Một số dự án đầu tư, từ khâu chuẩn bị đến thực hiện đầu tư đi vào sản xuất có thể xảy ra nhiều loại rủi ro khác nhau, có thể là do nguyên nhân chủ quan cũng có thể là do nguyên nhân khách quan. Việc tính toán khả năng tài chính của dự án chỉ đúng trong trường hợp dự án không bị ảnh hưởng bởi một loại các rủi ro có thể xảy ra. Vì vậy, việc đánh giá, phân tích, dự đoán các rủi ro có thể xảy ra là rất quan trọng nhằm tăng tính khả thi của phương án tính toán dự kiến cũng như chủ động có biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu. Show
Dưới đây là một số rủi ro chủ yếu:
Rủi ro này được xem là gồm tất cả những bất ổn về tài chính và chính sách của nơi hoặc địa điểm xây dựng dự án, bao gồm: các sắc thuế mới, hạn chế và chuyển tiền, quốc hữu hoá, tư hữu hoá hay các luật nghị quyết, nghị định và các chế tài khác có liên quan đến dòng tiền của dự án. Loại rủi ro này có thể giảm thiểu bằng nhiều cách: - Khi thẩm định dự án, phải xem xét mức độ tuân thủ của dự án (theo hồ sơ dự án), để đảm bảo chấp hành nghiêm chỉnh các luật và quy định hiện hành có liên quan tới dự án. - Chủ đầu tư nên có những hợp đồng ưu đãi riêng quy định về vấn đề này. - Những bảo lãnh cụ thể về cung cấp ngoại hối sẽ góp phần hạn chế ảnh hưởng tiêu cực tới dự án. - Bảo hiểm tín dụng, xuất khẩu…
Rủi ro này được xem là việc hoàn tất dự án không đúng thời hạn, không phù hợp với các tiêu chuẩn và thông số thực hiện. Loại rủi ro này nằm ngoài khả năng điều chỉnh, kiểm soát của ngân hàng, tuy nhiên nó có thể giảm thiểu bằng cách đề xuất với chủ đầu tư thực hiện các biện pháp sau: - Lựa chọn nhà thầu xây dựng uy tín, có sức mạnh tài chính và kinh nghiệm. - Thực hiện nghiêm túc việc bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh chất lượng công trình. - Giám sát chặt chẽ trong quá trình xây dựng. - Hỗ trợ của cấp có thẩm quyền, dự phòng về tài chính của khoa học trong trường hợp vượt dự toán. - Quy định rõ trách nhiệm, vấn đề đền bù, giải toả mặt bằng. - Hợp đồng giá cố định hoặc chìa khoá trao tay với sự phân chia rõ ràng nghĩa vụ của mỗi bên.
Rủi ro này bao gồm: Thị trường không chấp nhận hoặc không đủ cầu đối với sản phẩm, dịch vụ đầu ra của dự án; do sức ép cạnh tranh, giá bán sản phẩm không đủ để bù đắp lại các khoản chi phí của dự án;… Loại rủi ro này có thể giảm thiểu bằng cách: - Nghiên cứu thị trường, đánh giá phân tích thị trường, thị phần cẩn thận. - Dự kiến cung cầu thận trọng, không nên có những dự báo quá lạc quan. - Phân tích khả năng thanh toán, thiện ý, hành vi của người tiêu dùng - Xem xét các hợp đồng bao tiêu sản phẩm dài hạn với bên có khả năng về tài chính. - Hỗ trợ bao tiêu sản phẩm của Chính phủ - Khả năng linh hoạt của cơ cấu sản phẩm, dịch vụ đầu ra. Đây là rủi ro khi dự án không có được nguồn nguyên liệu (đầu vào) với số lượng, giá cả và chất lượng như dự kiến để vận hành dự án, tạo dòng tiền ổn định, đảm bảo khả năng trả nợ vốn vay để đầu tư. Loại rủi ro này có thể giảm thiểu bằng cách: - Trong quá trình xem xét dự án, cán bộ thẩm định phải nghiên cứu, đánh giá cẩn trọng các báo cáo về chất lượng, trữ lượng nguyên nhiên liệu vật liệu đầu vào trong hồ sơ dự án. Đưa ra những nhận định ngay từ ban đầu trong tính toán, xác định hiệu quả tài chính của dự án. - Nghiên cứu sự cạnh tranh giữa các nguồn cung cấp nguyên nhiên vật liệu. - Linh hoạt về thời gian và số lượng nguyên nhiên vật liệu mua vào. - Những thoả thuận với cơ chế chuyển qua tới người sử dụng cuối cùng. - Những hợp đồng cung cấp nguyên nhiên vật liệu đầu vào dài hạn với nhà cung cấp có uy tín.
