Tình làng nghĩa xóm trong thời đại mới
Sau ngày non sông liền một dải, nhất là khi sự nghiệp đổi mới đất nước được tiến hành, TP HCM trở thành đầu tàu kinh tế của cả nước, nên nhân dân ở các tỉnh/ thành tụ về đây ngày càng nhiều.
-
Xây bản sắc văn hóa đô thị TP HCM: "Bán bà con xa mua láng giềng gần"
-
Xây bản sắc văn hóa đô thị TP HCM: Văn hóa thị dân làm nên văn minh đô thị
-
Xây bản sắc văn hóa đô thị TP HCM: "Hòn ngọc Viễn Đông" - Giấc mơ và hiện thực
Không ít người lo lắng rằng văn hóa TP HCM sẽ nhạt nhòa nhưng có không ít người tự tin văn hóa TP HCM sẽ giúp những cư dân mới hội nhập tốt hơn. Quả thật như thế. Mạch thiện trong mỗi con người ngày được khơi nguồn qua các phong trào tương thân tương ái, đền ơn đáp nghĩa, xã hội - từ thiện...
Những năm gần đây, cả hệ thống chính trị TP HCM đã, đang nỗ lực xây dựng hình mẫu con người TP yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo trong hiện tại và tương lai; phát huy vai trò của gia đình trong việc xây dựng môi trường văn hóa…
Việc xây dựng hình mẫu con người TP yêu nước xem ra không khó. Về nhân ái, nghĩa tình… từ xa xưa, ông cha ta đã từng dạy: "Bán bà con xa mua láng giềng gần". Điều này cho thấy người dân Việt luôn tìm không gian sinh tồn và đã cộng cư với nhau, tình làng nghĩa xóm được cố kết để giữ gìn sự bình yên cho mọi người, mọi nhà. Thời đại đã đổi thay, đô thị hóa ngày càng mở rộng nên cần phát huy vai trò hệ thống chính trị cơ sở. Thời gian qua, ở TP HCM, các chi bộ đường phố, ban điều hành tổ dân phố, ban hòa giải tổ dân phố đã làm tốt vai trò hạt nhân của mình. Người dân TP HCM thực hiện tốt các phong trào hành động cách mạng tại mỗi địa phương. Việc "phát huy vai trò của gia đình trong việc xây dựng môi trường văn hóa" mà cả hệ thống chính trị TP HCM cũng đã, đang triển khai là đúng cốt lõi vấn đề. Tất nhiên, vai trò của nhà trường cũng không được xem nhẹ. Tình làng nghĩa xóm ngày nay vẫn được giữ gìn nhưng trên tinh thần mới, đáp ứng nhu cầu phát triển của một đô thị phát triển hiện đại.
Người dân hẻm 96 Nguyễn Thông quận 3, TP HCM cùng nhau làm đẹp con hẻm nơi mình sinh sống,Ảnh: HOÀNG TRIỀU
Vu Gia
Hàng xóm thăm hỏi nhau để vun đắp tình làng nghĩa xóm. Ảnh: Thanh Đồng
“Bán bà con xa, mua láng giềng gần”
Từ đĩa xôi làm quen lúc ấy, gia đình chị tôi bắt đầu hòa nhập và trở thành một hộ mới trong cái xóm lao động nơi thành phố. Tổ nhân dân tự quản (NDTQ) có hai mươi mấy hộ thì hơn một nửa là công nhân viên chức, đóng cửa đi làm từ sáng đến chiều tối mới về. Còn lại là các hộ lao động, người lớn tuổi. “Lối sống nơi nhà phố dường như khiến mỗi nhà tách bạch, ít qua lại, gần gũi nhau, không như ở nông thôn. Tình làng nghĩa xóm lợt lạt, chắc buồn...”, chuyển từ quê lên phố, không ít người như chị tôi đã băn khoăn như thế.
Cô bạn Ngọc Hảo của tôi tâm sự: “Mình đi làm cả ngày, tối mới về đến nhà, về nhà thì ở trong nhà mình, chẳng có khi nào qua lại chuyện trò với lối xóm. Về xóm này cũng 3 - 4 năm mà không biết hết tên của các nhà trong xóm”. Bạn tôi cũng là một công chức trẻ, hai vợ chồng vừa mua nhà phố, ra riêng mấy năm nay. Xóm của Ngọc Hảo là khu dân cư mới, toàn gia đình trẻ hoặc người lớn tuổi xây cất để dưỡng già, ai cũng là người mới, không khỏi xa lạ nhau. Câu chuyện của bạn không phải là hiếm.
Tôi nhớ lời mẹ nói với chị lúc dọn về nhà mới: “Xóm giềng có thể không qua lại nhiều nhưng quan trọng là phải dĩ hòa vi quý, sống sao cho hài hòa, lễ độ, biết điều nha con”. Đó cũng là kinh nghiệm, là cách mà gia đình bao năm sinh sống, tạo nên mối cố kết xóm giềng. Lối sống hiện đại ngày nay dễ khiến người ta xa cách, mâu thuẫn với nhau. Nhà kia mới mừng đầy tháng đứa cháu nội thì mở dàn loa công suất lớn hát karaoke, đến chung vui với ba mẹ cháu nhưng bà con không khỏi ngán ngại tiếng nhạc xập xình ồn ào cả ngày. Nhà nọ hay có thói quen cứ tối tối lại mang rác để sang... góc nhà bên cạnh, mâu thuẫn tích tụ, một ngày hai bên cãi vả qua lại chỉ vì... cái túi rác.
“Thôi thì lâu lâu có một bữa, mình cũng thông cảm cho người ta, đến họp tổ lựa lời nhắc khéo. Sống cùng một xóm với nhau, quan trọng là đừng để xảy ra mâu thuẫn, bất hòa, nhường nhịn một tiếng để tình làng nghĩa xóm được hài hòa”, thấy tôi bức xúc cằn nhằn, cô Sáu Dân, tổ trưởng tổ NDTQ nơi tôi sống khuyên. “Nhà phố coi vậy mà dễ mích lòng hơn nhà quê. Tại xa cách, tại ít hiểu nhau, tại... mạnh ai nấy sống”, cô bạn Ngọc Hảo tặc lưỡi nói. Cô Sáu Dân cười: “Hàng xóm đi qua đi lại gặp nhau thì mình gật đầu chào nhau một chút, vậy cũng vui vẻ rồi, không nhất thiết phải quà cáp bày vẽ gì”.
Cố kết cộng đồng để tạo nên sức mạnh
Tình làng nghĩa xóm ngày nay không chỉ là tình cảm của những người cùng chung sống trong một địa bàn gần nhau, mà còn cần được phát huy và phát triển cao hơn thành sự đoàn kết, cố kết để tạo nên sức mạnh vì các công việc chung của địa phương.
Tổ NDTQ là đơn vị cơ bản nhất để tập hợp nhân dân tại mỗi địa phương. Sinh hoạt tổ NDTQ tại địa phương không chỉ để thông tin, tuyên truyền cho người dân về chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các phong trào, hoạt động của địa phương mà còn là dịp để gắn kết hàng xóm láng giềng với nhau. Như ở Tổ NDTQ số 12, ấp Sơn Long, xã Sơn Định, huyện Chợ Lách, bà con sẽ thường dành thời gian nói chuyện với nhau để hiểu hoàn cảnh của nhau hơn, chia sẻ kinh nghiệm trồng chôm chôm, nắm bắt tình hình trong tổ, trong ấp.
Đối với các vấn đề chung, sinh hoạt tổ NDTQ sẽ là dịp để bà con cùng trao đổi, nêu ý kiến và quyết định. Nhờ đoàn kết một lòng mà bà con Tổ NDTQ số 13, ấp Hưng Nhơn, xã Hòa Nghĩa, huyện Chợ Lách đã chung tay đóng góp vật chất và ngày công để bê-tông tuyến đường đi qua trên địa bàn tổ. Ông Phạm Công Danh, người dân ở Tổ 13, một tấm gương tiêu biểu tích cực trong xây dựng giao thông nông thôn ở xã Hòa Nghĩa kể lại: “Nhờ sự đồng lòng của bà con trong tổ mà chúng tôi mới hoàn thành được con đường này. Người có của thì góp của, người có sức thì góp sức. Khi làm đường, người ta xúm nhau ra phụ làm, đông lắm, người thì phụ xúc cát, đá, đổ bê-tông, người lo phụ trà, bánh giải khát”.
Tình làng nghĩa xóm ngày nay, dù nông thôn hay phố thị cũng đều sẽ chan hòa “tối lửa tắt đèn có nhau” nếu như mỗi người biết thu vén cái tôi cá nhân mà đề cao tinh thần vì cộng đồng, cùng chung tay xây dựng làng xóm yên vui, quê hương giàu đẹp.
Thanh Đồng
Tình làng - nghĩa xóm, sự cố kết cộng đồng là nét văn hóa của người dân Hà Tĩnh từ bao đời nay. Dù cuộc sống có nhiều đổi thay nhưng người Hà Tĩnh ở vùng quê nào cũng “vẹn tình như xưa”.
Ông Nguyễn Minh Trung (thôn Châu Hạ - xã Thạch Châu - Lộc Hà) là một cựu chiến binh, còn vợ ông - bà Nguyễn Thị Hợp là một nhà giáo về hưu. Dù con cái làm ăn và sinh sống ở xa nhưng ngôi nhà của vợ chồng ông lúc nào cũng rộn ràng tiếng nói cười của những người hàng xóm.
Uống nước chè xanh, trò chuyện thân tình là thói quen của gia đình ông Trung (ngoài cùng bên phải) và những người hàng xóm hàng chục năm nay.
Đã thành thói quen, sáng nào bà Hợp cũng dậy sớm om một ấm nước chè xanh trong cái ấm tích to. Khi nước chín, chuyển sang màu xanh đậm cũng là lúc bà đứng bên này gọi với sang bên kia hàng rào: “Nước chè bác ơi!”. Tiếng í ới gọi nhau uống nước chè ngon đã trở thành thói quen của những người trong xóm hàng chục năm nay.
Những câu chuyện làng trên xóm dưới, chuyện đồng áng cho đến đại sự như xây dựng nông thôn mới tại địa phương, đại hội Đảng, bầu cử các cấp... đều được bàn luận rất sôi nổi, trách nhiệm.
Sự sôi nổi, trách nhiệm của họ không chỉ thể hiện qua lời nói, qua những câu chuyện phiếm quanh ấm chè xanh mà đã biến thành hành động cụ thể khi vợ chồng ông Trung hiến hàng trăm m2 đất cho thôn mở đường; còn người dân trong thôn thì hăng hái đóng góp kinh phí, ngày công làm đường bê tông, kênh mương thoát thải...
Cụ Xờ (bên trái) và bà Thủy là đôi “bạn già”, cùng nhau sẻ chia buồn vui trong cuộc sống.
Người dân cùng chung tay xây dựng miền quê nông thôn mới với những tuyến đường sạch đẹp, đời sống văn minh. Tinh thần đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng thôn xóm vì thế mà thêm bền chặt.
Người Việt có câu “bán anh em xa, mua láng giềng gần”. Câu nói ấy càng có ý nghĩa với cụ bà Vũ Thị Xờ (thôn Thủy Triều - xã Cẩm Quan - Cẩm Xuyên). Cụ Xờ năm nay đã ngoài 80 tuổi, sống một mình, không có người thân bên cạnh nhưng cụ may mắn có những người hàng xóm chăm lo cho cụ không khác gì máu mủ.
Là “bạn già” của cụ Xờ, bà Lê Thị Thủy (người cùng thôn) chia sẻ: “Tôi và chị em phụ nữ trong thôn thường xuyên qua lại giúp cụ dọn dẹp vườn tược, nhà cửa, trò chuyện cho cụ đỡ buồn. Thỉnh thoảng có quả trứng, mớ rau, mọi người cũng mang qua cho cụ”. Nhờ tình cảm chân thành, ấm áp đó mà những ngày tháng xế chiều của cụ Xờ đã bớt đi phần nào nỗi cô quạnh.
Hội viên phụ nữ ở huyện Kỳ Anh giúp đỡ gia đình neo đơn dọn dẹp vườn tược.
Những câu chuyện ấm lòng như thế không khó để bắt gặp trên khắp các miền quê ở Hà Tĩnh. Không kể giàu nghèo, sang hèn, đã cùng chung sống trong một cộng đồng dân cư, đã xem nhau là hàng xóm, láng giềng thì người dân đều có sự quan tâm, sẻ chia cùng nhau trong cuộc sống.
Điều đó được thể hiện qua việc khi gia đình nào có việc hiếu, việc hỷ, tất cả các hộ trong thôn xóm, tổ dân phố không ai bảo ai đều cảm thấy có trách nhiệm phải góp tay, chung sức cùng gia chủ.
Hà Tĩnh là mảnh đất của thiên tai, người dân bao đời phải chịu cảnh mất mát đau thương sau mỗi trận bão, cơn lũ lớn đi qua. Và trong hoạn nạn, tình người lại ấm áp hơn bao giờ hết.
Cơn lũ lịch sử tháng 10/2020 đã chứng kiến nhiều câu chuyện cảm động: những suất cơm cứu đói của hàng xóm, láng giềng khi nhà chẳng may chìm trong dòng nước; những gia đình có nhà cao ráo nhường chỗ ở, cơm nước cho hàng chục người lớn, trẻ em trong thôn những ngày mưa lũ; những con người không quản hiểm nguy lao vào tâm lũ cứu hàng xóm...
Người dân phường Đậu Liêu (thị xã Hồng Lĩnh) gói bánh chưng hỗ trợ bà con vùng lũ tháng 10/2020. Ảnh tư liệu
Cơn lũ đi qua, người dân mới thật sự thấm thía tình người, sự đoàn kết; mới hiểu được hết ý nghĩa của việc “hàng xóm tắt lửa tối đèn có nhau”.
Xã hội phát triển, đời sống có nhiều thay đổi nhưng tin rằng, tình làng - nghĩa xóm, sự cố kết trong cộng đồng dân cư vẫn luôn là nét đẹp được người Hà Tĩnh gìn giữ và phát huy. Đó là một trong những cơ sở, nền tảng để xây dựng đời sống văn hóa, con người văn hóa và vùng đất văn hóa.
Minh Khánh
Minh Khánh