nguyên Lĩnh, tại làng gốm Bát Tràng, Hà Nội cho biết, việc chuyển đổi thành doanh nghiệp sẽ có nhiều thuận tiện hơn như ký kết hợp đồng, được vay vốn ưu đãi, được miễn giảm thuế... Nhiều bạn hàng cũng đã đề nghị hộ kinh doanh của anh chuyển thành DN, tuy nhiên anh đã từ chối với lý do nếu trở thành DN thì phải gánh chi phí lớn quá và còn liên quan đến nhiều thủ tục rườm rà, nhân sự, bộ máy... cồng kềnh, giải quyết không nhanh gọn.

Đánh giá về vấn đề này, ông Hà Văn Lâm, Trưởng ban Hội làng nghề gốm sứ Bát Tràng cho biết: Rõ ràng, nhiều hộ kinh doanh nhìn thấy lợi ích của việc chuyển đổi thành DN, song thực tế vẫn còn tồn tại nhiều rào cản. Vì khi chuyển đổi thành DN, họ lo lắng sẽ phải nộp thuế nhiều hơn, thực hiện nghĩa vụ với người lao động cao hơn, phải thực hiện nghiêm ngặt các quy định trong sản xuất kinh doanh và nghiệp vụ kế toán, rồi áp lực thanh tra, kiểm tra nhiều hơn. Bên cạnh đó, bản thân các hộ kinh doanh cũng chưa nắm rõ quy trình, thủ tục của việc chuyển đổi. Đặc biệt, nhiều hộ kinh doanh lựa chọn mô hình này vì bài toán lợi ích - chi phí...

Cần đòn bẩy chính sách

Thực tế cho thấy, các hộ kinh doanh chỉ thực sự mặn mà với việc chuyển đổi thành DN khi nhìn thấy nhiều ưu thế hơn. Phân tích về những lợi ích khi hộ kinh doanh tham gia chuyển đổi, chuyên gia kinh tế Nguyễn Quốc Hải, Viện trưởng Viện Đào tạo, tư vấn và phát triển kinh tế - IDE cho hay: Theo cá nhân tôi, các hộ kinh doanh sẽ được hưởng rất nhiều điều kiện cũng như có cơ hội khi chuyển đổi sang DN.

Thứ nhất, về thủ tục chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp hiện dễ dàng hơn rất nhiều. Nhà nước cũng đang dành rất nhiều sự ưu đãi đối với các hộ kinh doanh muốn chuyển sang loại hình doanh nghiệp như miễn phí thành lập, miễn phí đăng ký con dấu...

Thứ hai, thủ tục kê khai thuế đã được cải tiến, đơn giản, chi phí thực hiện các thủ tục về thuế hiện nay rất thấp; việc được hoàn thuế giá trị gia tăng giúp DN chủ động kế hoạch tài chính, góp phần giảm chi phí sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thứ ba, phát triển hoạt động kinh doanh với quy mô lớn hơn, dễ dàng trong việc huy động vốn, ngân sách, được tham gia các hội nghề nghiệp, được đào tạo kiến thức về DN, được tiếp cận với hệ thống quản lý kế toán hiện đại và nâng cao năng lực quản trị DN.

Thứ tư, về nguồn nhân lực hộ kinh doanh sẽ được tham gia trực tiếp giao dịch việc làm và tuyển dụng lao động theo nhu cầu của DN. Đồng thời có nhiều thuận lợi hơn trong việc tiếp cận mở rộng mặt bằng kinh doanh phát triển hoạt động kinh doanh với quy mô lớn hơn, dễ dàng trong việc huy động vốn, ngân sách...

Đặc biệt, ông Hải nhấn mạnh, đi kèm với nhiều giải pháp, bản thân mỗi hộ kinh doanh cần tự ý thức được sự chủ động nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ cùng với sự thúc đẩy của kinh tế mới có thể giúp các hộ chuyển từ những cá thể đơn lẻ trở thành cộng đồng DN, phát triển theo xu thế hội nhập và tiệm cận với nền kinh tế 4.0.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, mặc dù thủ tục đã có nhiều cải cách nhưng vẫn còn rườm rà. Do vậy, để khuyến khích các hộ kinh doanh chuyển đổi thì cơ quan nhà nước nên dùng đòn bẩy kinh tế hơn là mệnh lệnh hành chính. Đặc biệt, cần cơ chế thông thoáng, phù hợp với quy mô, tính chất kinh doanh của từng ngành nghề; tuyên truyền định hướng rõ làm sao để mỗi doanh nhân, hộ kinh doanh thấy được những lợi ích từ việc chuyển đổi, tự xoay chuyển để mở rộng và phát triển hơn.

Cũng theo nghiên cứu của CIEM cho thấy, một trong những "rào cản" là khung pháp luật liên quan chưa quy định nhất quán về đối tượng thuộc diện chuyển đổi, chưa quy định cho phép chuyển đổi trực tiếp giữa hộ kinh doanh và các loại hình DN, làm cho thủ tục chuyển đổi phức tạp, thiếu chế tài thực hiện chuyển đổi, chính sách hỗ trợ DN nhỏ và vừa chưa thực sự hiệu quả, chưa đủ khuyến khích hộ kinh doanh đủ điều kiện đăng ký thành lập DN. Ngoài ra, phần lớn các hộ kinh doanh quen với tập quán kinh doanh nhỏ, lẻ, gia truyền nên ngại thay đổi.

Theo điều tra của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP), một trong những lý do khiến các hộ kinh doanh chưa muốn "lên đời" thành DN ngoài gánh nặng thủ tục, còn quá nhiều các khoản chi chính thức và không chính thức. Kết quả điều tra PCI 2017 cho thấy, 9 - 11% DN được khảo sát cho rằng chi phí không chính thức chiếm tới hơn 10% doanh thu. Bên cạnh đó, mức thuế suất áp dụng cho các DN nhỏ và vừa vẫn chưa mang tính khuyến khích, nếu trở thành DN, hộ kinh doanh vẫn phải đóng mức thuế thu nhập DN lên tới 20%.