Đây là những rủi ro về việc dự án không thể vận hành và bảo trì ở mức độ phù hợp với các thông số thiết kế ban đầu. Loại rủi ro này, chủ đầu tư có thể giảm thiểu thông qua thực hiện một số biện pháp sau: - Sử dụng công nghệ đã được kiểm chứng - Bộ phận vận hành dự án phải được đào tạo tốt, có kinh nghiệm. - Có thể ký hợp đồng vận hành và bảo trì với những điều khoản khuyến khích và phạt vi phạm rõ ràng. - Bảo hiểm các sự kiện bất khả kháng tự nhiên như lụt lội, động đất, chiến tranh… - Kiểm soát ngân sách và kế hoạch vận hành. - Quyền thay thế người vận hành do không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ.
Rủi ro này thể hiện những tác động tiêu cực của dự án đối với môi trường và người dân xung quanh. Loại rủi ro này có thể giảm thiểu bằng một số biện pháp sau: - Báo cáo đánh giá tác động của môi trường phải khách quan và toàn diện, được cấp có thẩm quyền chấp nhận bằng văn bản. - Nên có sự tham gia của các bên liên quan như cơ quan quản lý môi trường và chính quyền địa phương, từ khi bắt đầu triển khai dự án. - Tuân thủ các quy định về môi trường. Đây là những rủi ro phát sinh từ môi trường kinh tế vĩ mô, bao gồm tỷ giá hối đoái, lạm phát, lãi suất… Loại rủi ro này có thể giảm thiểu bằng cách: - Phân tích các điều kiện kinh tế vĩ mô cơ bản. - Sử dụng các công cụ thị trường như hoán đổi và tự bảo hiểm. - Bảo vệ trong các hợp đồng như chỉ số hoá, giá cả leo thang, bất khả kháng… - Đảm bảo của Nhà nước về phá giá tiền tệ và cung cấp ngoại hối (nếu được). Trên đây là những nội dung căn bản trong bất cứ một quá trình thẩm định dự án đầu tư nào. Có thể nói, thẩm định dự án đầu tư là một công việc hết sức phức tạp, nó đòi hỏi phải luôn hoàn thiện qua thực tế chứ không phải chỉ dừng lại ở lý thuyết. Vì vậy, việc không ngừng nâng cao chất lượng công tác thẩm định dự án đầu tư đối với các ngân hàng là điều rất cần thiết để giảm thiểu rủi ro, phát huy hiệu quả hoạt động của mình một cách tối đa… Trong công tác thẩm định dự án đầu tư, việc thẩm định tài chính của dự án đầu tư là một vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết đối với bất kỳ một dự án nào. Những phân tích, đánh giá về mặt tài chính sẽ giúp người thẩm định tìm hiểu về dự án một cách toàn diện hơn, sâu rộng hơn, có được những đánh giá chính xác hơn đối với dự án đó. Vì xét một cách toàn diện, bất kỳ một dự án nào đều được phản ánh một cách hoàn hảo nhất qua các chỉ tiêu về tài chính như Doanh thu, chi phí, lãi lỗ qua các năm dự tính… Chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về công tác thẩm định tài chính dự án đầu tư trong phần sau để có được những hiểu biết bao quát hơn về vấn đề này. Mục lục bài viết
1. Rủi ro trong hoạt động tín dụng1.1 Khái niệm rủi ro tín dụngLà rủi ro do một khách hàng hay một nhóm khách hàng vay vốn không trả được nợ cho Ngân hàng. Trong kinh doanh Ngân hàng rủi ro tín dụng là loại rủi ro lớn nhất, thường xuyên xảy ra và gây hậu quả nặng nề có khi dẫn đến phá sản Ngân hàng.  >>Luật sư tư vấn pháp luật dân sự, gọi:1900.6162 1.2 Nguyên dân dẫn đến rủi ro trong tín dụng bao gồm1.2.1 Nguyên nhân từ phía ngân hàng>> Xem thêm: Thư tín dụng là gì ? Những điều cần biết khi thanh toán bằng thư tín dụng (L/C) ? Ngân hàng đưa ra chính sách tín dụng không phù hợp với nền kinh tế và thể lệ cho vay còn sơ hở để khách hàng lợi dụng chiếm đoạt vốn của Ngân hàng. Do cán bộ Ngân hàng chưa chấp hành đúng quy trình cho vay như: không đánh giá đầy đủ chính xác khách hàng trước khi cho vay, cho vay khống, thiếu tài sản đảm bảo, cho vay vượt tỷ lệ an toàn. Đồng thời cán bộ Ngân hàng không kiểm tra, giám sát chặt chẽ về tình hình sử dụng vốn vay của khách hàng. Do trình độ nghiệp vụ của cán bộ tín dụng còn nên việc đánh giá các dự án, hồ sơ xin vay còn chưa tốt, còn xảy ra tình trạng dự án thiếu tính khả thi mà vẫn cho vay.Cán bộ Ngân hàng còn thiếu tinh thần trách nhiệm, vi phạm đạo đức kinh doanh như: thông đồng với khách hàng lập hồ sơ giả để vay vốn, xâm tiêu khi giải ngân hay thu nợ, đôi khi còn nể nang trong quan hệ khách hàng. Ngân hàng đôi khi quá chú trọng về lợi nhuận, đặt những khoản vay có lợi nhuân cao hơn những khoản vay lành mạnh. Do áp lực cạnh tranh với các Ngân hàng khác. Do tình trạng tham nhũng, tiêu cực diễn ra trong nội bộ Ngân hàng. 1.2.2 Nguyên nhân từ phía khách hàngNgười vay vốn sử dụng vốn vay sai mục đích, sử dụng vào các hoạt động có rủi ro cao dẫn đến thua lỗ không trả được nợ cho Ngân hàng. Do trình độ kinh doanh yếu kếm, khả năng tổ chức điều hành sản xuất kinh doanh của lãnh đạo còn hạn chế.Doanh nghiệp vay ngắn hạn để đầu tư vào tài sản lưu động và cố định. Doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thiếu sự linh hoạt, không cải tiến quy trình công nghệ, không trang bị máy móc hiện đại, không thay đổi mẫu mã hoặc nghiên cứu nâng cao chất lượng sản phẩm...dẫn tới sản phẩm sản xuất ra thiếu sự cạnh tranh, bị ứ đọng trên thị trường khiến cho doanh nghiệp không có khả năng thu hồi vốn trả nợ cho Ngân hàng. Do bản thân doanh nghiệp có chủ ý lừa gạt, chiếm dụng vốn của ngân hàng, dùng một loại tài sản thế chấp đi vay nhiều nơi, không đủ năng lực pháp nhân. 1.2.3 Nguyên nhân khácDo sự thay đổi bất thường của các chính sách, do thiên tai bão lũ, do nền kinh tế không ổn định khiến cho cả Ngân hàng và khách hàng không thể ứng phó kịp. Do môi trường pháp lý lỏng lẻo, thiếu đồng bộ, còn nhiều sơ hở dẫn tới không kiểm soát được các hiện tượng lừa đảo trong việc sử dụng vốn của khách hàng. Do sự biến động về chính trị xã hội trong và ngoài nước gây khó khăn cho doanh nghiệp dẫn tới rủi ro cho Ngân hàng. Ngân hàng không theo kịp đà phát triển của xã hội, nhất là sự bất cập trong trình độ chuyên môn cũng như công nghệ Ngân hàng. Do sự biến động của kinh tế như suy thoái kinh tế, biến động tỷ giá, lạm phát gia tăng ảnh hưởng tới doanh nghiệp cũng như Ngân hàng. Sự bất bình đẳng trong đối sử của Nhà nước dành cho các NHTM khác nhau. Chính sách Nhà nước chậm thay đổi hoặc chưa phù hợp với tình hình phát triển đất nước. 2. Một số giải pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụngHoạt động tín dụng luôn là một hoạt động cơ bản và quan trọng nhất của NHTM. Vì vậy việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng là rất quan trọng đối với hoạt động tín dụng của ngân hàng. >> Xem thêm: Phân loại các hình thức tín dụng phổ biến nhất hiện nay 2.1 Nâng cao chất lượng công tác thẩm định và phân tích tín dụngRà soát, chỉnh sửa và hoàn thiện các quy trình nội bộ, ứng dụng thông tin phù hợp với các thông tin của pháp luật có liên quan. Thu thập thông tin về các khách hàng cần kịp thời và chính xác: Đối với khách hàng cá nhân: Cần theo dõi, nắm bắt được thông tin cá nhân của khách hàng một cách kịp thời, chính xác về: Tuổi tác, trình độ học vấn, công việc đang làm…để có được đánh giá chính xác về tình hình tài chính và khả năng trả nợ của khách hàng thông qua mô hình điểm số tín dụng đối với khách hàng cá nhân. Đối với khách hàng doanh nghiệp: Cần thu thập kịp thời về tình hình sản xuất kinh doanh, tình hình tài chính của khách hàng ….Để từ đó có chính sách cấp tín dụng và quản lý tín dụng một cách có hiệu quả, tránh được những rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động tín dụng. Cần chú trọng đến công tác đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực có đủ năng lực, trình độ, đạo đức nghề nghiệp để thực hiện các hoạt động nghiệp vụ, có cơ chế ủy quyền, quy định trách nhiệm đối cán bộ phụ trách và tác nghiệp. Cần tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, kiểm toán nội bộ và ứng dụng công nghệ mới để kịp thời phát hiện, ngăn ngừa sai phạm, rủi ro 2.2 Sử dụng các bảo đảm tín dụngNgân hàng cần quan tâm tới khâu định giá tài sản một cách chuẩn xác và đảm bảo đầy đủ tính pháp lý của những tài sản này. Với tài sản thế chấp, ngân hàng cũng cần kiểm tra xem việc sử dụng tài sản có hợp lý, đúng như cam kết hay không. Với các đảm bảo bằng bảo lãnh, những nội dung giám sát người bảo lãnh cũng giống như đối với khách hàng đi vay ( tuy nhiên phần lớn là giám sát gián tiếp thông qua thông tin thu thập được ). 2.3 Chú trọng công tác thu thập thông tin tín dụngThực hiện việc quản lý dữ liệu tập trung, đảm bảo có sẵn thông tin cho các nhà quản trị khi đưa ra quyết định cho vay. Triển khai việc xếp hạng tín dụng đối với khách hàng vay, nâng cấp đảm bảo chính xác và kịp thời hệ thống thông tin báo cáo và quản trị rủi ro. Tăng cường việc sử dụng các thông tin liên bộ, liên ngành góp phần hỗ trợ trong việc đưa ra các quyết định tín dụng một cách chính xác. 2.4 Tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tín dụng>> Xem thêm: Hạn mức tín dụng là gì ? Phân loại, điều kiện áp dụng hạn mức tín dụng Quy trình tín dụng là quá trình cấp tín dụng của ngân hàng bao gồm nhiều giai đoạn và có quan hệ chặt chẽ với nhau: mang tính chất liên hoàn, theo một trật tự nhất định, kết quả của giai đoạn trước là cơ sở thực hiện giai đoạn tiếp theo và tác động đến chất lượng của giai đoạn sau; trong mỗi giai đoạn lại bao gồm nhiều công việc được thực hiện theo hệ thống những nguyên tắc và những quy định. Hiện nay, các NHTM đều có thiết lập quy trình tín dụng, giúp cho các nhà quản trị tín dụng có thông tin đầy đủ trước khi quyết định cấp tín dụng, bao gồm: Lập hồ sơ đề nghị cấp tín dụng, Phân tích tín dụng, Ra quyết định tín dụng, Giải ngân, Giám sát và thu hồi nợ, Thanh lý hợp đồng tín dụng 3. Sử dụng các nghiệp vụ phái sinh tín dụng để phòng ngừa rủi roNgày nay các nhà quản lý rủi ro đang được tập trung vào hai lĩnh vực. Thứ nhất, phát triển các mô hình để đo lường rủi ro tín dụng. Thứ hai, đưa ra các hợp đồng phái sinh để có thể chuyển giao rủi ro tín dụng. Phái sinh tín dụng là một nghiệp vụ cho phép các NH và các tổ chức tín dụng chuyển rủi ro tín dụng sang những tổ chức sẵn sang chấp nhận rủi ro khác. Gần đây, sự chú ý đã tập trung và việc chuyển giao rủi ro tín dụng từ một NH sang một đối tác khác bằng cách sử dụng các hợp đồng phái sinh tín dụng. Đặc điểm chung của những công cụ quản lý rủi ro này chính là chúng giữ nguyên các tài sản có trên sổ sách kế toán của những tổ chức khởi tạo ra những tài sản đó, đồng thời sẽ chuyển giao một phần rủi ro tín dụng có sẵn trong những tài sản này sang các đối tác khác, thông qua đó sẽ đạt được một số mục tiêu: Các tổ chức khởi tạo có một phương tiện để chuyển giao rủi ro tín dụng mà không cần bán tài sản đó đi; khi việc bán tài sản có làm suy yếu mối quan hệ của NH với khách hàng, thì chuyển giao rủi ro tín dụng sẽ cho phép NH này duy trì được các mối quan hệ sẵn có. 4. Các giải pháp phát triển tín dụng tại Việt Nam4.1 Tăng cường công tác quảng bá cho khách hàngNghiên cứu thực tiễn ở một số nước cho thấy, nhận thức của các thành phần kinh tế đối với việc sử dụng sản phẩm bảo hiểm tín dụng là một yếu tố mang tính chất quyết định đến sự thành bại của việc phát triển bảo hiểm tín dụng. Mặc dù thị trường bảo hiểm tín dụng là vô cùng tiềm năng nhưng hầu hết các khách hàng đều thờ ơ với việc tham gia mọi hình thức bảo hiểm chứ không riêng gì bảo hiểm tín dụng. Để tăng cường công tác quảng bá cho khách hàng cần thực hiện các giải pháp sau: Khai thác những khách hàng đang có khoản vay tín dụng đối với các loại tài sản thế chấp và điều kiện về thời gian thanh toán là trả tiền sau. Nhân viên có thể tư vấn cho họ về những thiệt hại có thể xảy ra. Thường xuyên tổ chức các cuộc hội thảo về bảo hiểm tín dụng, mời các các khách hàng đến tham gia, đây là một dịch vụ mới, các công ty bảo hiểm cần phải giúp các khách hàng hiểu rõ về lợi ích khi tham gia bảo hiểm. Và cập nhật các thông tin về công ty bảo hiểm. Gửi thư trực tiếp đến khách hàng, theo phương thức này, công ty bảo hiểm có thể dễ dàng tiếp cận nhiều đối tượng khách hàng; và tham gia các hội chợ thương mại,từ đó nhân viên khai thác bảo hiểm có thể tiếp cận, tư vấn về sản phẩm bảo hiểm mà công ty mình đang triển khai. >> Xem thêm: Khái niệm tín dụng thương mại ? Nội dung của tín dụng thương mại ? 4.2 Phát triển kênh phân phối sản phẩm bảo hiểm qua hệ thống ngân hàngCác công ty bảo hiểm cần phát triển kênh phân phối sản phẩm bảo hiểm qua hệ thống ngân hàng. Thông qua sự hợp tác này, công ty bảo hiểm có thể tiếp cận hệ thống khách hàng đó. Với những khách hàng vay vốn tại ngân hàng để mua sắm tài sản có giá trị lớn thì ngân hàng có thể chấp nhận hợp đồng bảo hiểm tín dụng là tài sản thế chấp. 4.3 Tăng cường thiết lập quan hệ đối tácGia tăng tìm kiếm sự hợp tác với các công ty bảo hiểm tín dụng quốc tế hàng đầu là cần thiết đối với hệ thống các công ty bảo hiểm trong nước để từ đó học hỏi kinh nghiệm, thiết lập cơ cấu chấp nhận và chuyển giao rủi ro bảo hiểm, tái bảo hiểm tín dụng phù hợp. Ngoài ra, Các công ty bảo hiểm cần tăng cường mối quan hệ với các công ty môi giới bảo hiểm. Những nhà môi giới này có lợi thế là có nhiều mối quan hệ thân thiết với các nhà lãnh đạo hay những nhân viên tài chính kế toán… có ảnh hưởng đến quyết định mua sản phẩm bảo hiểm hay không. Ngoài sự hiểu biết về tình hình hoạt động của doanh nghiệp, họ cũng là những người rất am hiểu về tài chính, đầu tư, diễn biến kinh tế, tỷ giá, thanh toán quốc tế… nên hoàn toàn có thể tư vấn khách hàng mà nhà bảo hiểm không phải mất nhiều chi phí đào tạo. 4.4 Thành lập bộ phận bảo hiểm tín dụng riêngBảo hiểm tín dụng có những đặc thù riêng so với các loại hình bảo hiểm khác. Nó thuộc loại sản phẩm bảo hiểm tài chính. Khi mới bắt đầu triển khai, số lượng khách hàng chưa nhiều, công ty bảo hiểm có thể gộp chung bảo hiểm tín dụng và bảo hiểm hàng hóa. Tuy nhiên, khi lượng khách hàng tăng lên thì công ty bảo hiểm phải đầu tư thành lập một bộ phận riêng biệt chuyên triển khai về bảo hiểm tín dụng để thẩm định, đánh giá rủi ro và nhận chuyển giao kỹ thuật từ các đối tác nước ngoài, từ đó dần dần có thể triển khai độc lập. Như vậy, có nghĩa là, trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hiện nay có những dấu hiệu khởi sắc tích cực: GDP tăng trưởng cao, thu hút đầu tư lớn, lạm phát thấp, thị trường tài chính ổn định, thị trường bảo hiểm cũng đã duy trì được mức tăng trưởng cao và phát triển ổn định. Với những nỗ lực không ngừng của cơ quan quản lý trong việc điều chỉnh cơ chế chính sách bắt kịp những biến động của thị trường trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, cùng với việc không ngừng hoàn thiện phát triển hoạt động kinh doanh bền vững của các doanh nghiệp bảo hiểm trên thị trường, thị trường bảo hiểm đang ngày càng thể hiện được vai trò, vị trí trong nền kinh tế xã hội, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, bổ trợ cho các chính sách an sinh xã hội, bảo vệ tài chính cho các nhà đầu tư, thúc đẩy hội nhập, hợp tác kinh tế quốc tế, thực hiện các chương trình mục tiêu, nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ.Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được trong năm qua, thị trường bảo hiểm vẫn còn một số điểm cần tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo phù hợp với sự phát triển của thị trường.
Trân trọng! Bộ phận tư vấn pháp luật dân sự - Công ty luật Minh Khuê >> Xem thêm: Tín dụng nhà nước là gì ? Đặc điểm, nội dung của tín dụng nhà nước ? |
