Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ hay còn gọi là Mẫu Thoải là một trong ba vị nữ thần thuộc hàng Tam Tòa Thánh Mẫu. Đây là vị nữ thần trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt chịu trách nhiệm cai quản các miền sông nước. Để giúp quý độc giả có thể hiểu rõ hơn Mẫu Thoải, ban biên tập xin mời tham khảo bài viết dưới đây để có thể hiểu rõ hơn về Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ. Show
“Thỉnh mời Thánh Mẫu Đệ Tam Xích Lân Long Nữ ngự miền Thoải Cung Kính Xuyên sớm kết loan phòng Thảo Mai tiểu thiếp ra lòng gieo oan Kính Xuyên chẳng xét ngay gian Vàng mười nỡ để lầm than sao đành Lòng trời thương kẻ ngay lành Xui quan Liễu Nghị nho sinh tìm vào…”  Nội dung bài viết
Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ là ai ?Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam tứ phủ của người Việt, tam tòa Thánh Mẫu là ba vị nữ thần cai quản các miền khác nhau bao gồm miền trời (thượng thiên), miền rừng núi (thượng ngàn) và miền sông nước (thoải phủ). Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ là vị thánh mẫu thứ ba, coi sóc miền đồng bằng sông nước. Trên ban thờ Tam tòa thánh Mẫu ta sẽ thấy Mẫu Thoải mặc xiêm y trắng, ngồi bên trái Thánh mẫu Đệ nhất Thượng Thiên. Chữ Thoải là đọc chệch từ chữ Thủy (nghĩa là nước). Xiêm y trắng cũng là tượng trưng cho nước, thế giới Mẫu cai quản. >>> Xem thêm: Cộng đồng Thoải Phủ
Sự tích Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải PhủSự tích lưu truyền Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ vốn là con Vua Bát Hải Long Vương Thủy Quốc Động Đình, theo lời vua cha ngài kết duyên cùng Kính Xuyên là con Vua Đất. Một buổi, Kính Xuyên đi vắng, tiểu thiếp Thảo Mai tìm cách giả đồ thư để hãm hại ngài, Kính Xuyên mù quáng, nghe lời Thảo Mai vu cho rằng ngài thất tiết, đem đóng cũi, bỏ lên rừng cho thú dữ ăn thịt. Tại nơi rừng sâu ngài không những được thú rừng yêu quý, mang vật quả đến dâng mà còn tình cờ gặp được nho sĩ Liễu Nghị. Cảm thương trước nỗi oan của ngài, Liễu Nghị theo lời ngỏ mang thư của ngài theo chỉ dẫn về đến Hồ Động Đình truyền thư. Chàng dùng kim thoa gõ vào cây ngô đồng như lời tiên ngài dặn thì y như rằng làn nước rẽ làm đôi đón chàng tới thủy cung, tại đây chàng kể hết sự tình và tình hình hiện tại của ngài cho vua cha. Sau đó vua cha sai người đi đón và minh oan cho ngài. Đồng thời cho phép ngài cùng kết duyên với Liễu Nghị, đồng thời cũng trừng phạt Kính Xuyên và Thảo Mai. Dựa trên tích này cùng với lòng tín ngưỡng trong nhân dân với Thủy tổ thì Mẫu Đệ Tam được huyền hóa, tái hiện trong các triều đình phong kiến như bà Nguyễn Thị Châu (Châu Nương) ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh thời Lê – Nguyễn với tôn xưng mẫu Hàn Sơn. Sau này, theo một số câu chuyện, ngài thường hiển linh, phù hộ cho những người đi biển khỏi sóng to gió lớn nên được nhân dân biết ơn và lập đền thờ ở khắp nơi cửa sông, cửa biển. Khi xưa ở chốn Động Đình ngài vốn là con vua cha Bát Hải nên được gọi là: “Động Đình Trung Công Chúa Ngọc Hồ Thần Nữ”, sau này ngài còn có danh hiệu: “Bạch Ngọc Thủy Tinh Xích Lân Long Nữ Công Chúa”. Cũng có thuyết cho rằng ngài là con gái Long Vương. Một ngày nọ, ngài gặp Kinh Dương Vương lúc đó đang đi chơi hồ Động Đình. Kinh Dương Vương là con cháu vị Thần Nông, đem lòng yêu mến rồi hỏi lấy ngài làm vợ. Sau đó, hai người hạ sinh ra Lạc Long Quân, chính là cha Rồng, tổ tiên của người Việt. Ki Hồng Bàng thị trong phần Ngoại ký của Đại Việt sử ký toàn thư viết: “Kinh Dương Vương trị vì phương Nam, gọi tên là nước Xích Quỷ, Vua lấy con gái của Động Đình Quân tên là Thần Long, sinh ra Lạc Long Quân.” Hay trong Lĩnh Nam chích quái cũng kể thêm: “Kinh Dương Vương có tài đi dưới thủy phủ, lấy con gái của hồ Động Đình là Long Vương, sinh ra Sùng Lãm, hiệu là Lạc Long Quân.” Dù nguồn gốc của Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ như thế nào, thì tựu chung lại cũng chính là cách người dân đất Việt, nơi “nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống” tôn vinh vị thần của sông nước. Nói rộng ra, đó là cách con người vật chất hóa tình cảm của mình với tự nhiên, nhân