Soạn bài Ôn tập văn học dân gian Việt Nam (chi tiết)
Show
Video hướng dẫn giải
Phần I Video hướng dẫn giải I - NỘI DUNG ÔN TẬP 1. Định nghĩa, đặc trưng cơ bản của văn học dân gian a. Định nghĩa văn học dân gian: Văn học dân gian là những tác do nhân dân sáng tạo trong quá trình học tập, sinh hoạt, mang tính tập thể, tính truyền miệng, nhằm phục vụ các sinh hoạt tinh thần của tầng lớp bình dân trong xã hội. b. Đặc trưng của văn học dân gian, chứng minh: - Tính truyền miệng: Là đặc điểm nói lên phương tiện sáng tác, ngôn ngữ nói, khác hẳn với văn học viết (sử dụng ngôn ngữ viết). Các tác phẩm đã học như Sử thi Đăm Săn (dân tộc Ê-đê), truyện thơ Tiễn dặn người yêu (dân tộc Thái), truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thuỷ (dân tộc Kinh), cùng với các bài ca dao, truyện cười, được sáng tác và lưu truyền bằng miệng, về sau, các tác phẩm đã được ghi chép lại. - Tính tập thể: Là đặc trưng trên phương diện người sáng tác học dân gian, thường là tác phẩm của nhiều người, vì trong quá trình truyền miệng, những người tham gia vẫn có quyền thêm, bớt và sáng tạo lại khiến cho tác phẩm có được phong cách tập thể, phán ánh rõ rệt với các tác phẩm văn học viết (có phong cách cá nhân). Các tác phẩm văn học dân gian đã học đều mang tính tập thể, là sản phẩm sáng tác của tập thể, không mang dấu ấn phong cách của cá nhân nào. - Tính thực hành: Phục vụ trực tiếp cho những sinh hoạt trong cuộc sống của cộng đồng. 2. Hệ thống các thể loại văn học dân gian a. Lập bảng hệ thông tổng hợp các thể loại theo mẫu
b. Hệ thống đặc trưng của một số thể loại chính
3. Lập bảng tổng hợp, so sánh các thể loại theo mẫu (SGK):
Câu 4. a. Ca dao than thân thường là lời của ai? Vì sao? Thận phận của những con người ấy hiện lên như thế nào, bằng những so sánh, ẩn dụ gì? b. Nêu những biện pháp nghệ thuật thường sử dụng trong ca dao. Trả lời: a.Ca dao than thân thường là lời của ai? Vì sao? Thân phận của những người ấy hiện lên như thế nào? Bằng những so sánh ẩn dụ gì? - Ca dao than thân là lời của những người bình dân, vì những người phụ nữ bình dân trong xã hội phong kiến phải chịu nhiều điều bất hạnh, họ phải chịu nhiều tầng áp bức. Thân phận người phụ nữ bình dân hiện lên trong bài ca dao than thân như là những số phận không thể tự chủ, không quyết định được vận mệnh của mình. Họ thường ví mình như “tấm lụa đào” giữa chợ, như “hạt mưa sa” giữa trời, như “giếng giữa đàng” không biết vận may rủi sẽ rơi vào tay ai. - Ca dao yêu thương, tình nghĩa đề cập đến niềm thương nỗi nhớ, tình cảm mặn mà, thuỷ chung son sắt. Ca dao thường nhắc đến “cái khăn” để bộc lộ tình yêu vì đó là những hình ảnh gần gũi, được chọn để biểu trưng cho tình cảm, cho khát vọng, tình yêu của nhân dân lao động. Ca dao cũng thường dùng các biểu tượng “cây đa”, “bến nước”, “con thuyền”, “gừng cay”, “muối mặn” để nói lên tình nghĩa của mình vì những sự vật ấy có những nét tương đồng, gần gũi với tình cảm của con người nông thôn Việt Nam. - So sánh tiếng cười tự trào và tiếng cười phê phán xã hội trong ca dao hài hước: Đây đều là những tiếng cười hóm hỉnh, thông minh, hài hước. Điều này cho thấy tâm hồn người bình dân luôn lạc quan trước cuộc đời còn nhiều nỗi lo toan, vất vả. b. Những biện pháp nghệ thuật thường dùng trong ca dao
Phần II Video hướng dẫn giải II - BÀI TẬP VẬN DỤNG Câu 1 (trang 101 SGK Ngữ văn 10 tập 1) a.Những nét nổi bật trong nghệ thuật miêu tả nhân vật anh hùng của sử thi là gì? b. Nhờ những thủ pháp đặc trưng đó, vẻ đẹp của người anh hùng sử thi đã được lý tưởng hóa như thế nào? Trả lời: a. Những nét nổi bật trong nghệ thuật miêu tả nhân vật anh hùng của sử thi: - Miêu tả bằng những hình ảnh so sánh: “Thế là Đăm Săn lại múa. Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc... (đoạn giữa). Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang với sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy (Đoạn cuối). - Sử dụng hình ảnh phóng đại: “Khi chàng nhảy múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung (đoạn giữa). “Bà con xem, Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán (đoạn cuối). - Thủ pháp trùng điệp: Nằm ở nội dung của các câu văn và ở cả cách thức thể hiện. Các hành động, cũng như đặc điểm của Đăm Săn đều được luyến láy nhiều lần nhằm tạo nên sự kì vĩ, lớn lao: "Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây", "Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang... Đăm Săn vốn ngang tàng từ trong bụng mẹ",... - Sử dụng yếu tố kỳ ảo: Trong đoạn trích, sở dĩ Đăm Săn Chiến thắng Mtao Mxây còn có vai trò rất quan trọng của ông Trời. Đó là nhân vật thần linh theo quan niệm của người Ê-đê thời xưa, cũng là yếu tố kỳ ảo trong truyện dân gian nói chung. b. Tác dụng của việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật trên: góp phần tạo nên âm hưởng hùng tráng, vẻ đẹp rực rỡ trong nghệ thuật miêu tả chân dung nhân vật anh hùng, vẻ đẹp của người anh hùng sử thi được lý tưởng hóa. Câu 2 (trang 101 SGK Ngữ văn 10 tập 1) Căn cứ vào bi kịch Mị Châu - Trọng Thủy hãy lập bảng và ghi nội dung trả lời theo mẫu dưới đây. Trả lời:
Câu 3 (trang 101 SGK Ngữ văn 10 tập 1) Phân tích truyện cổ tích Tấm Cám để làm rõ đặc sắc nghê thuật của truyện là sự chuyển biến hình tượng nhân vật Tấm (SGK) Trả lời: Một trong những đặc sắc về nghệ thuật của truyện Tấm Cám, là sự chuyển hóa liên tục của nhân vật Tấm, từ chỗ yếu đuối, thụ động, đến chỗ cương quyết giành lại sự sống và hạnh phúc cho mình. Điều đó có thể thấy rõ qua hai giai đoạn trong cuộc đời của nhân vật: - Giai đoạn đầu: Tấm chỉ là một cô gái yếu đuối, thụ động (từ đầu đến "Tấm chết hóa thành con chim vàng anh"). Trong đoạn này, nhân vật Tấm chủ yếu xuất hiện là con người nhỏ bé, yếu đuối, bị áp bức... chỉ biết khóc khi bị áp bức. Để nhân vật vượt qua được ngang trái, hầu hết phải nhờ đến sự hỗ trợ từ bên ngoài (Bụt). - Từ chỗ hóa thành chim vàng anh đến hết truyện, nhân vật có sự chuyển hóa thành chủ động, kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống và hạnh phúc cho mình: Trong đoạn này, Tấm trở nên chủ động, kiên quyết, mạnh mẽ hơn. Biểu hiện của những phẩm chất đó qua tiếng chim Vàng Anh (Giặt áo chồng tao - Thì giặt cho sạch...), qua tiếng khung cửi (Kẽo cà kẽo kẹt - Lấy tranh chồng chị - Chị khoét mắt ra); qua cả việc hóa thân qua các kiếp khác; kiếp làm con chim, kiếp làm cây xoan, cây thị... và cuối cùng trở về kiếp con người. Có thể nói, sở dĩ có sự phát triển về tính cách như vậy là vì ban đầu, Tấm chưa ý thức được thân phận của mình, những mâu thuẫn thì chưa tới mức căng thẳng và quyết liệt. Hơn nữa, Tấm lại có sự giúp đỡ của nhân vật thần kỳ nên còn thụ động. Ở giai đoạn sau, mâu thuẫn bắt đầu quyết liệt đẩy Tấm vào thế phải đấu tranh để giành lại cuộc sống và hạnh phúc của mình. Sự phát triển tính cách của nhân vật Tấm cũng cho thấy sức sống bất diệt của con người trước sự vùi dập của các thế lực thù địch. Nó là sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác trong cuộc sống. Câu 4 (trang 101 SGK Ngữ văn 10 tập 1) Lập bảng ghi nội dung các truyện cười đã học theo mẫu (SGK, tr. 102) Trả lời:
Câu 5 (trang 101 SGK Ngữ văn 10 tập 1) Điền tiếp vào sau các từ "Thân em như... " và "Chiều chiều... "để thành những bài ca dao trọn vẹn: Trả lời: a. Điền tiếp -Thân em như tấm lụa điều Đã đông kẻ chuộng lại nhiều kẻ ưa - Thân em như miếng cau khô Người khôn tham mỏng, người thô tham dày - Thân em như tấm lụa đào Dám đâu xé lẻ vuông nào cho ai - Chiều chiều ra đứng bờ sông Muốn về với mẹ mà không có đò - Chiều chiều chim rét kêu chiều Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau - Chiều chiều ra đứng lầu tây Thấy cô gánh nước tưới cây ngô đồng... => Mở đầu các bài ca dao theo motip như vậy có tác dụng tạo ra thói quen để người nghe dễ tiếp nhận. b. Thống kê các hình ảnh so sánh, ẩn dụ trong những bài ca dao đã học;
- Giải thích lý do: Nhân dân lao động lấy các hình ảnh so sánh ẩn dụ này trong thực tế lao động sản xuấthằng ngày. Những người đi sớm về khuya thường thấy sao Mai, sao Hôm, sao Vượt rất gần gũi, những người nông dân thấy "gừng cay, muối mặn" chiếc khăn, chiếc đèn... là những vật rất quen thuộc... Hiệu quả nghệ thuật của các hình ảnh so sánh, ẩn dụ trong ca dao. Làm cho tình cảm của người bình dân được diễn tả một cách kín đáo, sâu sắc, tinh tế và đậm đà tính dân tộc. c. Tìm thêm một số câu ca dao nói về chiếc khăn, chiếc áo, nỗi nhớ của những đôi lứa đang yêu, biểu tượng cây đa, bến nước, con thuyền, gừng cay, muối mặn... Học sinh tự sưu tầm. Câu 6 (trang 102 SGK Ngữ văn 10 tập 1) Tìm một vài bài thơ của các nhà thơ trung đại và hiện đại có sử dụng chất liêu văn học dân gian để chứng minh vai trò của văn hoc dân gian đối với văn học viết. Trả lời: a. Trong văn học trung đại - Thơ Hồ Xuân Hương: Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son (Bánh trôi nước) + "Thân em": cách mở đầu giống với motip bắt đầu bằng "thân em" của ca dao. + "Bảy nổi ba chìm": sử dụng lời ăn tiếng nói của dân gian (thành ngữ) - Thơ Nguyễn Khuyến: Đầu trò tiếp khách, trầu không có Bác đến chơi đây, ta với ta (Bạn đến chơi nhà) + Lấy từ "Miếng trầu làm đầu câu chuyện" - tục lệ tiếp khách có trầu không trong dân gian. b. Trong văn học hiện đại - Bài thơ Bài ca xuân 68 của Tố Hữu có đoạn: Hoan hô Anh giải phóng quân Kính chào Anh, con người đẹp nhất! Lịch sử hôn Anh, chàng trai chân đất Sống hiên ngang, bất khuất trên đời Như Thạch Sanh của thế kỷ hai mươi Đoạn thơ có sử dụng chất liệu trong cổ tích Thạch Sanh: Súng nổ rung trời giận dữ Người lên như nước vỡ bờ Nước Việt Nam từ máu lửa Rũ bùn đứng dậy, sáng lòa... - Khổ thơ trên có sử dụng 2 hình ảnh trong ca dao: hình ảnh "lửa thử vàng" và "bông sen không lấm trong bùn": Vàng thì thử lửa thử than Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời Hình tượng "Lửa thử vàng" dẫn đến việc dùng từ "sáng lòa" trong câu: "Nước Việt Nam từ máu lửa - Rũ bùn đứng dậy sáng lòa" - Và bài ca dao: Trong đầm gì đẹp bằng sen Lá xanh, bông trắng, lại chen nhị vàng Nhị vàng, bông trắng, lá xanh Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn Do ý tứ của bài ca dao này mà Nguyễn Đình Thi đã sử dụng từ "bùn" trong "Rũ bùn đứng dậy... Các nhà thơ, nhà văn lớn thường lấy trong ca dao, truyện kể dân gian những yếu tố nội dung và nghệ thuật làm nên tác phẩm của mình. Loigiaihay.com
Soạn bài Ôn tập văn học dân gian Việt NamXuất bản ngày 09/07/2019 - Tác giả: Tâm Phương Hướng dẫn soạn bài Ôn tập văn học dân gian Việt Nam, trả lời câu hỏi ôn tập trang 100 sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 10 tập 1. Mục lục nội dung
Mục lục bài viết Nội dung hướng dẫnsoạn bàiÔn tập văn học dân gian Việt Nam được biên soạn chi tiết nhằm giúp các em củng cố, hệ thống hoá các tri thức đã học về văn học dân gian Việt Nam: đặc trưng của văn học dân gian, các thể loại văn học dân gian; giá trị nội dung, nghệ thuật của các tác phẩm (hoặc đoạn trích). Qua đó, các em sẽ vận dụng đặc trưng các thể loại của văn học dân gian để phân tích các tác phẩm cụ thể. Cùng tham khảo nhé.... Nội dung kiến thức cơ bảnI. Khái niệm -Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, được hình thành, tồn tại và phát triển nhờ tập thể. Tác phẩm văn học dân gian gắn bó và phục vụ cho các hoạt động khác nhau trong đời sống cộng đồng. II.Các đặc trưng của văn học dân gian - Tính truyền miệng: Các tác phẩm văn học dân gian đều gắn với quá trình diễn xướng. Đặc điểm này thể hiện rất rõ trong ca dao (gắn với lời hát), sử thi, cổ tích (gắn với hình thức kể),... Ví dụ bài ca dao về "lời dẫn cưới và thách cưới" (học trong bài 9) thực chất là lời hát đối đáp của tập thể trai gái trong ngày hội hoặc trong một buổi sinh hoạt tập thể nào đó. - Tính tập thể: Nghĩa là nói đến tính vô danh (tác phẩm là sản phẩm của cả cộng đồng) và tính dị bản của văn học dân gian. Chính việc tác phẩm văn học dân gian không bị "hạn chế" về việc sửa chữa trong quá trình truyền miệng nên mới sinh ra các văn bản khác nhau của cùng một tác phẩm (các dị bản: các câu cao dao có mô típ mở đầu là: “Thân em như…”). - Tính thực hành: Đặc trưng này thể hiện rất rõ trong các bài ca nghi lễ, bài hát đối đáp giao duyên, các bài hò lao động... III. Các thể loại văn học dân gian Thần thoại, sử thi dân gian, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn, tục ngữ, câu đố, ca dao – dân ca, vè, truyện thơ, các thể loại sân khấu (chèo, tuồng, múa rối, các trò diễn mang tích truyện) là những thể loại chính của văn học dân gian Việt Nam.
I – NỘI DUNG ÔN TẬP1. Câu 1 trang 100 Ngữ văn 10 tập 1Trình bày các đặc trưng cơ bản của văn học dân gian (minh hoạ bằng các tác phẩm, đoạn trích đã học). Trả lời: VHDG có hai đặc trưng cơ bản: tính tập thể, tính truyền miệng. ♦ Tính truyền miệng: – Truyền miệng là phương thức lưu hành và tồn tại của văn học dân gian. – Tính chất của quá trình truyền miệng là sự ghi nhớ theo kiểu nhập tâm, phổ biến bằng miệng cho người khác, thường được truyền miệng theo không gian (từ vùng này qua vùng khác), theo thời gian (từ đời trước đến đời sau). – Tính truyền miệng biểu hiện qua diễn xướng dân gian tạo nên tính dị bản và hoàn thiện tác phẩm hơn. ♦ Tính tập thể: – Quá trình sáng tác tập thể được diễn ra như sau: ban đầu, tác phẩm do một cá nhân khởi xướng sau đó tập thể hưởng ứng tham gia sửa chữa, thêm bớt và hoàn thiện tác phẩm đó. – Tác phẩm dân gian sau khi ra đời đã trở thành tài sản chung của tập thể. Ví dụ: Sử thi Đăm Săn, truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy, các bài ca dao, truyện cười, truyện ngụ ngôn,… 2. Câu 2 trang 100 Ngữ văn 10 tập 1Văn học dân gian Việt Nam có những thể loại gì? Chỉ ra những đặc trưng chủ yếu của các thể loại: sử thi (sử thi anh hùng), truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, ca dao, truyện thơ (dẫn chứng bằng các tác phẩm đã học). Lập bảng tổng hợp các thể loại theo mẫu dưới đây.
Trả lời: – VHDG Việt Nam có 12 thể loại:
– Đặc trưng của một số thể loại đã học: + Sử thi: quy mô lớn, hình tượng nghệ thuật hoành tráng, đề tài là những biến cố lớn lao trong đời sống cộng đồng. + Truyền thuyết: kể về các sự kiện/nhân vật lịch sử, yếu tố lịch sử đan xen yếu tố hư cấu. + Cổ tích: kể về những con người bé nhỏ, bất hạnh trong xã hội, yếu tố thần kì đậm đặc. + Truyện cười: kể về những sự việc xấu, trái tự nhiên với kết cấu chặt chẽ, kết thúc bất ngờ. + Ca dao: diễn tả nội tâm của con người, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng. + Truyện thơ: tự sự bằng thơ, phản ánh số phận và khát vọng của con người về hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội. 3. Câu 3 trang 100 Ngữ văn 10 tập 1Từ các truyện dân gian (hoặc các đoạn trích) đã học, lập bảng tổng hợp, so sánh các thể loại: sử thi (anh hùng); truyền thuyết; truyện cổ tích; truyện cười theo mẫu sau:
Trả lời: Tổng hợp, so sánh các thể loại dựa trên các tác phẩm đã học:
4. Câu 4 trang 101 Ngữ văn 10 tập 1a) Ca dao than thân thương là lời của ai? Vì sao? Thân phận của những con người ấy hiện lên như thế nào, bằng những so sánh ẩn dụ gì? Ca dao yêu thương tình nghĩa đề cập đến những tình cảm, phẩm chất gì của người lao động? Vì sao họ hay nhắc đến các biểu tượng cái khăn, cái cầu để bộc lộ tình yêu; các biểu tượng cây đa, bến nước – con thuyền, gừng cay – muối mặn… để nói lên tình nghĩa của mình? So sánh tiếng cười từ trào và tiếng cười phê phán trong ca dao hài hước, từ đó nêu nhận xét về tâm hồn người lao động trong cuộc sống còn nhiều vất vả, lo toan của họ. b) Nêu những biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong ca dao. Trả lời: a)– Ca dao than thân thường là lời của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Thân phận của họ thường bị phụ thuộc vào những người khác trong xã hội, giá trị của họ không được trân trọng. Thân phận bé nhỏ ấy thường được hiện lên qua những so sánh ẩn dụ như tấm lụa đào, củ ấu gai, giếng giữa đàng,… – Ca dao yêu thương tình nghĩa thường đề cập đến những tình cảm, phẩm chất của người lao động như tình bạn cao đẹp, tình yêu tha thiết, tình nghĩa thủy chung của con người trong cuộc sống và thông qua những hình ảnh biểu tượng như cái khăn, chiếc cầu, cây đa, bến nước, con thuyền, gừng cay, muối mặn… – Ca dao hài hước nói lên tâm hồn lạc quan, yêu đời của người lao động dù cuộc sống nhiều vất vả, lo toan. b)Những biện pháp nghệ thuật thường sử dụng trong ca dao: lối so sánh ví von, các hình ảnh ẩn dụ, các mô tip quen thuộc,… A. Mục tiêu bài học Giúp HS hiểu và cảm nhận đợc:Soạn văn 10: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam
Soạn bài Ôn tập văn học dân gian Việt NamI. Nội dung ôn tậpCâu 1. Trình bày các đặc trưng cơ bản của văn học dân gian (minh họa bằng các tác phẩm, đoạn trích đã học). - Các đặc trưng cơ bản của văn học dân gian:
- Một số ví dụ: Truyện An Dương Vương, Mị Châu - Trọng Thủy, Tấm Cám, sử thi Đăm Săn… đều là các tác phẩm văn học dân gian không có tác giả, được sáng tác và truyền miệng từ đời này qua đời khác. Câu 2. Văn học dân gian Việt Nam có những thể loại gì? Chỉ ra những đặc trưng cơ bản chủ yếu của các thể loại: sử thi (sử thi anh hùng), truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, ca dao, truyện thơ (dẫn chứng bằng các tác phẩm đã học). Lập bảng tổng hợp các thể loại theo mẫu dưới đây:
* Đặc trưng chủ yếu của các thể loại: - Sử thi: Tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng cư dân thời cổ đại. Ví dụ: Sử thi Đăm Săn - Truyền thuyết: Tác phẩm tự sự dân gian kể về sự kiện và nhân vật lịch sử phần lớn theo xu hướng lí tưởng hóa, qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với người có công với đất nước, dân tộc hoặc cộng đồng cư dân của một vùng. Ví dụ: Truyện An Dương Vương, Mị Châu - Trọng Thủy - Truyện cổ tích: Tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ định, kể về số phận con người bình thường trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động. Ví dụ: Tấm Cám - Truyện cười: Tác phẩm tự sự dân gian ngắn, có kết cấu chặt chẽ, kết thúc bất ngờ, kể về những sự việc xấu, trái tự nhiên trong cuộc sống, có tác dụng gây cười, nhằm mục đích giải trí, phê phán. Ví dụ: Nhưng nó phải bằng hai mày - Ca dao: Tác phẩm thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm diễn tả thế giới nội tâm của con người. Ví dụ: Ca dao hài hước châm biếm… - Truyện thơ: Tác phẩm tự sự dân gian bằng thơ, phản ánh số phận và khát vọng của con người về hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội. Ví dụ: Truyện Kiều Câu 3. Từ các truyện dân gian (hoặc các đoạn trích) đã học, lập bảng tổng hợp, so sánh các thể loại theo mẫu dưới đây:
Câu 4. a. - Ca dao than thân là lời của những người bình dân, thường là người phụ nữ bất hạnh trong xã hội. Bởi họ phải chịu nhiều khổ cực, bất hạnh trong xã hội. Thân phận của họ hiện lên nhỏ bé, không được làm chủ cuộc đời mình. Họ thường so sánh mình với “tấm lụa đào”, “hạt mưa sa”... - Ca dao yêu thương, tình nghĩa đề cập đến niềm thương nỗi nhớ, tình cảm mặn mà, thuỷ chung son sắt. Họ hay nhắc đến biểu tượng cái khăn, cái cầu để bộc lộ tình yêu hay “cây đa”, “bến nước”, “con thuyền”, “gừng cay”, “muối mặn” để nói lên tình nghĩa của mình vì vì đó là những hình ảnh gần gũi, được chọn để biểu trưng cho tình cảm, cho khát vọng, tình yêu của nhân dân lao động. - Đều là những tiếng cười hóm hỉnh, hài hước. Điều đó cho thấy tâm hồn lạc quan của những người lao động trước cuộc sống còn nhiều lo toan, vất vả. b. Một số biện pháp được sử dụng trong ca dao: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ… II. Bài tập vận dụngCâu 1. a. Những nét nổi bật trong nghệ thuật miêu tả nhân vật anh hùng của sử thi: - Sử dụng các hình ảnh so sánh:
- Sử dụng hình ảnh phóng đại:
- Thủ pháp trùng điệp: “Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây…”. - Sử dụng yếu tố kì ảo: nhân vật ông Trời mách kế giúp Đăm Săn… b. Tác dụng: Làm nổi bật hình ảnh, tầm vóc của người anh hùng Đăm Săn. Một con người có sức mạnh phi thường và tài năng phi thường. Câu 2.
Câu 3. Gợi ý: - Chặng 1: Con đường đến với hạnh phúc của Tấm.
=> Ở chặng này, mâu thuẫn chủ yếu xoay quanh hơn thua về vật chất và tinh thần. Tấm bị mẹ con Cám cướp đoạt trắng trợn công sức lao động, phần thưởng, niềm vui tinh thần. Tấm luôn trong thế bị động, không thể tự giải quyết xung đột mà phải nhờ đến Bụt. Sự xuất hiện đúng lúc của Bụt cho thấy sự bênh vực của nhân dân đối với kẻ yếu. Quá trình giải quyết mâu thuẫn theo hướng thiện thắng ác, ở hiền gặp lành. Tấm hiện lên là một cô gái mồ côi, đau khổ, tội nghiệp, hiền lành, chỉ biết khóc mỗi khi bị ức hiếp. Mẹ con Cám lười biếng, đố kị, nhẫn tâm nhưng ở chặng này mới dừng lại ở đố kỵ, ghen ghét, chưa có hành động tiêu diệt. - Chặng 2: Con đường đấu tranh giành lấy hạnh phúc của Tấm.
=> Ở chặng 2, mâu thuẫn xung đột dữ dội, một mất một còn xoay quanh ngôi vị hoàng hậu. Tấm luôn trong thế chủ động, đấu tranh mạnh mẽ, quyết liệt. Tấm không còn khóc, không còn Bụt giúp đỡ, những lần hóa thân của Tấm cho thấy sự chiến đấu không khoan nhượng, sức sống mãnh liệt không thể tiêu diệt của cái thiện. Mâu thuẫn cũng được giải quyết theo hướng thiện thắng ác. Tấm từ một cô gái nhu mì, yếu đuối trở nên mạnh mẽ, can đảm, kiên cường đấu tranh để giành lấy hạnh phúc, diệt trừ cái ác. Mẹ con Cám là những kẻ tham lam, độc ác truy sát Tấm đến tận cùng. Câu 4.
Câu 5. a. Điền tiếp: Thân em như cánh hoa hồng, * Thân em như ớt chín cây * Thân em như phận con rùa * Chiều chiều ra đứng bờ mương * Chiều chiều ra đứng ngõ sau, * Chiều chiều xách giỏ hái rau b. - Các hình ảnh so sánh: Thân em như tấm lụa đào * Thân em như củ ấu gai * Mình ơi mình nhớ ta chăng - Các hình ảnh ẩn dụ: Mặt trăng sánh với mặt trời * Khăn thương nhớ ai Đèn thương nhớ ai - Các hình ảnh trên được lấy từ trong cuộc sống lao động hàng ngày vô cùng gần gũi, quen thuộc trong đời sống của người lao động. c. - Chiếc khăn, chiếc áo: Chiều chiều lại nhớ chiều chiều * Hôm qua tát nước đầu đình - Nỗi nhớ của những đôi lứa đang yêu: Nhớ ai như điếu thuốc lào, * Nhớ ai nhớ mãi thế này, - Biểu tượng cây đa, bến nước - con thuyền, gừng cay - muối mặn: Tay bưng chén muối đĩa gừng Câu 6. Gợi ý: Bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương. - “Thân em” - mô típ quen thuộc trong ca dao xưa: Thân em như dải lụa đào - Hình ảnh ẩn dụ: “bánh trôi” để chỉ người phụ nữ. - Ngoại hình của người phụ nữ được miêu tả: “vừa trắng lại vừa tròn” gợi ra một thân hình khá đầy đặn, nước da trắng hồng. Đó là chuẩn mực của người phụ nữ đẹp trong xã hội xưa. - Số phận của người phụ nữ:
=> Hình ảnh người phụ nữ hiện lên với đầy đủ nét đẹp từ ngoại hình đến tâm hồn. Bài soạn lớp 10: Ôn tập văn học dân gian Việt NamHướng dẫn soạn bài: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam - Trang 100 sgk ngữ văn 10 tập 1. Tất cả các câu hỏi trong bài học đều được trả lời rành mạch và dễ hiểu. Với cách soạn sau, các em học sinh sẽ nắm tốt nội dung bài học. Ngoài ra, nếu có câu hỏi nào, các em comment phía dưới để thầy cô giải đáp. Nội dung bài gồm:
1. Trình bày các đặc trưng của văn học dân gian (minh họa bằng các tác phẩm đã học)
2. Văn học dân gian Việt Nam gồm những thể loại gì? Chỉ ra những đặc trưng chủ yếu của các thể loại: sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, ca dao, truyện thơ. 3. Từ các truyện dân gian đã học, lập bảng tổng hợp, so sánh các thể loại theo mẫu dưới đây:4. a. Ca dao than thân thường là lời của ai? Vì sao? Thân phận của những...a. Ca dao than thân thường là lời của ai? Vì sao? Thân phận của nhữngcon người ấy hiện lên như thế nào, bằng những so sánh ẩn dụ gì? Ca dao tình nghĩa đề cập đến những tình cảm, phẩm chất gì của người lao động? Vì sao họ hay nhắc đến những biểu tượng cái khăn, cái cầu để bộc lộ tình yêu; các biểu tượng cây đa, bến nước – con thuyền, gừng cay – muối mặn… để nói lên tình nghĩa của mình.
Có thể nhận xét rằng ca dao hài hước là sản phẩm của tâm hồn lạc quan yêu đời của người lao động. Nó nảy sinh ngay từ trong cuộc sống vất vả, khốn khó và bộn bề lo toan của người nông dân.
Câu 1:Đọc hai đoạn miêu tả cảnh Đăm Săn múa khiên và đoạn cưới là hình ảnh và sức khỏe...Đọc hai đoạn miêu tả cảnh Đăm Săn múa khiên và đoạn cưới là hình ảnh và sức khỏecủa chàng trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây. Từ ba đoạn văn đó hãy cho biết:
Trả lời:
Câu 2: Căn cứ vào tấn bi kịch của Mị Châu Trọng Thủy trong Truyện An Dương Vương...Căn cứ vào tấn bi kịch của Mị Châu Trọng Thủy trong Truyện An Dương Vươngvà Mị Châu – Trọng Thủy, hãy lập bảng và ghi nội dung trả lời theo mẫu sau đây:Trả lời:Câu 3: Đặc sắc nghệ thuật của truyện thể hiện ở sự chuyển biến của hình tượng...Đặc sắc nghệ thuật của truyện thể hiện ở sự chuyển biến của hình tượngnhân vật Tấm: từ yếu đuối, thụ động đến kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống và hạnh phúc cho mình. Anh/chị hãy phân tích truyện cổ tích Tấm Cám để làm sáng tỏ điều đó.Trả lời:
Câu 4: Căn cứ vào hai truyện cười đã học, lập bảng và ghi nội dung trả lời theo mẫu dưới đâyTrả lời:Câu 5:a. Điền tiếp vào sau các câu mở đầu Thân em như… và Chiều chiều…a. Điền tiếp vào sau các câu mở đầu Thân em như… và Chiều chiều…để thành những bài ca dao trọn vẹn Thân em như…Chiều chiều……… d. Tìm thêm một số bài ca dao hài hước mang lại tiếng cười giải trí, mua vui cho con người trong cuộc sống. Trả lời:a.Bài ca dao bắt đầu bằng cụm từ “Thân em…” Thân em như trái bần trôi Bài ca dao bắt đầu bằng cụm từ “Chiều chiều…” Chiều chiều ai đứng hàng ba Mở đầu các bài ca dao có sự lặp lại như vậy có tác dụng nhấn mạnh để tăng thêm màu sắc gợi cảmcho người nghe.
Trăm năm đành lỗi hẹn hò Thuyền ơi có nhớ bến chăng Cây đa cũ, bến đò xưa
Tay nâng chén muối, đĩa gừng Muối ba năm muối đang còn mặn d. Một số bài ca dao hài hước mang lại tiếng cười giải trí, mua vui cho con người trong cuộc sống. Bắc thang lên đến cung mây, Từ nay tôi kệch đến già, Câu 6: Hãy tìm một vài bài thơ hoặc câu thơ của các nhà thơ trung đại và hiện đại...Hãy tìm một vài bài thơ hoặc câu thơ của các nhà thơ trung đại và hiện đạicó sử dụng chất liệu văn học dân gian để chứng minh vai trò của văn học dân gian đối với văn học viết.Trả lời:Văn học dân gian là nguồn cảm hứng sáng tác hoặc chất liệu thường được các nhà văn, nhà thơ sau này sử dụng trong các tác phẩm của mình. Góp phần giữ gìn và phát huy, sáng tạo các giá trị văn học Việt Nam.
Một duyên hai nợ âu đành chịu
Ở đáng thấp thì nên đáng thấp
Tay ai thì lại làm nuôi miệng Soạn bài Ôn tập văn học dân gian Việt Nam
|