hóa tự nhiên để tự nhiên gần gũi với đời sống con người, không chỉ đời sống sản xuất mà còn trong cả đời sống chiến đấu. Sự tích bốn lần Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ hiển linh giúp nướcLần thứ 1: Mẫu hiển linh giúp vua Lý Thái TổTương truyền vùng Đồng Bằng Bắc Bộ thường xuyên có lũ lụt. Khi vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long, ông bắt đầu công việc trị thủy. Công việc kéo dài đến tận thời vua Lý Thái Tông mới căn bản xong. Các đoạn đê được nối liền vào với nhau và có quy mô rộng lớn như ngày nay. Trong suốt quá trình xây dựng hệ thống đê, lũ lụt vẫn thường xuyên xảy ra gây khó khăn cho nhân dân. Mẫu Thoải đã phái các thủy thần, tướng lĩnh của mình đến các làng ven Thăng Long để âm phù giúp dân đắp đê chống lụt. Thần tích này còn được ghi tại các làng Nhật Chiêu, Quảng Bá, Tây Hồ, Yên Phụ,… Lần thứ 2: Mẫu hiển linh giúp Trần Hưng ĐạoQuân Nguyên xâm lăng đất nước, vua Trần Nhân Tông khi ấy triệu Hưng Đạo Vương phong làm Đại Nguyên Soái cất quân đi dẹp giặc. Lúc ấy khi đi ngang qua sông Xâm Miện (khu đền Dầm) thì mặt trời vừa lặn. Ông cho quân lính cắm trại dừng chân bên bãi sông còn mình thì ở lại trên thuyền. Đêm đến, trong cơn mơ, ông thấy một người con gái áo trắng, mang đai ngọc lưu ly cưỡi rồng vàng đến trước mặt ông và nói rằng: “Thiếp là con gái Long Vương là Thủy Tinh Ngọc Dung công chúa, được lệnh đến giúp ngài diệt giặc. Ngài hãy đem quân đuổi giặc, thiếp nguyện âm phù trợ giúp.” Tỉnh dậy ông biết là mộng báo có người phù trợ bèn xua quân đại chiến với giặc. Hai bên giao tranh ác liệt thì gió bấc thổi lên, nước sông cuồn cuộn, sóng nổi ngập trời làm cho chiến thuyền của giặc bị nhấn chìm tả tơi. Thắng trận trở về, ông tâu vua báo công và nêu rõ việc Ngọc Dung báo mộng. Vua sai sứ giải về Xâm Miện vào miếu (nay là đền Dầm) bái tạ và ban sắc phong: “Hoàng Long tĩnh mạch, đoan trang Anh linh Thục Diệu phu nhân Trung Đẳng Thần.” Lần thứ 3: Mẫu hiển linh giúp vua Lê Thánh TôngTích này liên quan đến ngôi đền Hàn Sơn nổi tiếng tại Thanh Hóa. Tích xảy ra trong quá trình vua Lê đem quân đi đánh Chiêm Thành. Khi thuyền đi qua sông Lèn thì gặp một trận cuồng phong. Vua bèn lập đàn tràng để xin các vị thần phù trợ. Mẫu Thoải hay tin đã phái một nữ tướng đến trị. Ngay lập tức sông yên, gió lặng. Sau khi thắng trận trở về, nhà vua nhớ công ơn, phong tặng cho Mẫu làm Thủy Phủ Thần Nữ tại đền Hàn Sơn. Từ đó, ngôi đền trở thành một trong những đền thờ Mẫu Thoải nổi tiếng nhất vùng. Lần thứ 4: Mẫu hiển linh giúp vua Lê Thần TôngĐời vua Lê Thần Tông, mẫu Thoải hiển linh phù âm giúp dân chống lụt xua đuổi thủy quái khi nhân dân gặp nạn nước sông Hồng dâng cao bất thường tràn vào cả Yên Phụ. Nhà vua phải đích thân hành lễ Nam Giao (Lễ tế cáo trời đất) để cầu các vị thần linh phù trợ. Văn khấn Mẫu ThoảiNam mô a di đà phật ! Nam mô a di đà phật ! Nam mô a di đà phật ! Con thành tâm kính lạy:
Hôm nay là ngày ………………….. Tín chủ con là …………………….. Ngụ tại:…………………………… Cùng toàn thể gia chung nhất tâm nhất lễ đến trước phủ/đền/điện….. chấp tay kính lễ khấu đầu vọng bái. Kính dâng lễ vật, sớ mỏng tâm thành cúi xin các ngài xét thương gia hộ độ trì cho gia đình chúng con già được mạnh khỏe, trẻ được bình an, được vạn sự bình an, tứ thời được bình an, cầu tài đắc tài, cầu lộc đắc lộc, cầu bình an đắc bình an. Nam mô a di đà phật! (3 lần) Đền thờ Mẫu Đệ Tam Thoải PhủĐền thờ thánh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ có khá nhiều nhưng hầu hết đều do lòng thành kính của nhân dân hoặc do nơi cửa sông cửa biển chứ hầu như không có dấu tích của Mẫu vì Mẫu không giáng trần. Nổi tiếng nhất có thể kể tới như:
Khánh tiệc Thánh Mẫu Đệ Tam Thoải PhủNgày tiệc Mẫu Thoải là ngày 10 tháng 6 âm lịch, thường được tổ chức long trọng nhất là ở Đền Mẫu Thác Hàn Sơn. Bản văn Mẫu ThoảiCung văn khi dâng văn về Mẫu Thoải chủ yếu được dùng để hát thờ vào những dịp tiệc đản thánh Mẫu có đoạn:
Xem thêm: >>> Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt >>> Gìn giữ và phát huy nét đẹp của thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ >>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube |
