Khi đường cung dịch chuyển sang bên trái độ có nhiều doanh nghiệp rời khối thị trường thị

Bài 2  thị trường- cung và cầu

PhcThnHuy                                                                                                                                                                                    2 months ago

Ngọc Khanh                                                                                                                                                                                    3 months ago

Trinh Lưu                                                                                                                                                                                    9 months ago

Minh Anh Nguyễn Thị                                                                                                                                                                                    10 months ago

Minh Tiến Cao                                                                                                                                                                                    1 year ago

PhcThnHuy 2 months ago PhcThnHuy

Ngọc Khanh 3 months ago Ngọc Khanh

Trinh Lưu 9 months ago Trinh Lưu

Minh Anh Nguyễn Thị 10 months ago Minh Anh Nguyễn Thị

Minh Tiến Cao 1 year ago Minh Tiến Cao

Bài 2  thị trường- cung và cầu

1. 1. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu                     BÀI 2: THỊ TRƯỜNG  CUNG VÀ CẦU                                             Nội dung                                              Khái niệm và những công cụ dùng để phân tích                                               cầu và cung                                              Những nhân tố ảnh hưởng đến cầu và cung                                              Cân bằng thị trường và sự thay đổi giá và sản                                               lượng cân bằng                                              Bất cân bằng thị trường                                              Co giãn cầu và cungMục tiêu                                     Hướng dẫn học Hiểu cầu cung thị trường, sự hình thành     Nghe bài giảng qua video  Cần chú ý các vấn  giá cả và sản lượng cân bằng thị trường      đề chưa hiểu rõ hoặc yêu cầu mà giáo viên Biết được những nhân tố cơ bản ảnh           đưa ra  hưởng đến cầu và cung về hàng hóa và        Đọc tài liệu và tóm tắt những nội dung chính  dịch vụ, tác động của chúng lên giá và       của từng chương theo những vấn đề mà giáo  sản lượng cân bằng                           viên giảng, chú ý những điểm chưa hiểu khi Hiểu hơn về những tình huống bất cân         nghe giảng. Nếu đọc sách vẫn không hiểu thì  bằng thị trường                              ghi lại để hỏi trợ giảng Hiểu khái niệm quan trọng trong Kinh        Làm bài tập và luyện thi trắc nghiệm theo yêu  tế Vi mô: Co giãn và việc sử dụng chỉ        cầu từng chương  số kinh tế để đưa ra các quyết định kinh    Luôn liên hệ và lấy ví dụ thực tế khi học đến  tế của doanh nghiệp                          từng vấn đề và khái niệm đang học, hỏi thêm                                               bạn bè, người thân về những vấn đề mang tính                                               suy luận về hành vi của các chủ thể tham gia thị                                               trường                                              Lên mạng xem thông tin biến động thị trường                                               (giá  cung cầu) về các hàng hoá và dịch vụ cụ                                               thể và thử tìm cách áp dụng lý thuyết đã học để                                               tự dự báo biến động của thị trường trong thời                                               gian tới                                              Tập viết bài tự luận về đánh giá phân tíchThời lượng học                                 thị trường 8 tiết học18
2. 2. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.1.     Cầu2.1.1.   Khái niệm cầu2.1.1.1. Khái niệm cầu         Nói đến cầu là nói đến nhu cầu có khả năng thanh toán của người tiêu dùng trong một         khoảng thời gian và không gian nhất định.         Con người mong muốn có được hàng hoá càng         nhiều càng tốt. Tuy nhiên có những mong muốn         chưa trở thành nhu cầu cần phải có mà chỉ mới         dừng lại ở nhu cầu trong ý muốn có được hàng         hoá để sử dụng cho mục đích cụ thể nào đó, mà         chưa phản ánh được việc người tiêu dùng thực sự         có khả năng mua hàng hoá đó không và mua một         lượng bao nhiêu.                                                                           Cầu cá nhân         Vì vậy, khái niệm cầu cá nhân hay cầu thị trường         về một loại hàng hoá nào đó là một khái niệm bao hàm cả 2 yếu tố cấu thành lượng hàng         hóa hoặc dịch vụ mà một cá nhân hay nhóm người muốn có và có khả năng mua nó tại một         thời điểm nhất định và trên một thị trường nhất định.         Trong kinh tế học, người ta sử dụng khái niệm lượng cầu để chỉ về số lượng hàng hoặc         dịch vụ mà người tiêu dùng muốn và có khả năng mua tại một mức giá trong một khoảng         thời gian và không gian nhất định.2.1.1.2. Ví dụ cầu về một hàng hóa dịch vụ         Với mức giá 15.000 VNĐ/kg cam, người tiêu dùng A sẵn sàng mua 2 kg cam cho gia đình         ăn một ngày trong các tháng hè nóng nực năm 2008 tại Hà         Nội. Tuy nhiên, khi giá lên tới 30.000 VNĐ/kg cam, người         tiêu dùng đó chỉ có mong muốn mua và chỉ có khả năng         mua 1 kg cam mà thôi.         Khi giá cam là 15.000 VNĐ/kg thì hàng ngày trên thị         trường Hà Nội lượng cam được bán ra đến 10 tấn cam.         Nhưng khi giá lên tới 30.000 VNĐ/kg thì lượng cam được         bán ra có 4 tấn cam một ngày. Như vậy, với mỗi một mức         giá khác nhau, người tiêu dùng sẽ có mong muốn và có khả         năng mua được một lượng hàng hoá khác nhau.         Qua đó chúng ta thấy lượng cầu cam của người tiêu dùng             Cầu về hoa quả         A sống tại Hà Nội bằng 2 kg/ngày trong khi cầu thị trường         Hà Nội là 10 tấn cam/ngày khi giá là 15.000 VNĐ/kg vào mùa hè năm 2008.         Bài tập: Học viên tự lấy ví dụ về cầu của chính học viên về một loại hàng hoá nào đó mà         mình hay gia đình thường mua và cầu về hàng hoá đó trên thị trường địa phương nơi học         viên đang ở.                                                                                                    19
3. 3. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.1.2.   Biểu cầu2.1.2.1. Khái niệm biểu cầu         Để có thể xem xét tương quan giữa lượng cầu và giá về một loại hàng hoá nào đó, Kinh tế         học vi mô sử dụng công cụ biểu cầu.         Biểu cầu là một bảng số ghi lại các lượng hàng hoá mà người tiêu dùng mua ứng với các         mức giá khác nhau.2.1.2.2. Ví dụ về biểu cầu         Để làm rõ khái niệm biểu cầu, ta sẽ phân tích bảng dưới đây:                                    Bảng 2.1: Biểu cầu về trứng của xã X                        Mức         Giá (VNĐ/quả)             Lượng cầu (quả/năm)                          A                    1.000                                    9.000                          B                    2.500                                    7.500                          C                    5.000                                    5.000                    Biểu cầu thể hiện mối quan hệ giữa lượng cầu và giá cả của một                    loại hàng hoá cụ thể         Trong ví dụ trên, khi giá trứng giảm người tiêu dùng muốn mua nhiều trứng hơn và có khả         năng mua với số lượng lớn hơn và ngược lại. Biểu cầu được sử dụng hầu hết trong các lĩnh         vực kinh tế. Trên thực tế, chúng ta chỉ có các số liệu thống kê cụ thể, do vậy việc sắp xếp lại         theo dạng biểu cầu sẽ là cơ sở để chuyển đổi sang các công cụ khác như đồ thị, hàm số hoặc         giúp chúng ta tính toán được độ co giãn theo khoảng và theo điểm của cầu với mức giá mà         sẽ được giới thiệu tại các phần sau.2.1.3.   Đường cầu, hàm cầu2.1.3.1. Khái niệm đường cầu         Một công cụ khác Kinh tế học dùng để phân tích cầu đó là đường cầu. Đường cầu là         đường đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa giá và lượng cầu về một loại hàng hóa mà người         tiêu dùng muốn và sẵn sàng mua hay đường cầu là sự thể hiện trên đồ thị nhu cầu của         người tiêu dùng về một hàng hoá nào đó theo sự biến thiên về giá. Chúng ta có thể dựa trên         dạng đồ thị đường cầu để hình dung bằng hình ảnh trực quan về cầu hàng hoá của người         tiêu dùng. Đồ thị giúp chúng ta giải thích thể hiện khá sinh động và thuyết phục về độ co         giãn, sự dịch chuyển các điểm cân bằng cũng như các vấn đề về giá trần, giá sàn.         Ví dụ dựa vào đồ thị, bạn có thể thấy được các hàng hóa có độ co giãn với giá cao hay thấp         tới mức nào. Hơn nữa, các đường cầu giúp chúng ta thấy được các vấn đề về hành vi người         tiêu dùng và thặng dư tiêu dùng, những vấn đề cốt yếu của thị trường được thể hiện trực         quan như thế nào (được đề cập trong bài 3). Chúng ta có thể khẳng định rằng, đường cầu         không chỉ đơn giản là một đồ thị mà nó là công cụ giúp các nhà kinh tế học phân tích và lý         giải các hiện tượng kinh tế một cách rõ ràng nhất.20
4. 4. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu        Ví dụ đường cầu:                                       Hình 2.1. Đường cầu thị trường        Đường cầu dốc xuống biểu thị mối quan hệ giữa lượng cầu và giá cả của trứng (giá tính        bằng đồng, sản lượng tính bằng quả).        Trục tung thể hiện giá và trục hoành  lượng cầu về trứng. Tại mỗi mức giá tương ứng ở        Bảng 2.1, tương ứng các điểm và nối các điểm đó lại ta sẽ được đường cầu về trứng. Đường        cầu có hướng dốc xuống.2.1.3.2. Khái niệm hàm cầu        Hàm cầu là một biểu thức đại số của biểu cầu được biểu diễn bằng các số hạng tổng quát        hoặc với các giá trị con số cụ thể của các tham số khác nhau khi phản ánh mối quan hệ        giữa giá cả, thu nhập, v.v với lượng cầu.        Lợi thế của sử dụng hàm cầu so với đường cầu ở chỗ hàm cầu có thể cùng một lúc tính        chính xác mức tác động đồng thời của nhiều nhân tố lên lượng cầu (hàm cầu đa biến).        Nếu như đường cầu giúp chúng ta giải thích được các vấn đề về kinh tế thị trường (luật cầu),        thì hàm cầu giúp chúng ta định lượng được các đại lượng kinh tế (lượng cầu). Chúng ta có        thể đo lường được phản ứng của người tiêu dùng trước các thay đổi của thị trường như giá,        thu nhập, v.v Không dừng lại tại đó, hàm cầu còn giúp chúng ta dự đoán phản ứng của        người tiêu dùng trong tương lai. Tất cả các ứng dụng đó cho thấy việc nghiên cứu chi tiết về        hàm cầu là cần thiết.        Ví dụ hàm cầu:        Việc phân tích và đưa ra một hàm cầu là hết sức phức tạp. Trên thực tế, hàm cầu phụ thuộc        vào rất nhiều biến số. Các nhà kinh tế học vi mô đã đưa ra một hàm cầu tổng quát như sau:                                         Qi=a x Pib x Pjc x Yd x ek        Hàm số này chỉ ra mối quan hệ giữa lượng cầu của hàng hóa (i) trên thị trường phụ thuộc        vào giá hàng hóa (j), hàng hoá (i) và mức thu nhập Y. Các số a,b,c,d và k là các hằng số        (tham số). Ở đây có thể coi là hàm cầu co giãn đều vì b được coi là độ co giãn của cầu theo        chính giá, c là độ co giãn chéo của cầu và d là độ co giãn của cầu theo thu nhập. Trong khi        đó ek với e là cơ số logarit tự nhiên và biểu hiện yếu tố khuynh hướng về sở thích. Một hàm        cầu phức tạp và tổng quát là như vậy.                                                                                                     21
5. 5. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu          Tuy nhiên, trong giới hạn giáo trình này, chúng ta sẽ không đi sâu phân tích về dạng hàm         cầu tổng quát, thay vào đó chúng ta sẽ phân tích một dạng hàm cầu giản đơn (hàm cầu một         biến và là hàm bậc nhất). Một hàm cầu được đơn giản hóa chỉ phản ánh mối quan hệ giữa         giá của hàng hóa đó với lượng cầu về hàng hóa đó. Hàm cầu đơn giản có dạng như sau:                                                 Qi = f (Pi)         Trong đó Qi là lượng cầu đối với hàng hóa (i) và Pi là giá của hàng hóa (i). Chúng ta sẽ sử         dụng tiếp ví dụ về biểu cầu ở bảng 2.1 phía trên và hàm số hóa ví dụ đó chúng ta sẽ có một         hàm cầu thể hiện mối quan hệ giữa giá và lượng cầu về trứng ở xã X như sau:                                              Q = 10.000  P         Trong đó Q là lượng cầu về trứng có đơn vị là quả. Còn P là giá trên thị trường của trứng         với đơn vị: VNĐ/quả. Chú ý rằng bất kỳ lượng cầu nào trên thị trường đều gắn với một         khoảng thời gian không gian nhất định mà ta đang khảo sát. Tuy nhiên, khi trong cùng một         khoảng thời gian chúng ta sẽ chỉ quan tâm tới số lượng cầu và giá trong cùng khoảng thời         gian đó.         Nhìn vào hàm số ta có thể thấy là khi giá tăng thì lượng cầu giảm và ngược lại giá giảm thì         lượng cầu tăng. Hệ số góc của hàm số là âm tức là nếu vẽ đồ thị của hàm cầu này thì sẽ có         hướng dốc xuống.2.1.4.   Sự dịch chuyển của đường cầu2.1.4.1. Tổng quát về sự dịch chuyển đường cầu         Trong phần này đường cầu được sử dụng để phân tích biến động thị trường. Có thể nói rằng,         khi thị trường biến động sẽ dẫn tới cầu và đường cầu biến động theo. Tuy nhiên, câu hỏi đặt         ra là đường cầu sẽ biến động như thế nào? Rõ ràng là trên phương diện toán học cũng như         trong thực tế, yếu tố nào ảnh hưởng tới đường cầu thì đều làm đường cầu thay đổi. Phần trên         chúng ta đã xác định rằng đường cầu thể hiện mối quan hệ giữa giá và lượng cầu. Như vậy,         khi giá biến đổi thì lượng cầu sẽ trượt dọc trên đường cầu.         Trên thực tế, đường cầu còn phụ thuộc vào các yếu tố khác ngoài giá của chính hàng hoá đó.         Các yếu tố đó bao gồm thay đổi thu nhập, thay đổi của các hàng hóa liên quan, biến động         trong kỳ vọng của người tiêu dùng (hay còn gọi là mong ước tương lai của người tiêu dùng         về hàng hóa), biến động về dân số và thay đổi thị hiếu người tiêu dùng, sở thích người tiêu         dùng, tác động của mốt, v.v Tất cả các yếu tố vừa kể trên đều có một đặc điểm chung là         các yếu tố ngoài giá ảnh hưởng tới đường cầu. Do đó khi các yếu tố trên thay đổi sẽ dẫn tới         sự dịch chuyển đường cầu. Sự dịch chuyển đường cầu thể hiện sự thay đổi lượng cầu của         người tiêu dùng ở mọi mức giá. Chúng ta có thể thấy được sự dịch chuyển của đường cầu sẽ         có dạng như trong hình 2.2 dưới đây:22
6. 6. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu                                       Hình 2.2. Sự dịch chuyển của đường cầu        Trên thực tế, cầu phụ thuộc nhiều vào các yếu tố khác như: thu nhập, giá cả các hàng hóa        khác, sở thích, v.v... Khi một yếu tố thay đổi, thì hầu hết lượng cầu tại các mức giá đều thay        đổi theo.2.1.4.2. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự dịch chuyển đường cầu         Thay đổi thu nhập           Yếu tố đầu tiên chúng ta khảo sát là việc thay           đổi thu nhập sẽ ảnh hưởng như thế nào tới           đường cầu. Nếu mức thu nhập tăng, người tiêu           dùng có thể dành nhiều tiền hơn cho việc mua           mọi hàng hóa. Tại hình vẽ 2.2, nếu giá thị           trường của hàng hóa giữ ở mức P1, khi thu           nhập tăng lên, người tiêu dùng sẵn sàng mua           nhiều hàng hóa hơn ở mức giá đó. Ngoài ra           nếu thu nhập tăng lên thì người tiêu dùng cũng           vẫn có thể mua được đúng lượng cầu như                    Thay đổi thu nhập           trước cho dù giá có tăng lên đến mức P2. Do           vậy lượng cầu sẽ dịch chuyển từ Q1 sang Q2. Kết quả là đường cầu sẽ dịch chuyển sang           phải từ D D.           Điều này cũng có thể giải thích một phần lý do tại sao khi           CHÚ Ý           tăng lương tối thiểu cho người lao động lại làm giá cả các           Đối với một số mặt hàng           hàng hóa tăng. Đó là vì khi có nhiều thu nhập hơn, người             (gọi là hàng thứ cấp) thì khi           tiêu dùng sẵn sàng mua lượng hàng hóa cũ ở mức giá cao               thu nhập tăng thì cầu về           hơn. Mặc dù lúc này đường cầu thị trường đã dịch sang                hàng hoá đó giảm vì vậy           bên phải nhờ tác động tăng lương cho người lao động.                 đường cầu sẽ dịch chuyển                                                                                sang trái.         Thay đổi giá hàng hóa liên quan           Yếu tố thứ hai ảnh hưởng và làm dịch chuyển đường cầu là việc thay đổi giá của hàng           hóa liên quan. Trên thị trường có nhiều loại hàng hóa đang được mua  bán nhằm mục           tiêu thỏa mãn nhu cầu người tiêu dùng. Thế nhưng để đạt được mục tiêu của mình người           tiêu dùng có thể có nhiều cách lựa chọn hàng hóa khác nhau. Đôi khi người tiêu dùng           cũng buộc phải sử dụng các hàng hóa có liên quan với nhau để tạo ra một cách sử dụng                                                                                                            23
7. 7. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu       hoàn chỉnh cho sở thích của mình. Những cách thức đó có tác động ngược lại các hàng       hóa và tạo ra các mối liên hệ giữa chúng với nhau.         Mối quan hệ thứ nhất: Các hàng hóa có thể thay thế          cho nhau  tức là nếu không dùng hàng hoá này ta có          thể dùng hàng hoá kia để thoả mãn một mục đích sử          dụng nào đó. Đặc điểm chính của mối quan hệ này là          khi giá của mặt hàng thay thế này tăng lên, thì số          lượng cầu của các hàng hóa thay thế khác sẽ tăng lên          ở mọi mức giá. Ví dụ: Giả sử phân tích đường cầu về          bếp ga. Khi giá bếp điện tăng cao, người tiêu dùng          thay vì sử dụng bếp điện, sẽ chuyển sang sử dụng bếp          ga. Khi đó, lượng cầu về bếp ga sẽ tăng cao, đường          cầu về bếp ga sẽ dịch chuyển D D mặc dù giá bếp              Hàng hóa thay thế          ga không thay đổi tại điểm P1. (Hình 2.2).                    bếp điện - bếp ga         Mối quan hệ thứ hai: Các hàng hóa có thể bổ sung cho nhau  Nghĩa là khi dùng          hàng hoá này thì phải dùng cả hàng hoá kia mới đáp ứng được yêu cầu sử dụng. Đặc          điểm chính của mối quan hệ này là nếu tăng giá của một loại hàng này sẽ làm giảm số          lượng cầu của loại hàng hóa khác ở mọi mức giá. Ví dụ ga và bếp ga là hai hàng hóa          bổ sung cho nhau. Khi giá ga tăng, người tiêu dùng thay vì mua bếp ga sẽ chuyển          sang sử dụng bếp điện hoặc các loại bếp nấu nướng khác. Như vậy, lượng cầu về bếp          ga sẽ giảm xuống, đường cầu dịch chuyển từ phải qua trái, từ D      D, mặc dù giá          bếp ga vẫn giữ ở mức P1.         Mối quan hệ thứ ba: Các hàng hóa không liên quan. Đặc điểm chính của mối quan          hệ này là nếu giá của mặt hàng này thay đổi thì lượng cầu của mặt hàng kia cũng          không bị ảnh hưởng. Vì vậy đường cầu của hàng hoá đang phân tích không bị thay          đổi khi có biến động về hàng hoá không liên quan.      Thay đổi kỳ vọng của người tiêu dùng        Kỳ vọng của người tiêu dùng là mong muốn và dự đoán cũng như là nhận định của        người đó về sự thay đổi về giá, về lượng cung cấp, về mức độ khan hiếm v..v của một        hàng hoá.        Lượng cầu về một loại hàng hóa tại một thời điểm nhất định không chỉ phụ thuộc vào        giá bán hàng hoá trong thời điểm đó mà còn phụ thuộc vào kỳ vọng của người tiêu dùng        về hàng hóa đó.        Đầu năm 2008, khi giá gạo trong nước tăng lên từ 8.000 VNĐ/kg lên tới mức        10.000 VNĐ/kg, các bà nội trợ cho rằng trong tương lai giá gạo có thể lên tới        20.000 VNĐ/kg. Với tâm lý đó, họ đổ xô đi mua gạo với số lượng lớn. Khi đó đường        cầu sẽ dịch chuyển sang bên phải từ D   D. Kết quả là lượng cầu tăng lên tại mọi        mức giá.        Chúng ta cũng có thể giải thích nhiều hiện tượng ngược lại khi kỳ vọng người tiêu dùng        thay đổi, đường cầu dịch chuyển sang trái.24
8. 8. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu          Thay đổi số lượng người tiêu dùng            Việc thay đổi số lượng người tiêu dùng            cũng có thể thay đổi đường cầu. Khi dân số            Hà Nội tăng nhanh trong những năm gần            đây, nhu cầu đi lại tăng cao. Điều đó dẫn tới            việc nhu cầu mua xe máy ngày một gia            tăng. Chính vì điều đó khiến cho đường cầu            về xe máy dịch chuyển sang bên phải.            Trong thực tế dân số của Việt Nam và thế            giới ngày một tăng làm cho lượng cầu về            năng lượng, lương thực, nhà ở ngày một            tăng cao. Đó chính là hiện tượng đường cầu            dịch chuyển sang phải.                                                                Số lượng người tiêu dùng tăng nhanh          Thay đổi thị hiếu người tiêu dùng            Thị hiếu của người tiêu dùng là sự kết tinh của sở thích, thói quen, văn hoá, môi trường            sống, v.v... của người tiêu dùng, điều này phản ánh thông qua việc lựa chọn hàng hoá.            Ví dụ: Người thích màu đỏ, người thích màu trắng khi mua quần áo họ sẽ chọn loại quần            áo có màu sắc ưa thích.            Việc thay đổi thị hiếu của người tiêu dùng cũng khiến cho đường cầu dịch chuyển.            Người dân Hà Nội chuyển sang ăn nhiều rau và hoa quả hơn trong những năm gần đây.            Điều đó làm cho lượng cầu về các thức ăn này tăng lên nhanh chóng. Do vậy có thể nói,            đường cầu của rau quả tại thị trường Hà Nội đã dịch chuyển sang bên phải, làm cho            lượng cầu tăng lên ở mọi mức giá.2.2.     Cung2.2.1.   Khái niệm cung         Phần 1, chúng ta đã hoàn thành các phân tích về cầu. Phần 2 này sẽ phân tích một phần quan         trọng mà khi kết hợp với cầu sẽ tạo thành thị trường đó là cung của thị trường. Cung hàng         hóa hầu hết do nhà cung cấp, hay các doanh         nghiệp cung ứng ra thị trường. Nhà doanh         nghiệp ứng xử theo một xu hướng ngược với         người tiêu dùng  đó là giá càng cao họ càng         muốn bán nhiều hàng hoá hơn vì dễ mang về         cho họ nhiều lợi nhuận hơn. Do vậy ta có thể         định nghĩa:         Cung thị trường là những lượng hàng hóa         hoặc dịch vụ mà một doanh nghiệp hay một         nhóm doanh nghiệp có khả năng và sẵn sàng         cung ứng ra thị trường với một mức giá nào                                                                       Nguồn cung về cam         đó tại một thời điểm và trên một thị trường         nhất định.                                                                                                      25
9. 9. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.2.1.1. Ví dụ về cung một loại hàng hóa dịch vụ         Với mức giá 15.000đ/kg cam, nhà sản xuất A sẵn sàng cung ứng ra thị trường Hà Nội         10 tấn cam/ngày. Khi giá lên tới 30.000 VNĐ/kg, lúc này nhận thấy lợi nhuận tăng, nhà sản         xuất mong muốn cung ra 20 tấn/ngày nhưng thực tế họ chỉ có khả năng sẵn sàng cung ứng         15 tấn/ngày ra thị trường. Như vậy, cung thị trường ở đây là 15 tấn/ngày khi giá là         30.000 VNĐ/kg. Ta thấy, với mỗi một mức giá khác nhau, nhà sản xuất sẽ và chỉ sẵn sàng         cung ứng ra thị trường một lượng hàng hoá khác nhau. Với mức giá càng cao, nhà sản xuất         sẽ sẵn sàng cung ứng một lượng hàng hóa nhiều hơn so với mức giá thấp hơn trước đó.         Nhưng cung này của nhà sản xuất phụ thuộc vào cả năng lực sản xuất. Nên nhiều khi biết         bán rất có lợi nhưng họ không thể sản xuất đủ hàng để bán.2.2.2.   Biểu cung (bảng cung)2.2.3.   Khái niệm biểu cung         Biểu cung của hàng hóa, tương tự như biểu cầu, mô tả mối quan hệ giữa giá thị trường của         hàng hóa đó và lượng hàng hóa mà người sản xuất làm ra và muốn bán, trong điều kiện         không có sự thay đổi của yếu tố khác.         Biểu cung là một công cụ của Kinh tế học dùng để phân tích tương quan biến đổi của lượng         cung và giá của hàng hoá.2.2.3.1. Ví dụ về biểu cung                                Bảng 2.2: Biểu cung của trứng cho xã X                 Mức               Giá (VNĐ/quả)                Lượng cung (quả/ngày)                   A                                  1.000                            3.000                   B                                  2.500                            4.500                   C                                  5.000                            7.000         Khi giá trứng trên thị trường là 1.000 VNĐ/quả, lượng cung trứng ra thị trường của các nhà         sản xuất chỉ là 3.000 quả/ngày. Tuy nhiên, khi         giá trứng là 2.500 VNĐ/quả, thì sản lượng cung         cấp trên thị trường lên tới 4.500 quả/ngày. Giá         trứng tăng cao thúc đẩy các nhà sản xuất tăng         sản lượng để bán thêm trứng ra thị trường. Một         kịch bản tương tự xảy ra khi giá trứng tăng lên         5.000 VNĐ/quả. Với mức giá cao như vậy, một         lần nữa các nhà cung cấp sẵn sàng bán lên tới         7.000 quả/ngày. Như vậy có thể kết luận rằng         với giá bán càng cao, các nhà sản xuất luôn sẵn         sàng cung ứng ra thị trường một sản lượng                      Cung về trứng         lớn hơn.26
10. 10. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.2.4.   Đường cung và hàm cung         Tương tự như khi phân tích cầu, biểu cung có mối quan hệ với đường cung và hàm cung.         Các phân tích về đường cung và hàm cung sẽ giúp ta biết được dạng của đường cung, hàm         cung và như vậy có thể dùng nó để giải thích các phản ứng của nhà cung cấp ảnh hưởng như         thế nào đến thị trường. Mặt khác khi đem kết hợp đường cung với đường cầu, hàm cung với         hàm cầu ta sẽ phân tích tổng hợp và đưa ra được những dự báo về thị trường hàng hóa.2.2.4.1. Khái niệm đường cung         Đường cung là gì? Thực chất đường cung là đồ thị mô tả mối quan hệ giữa lượng cung và         giá của một hàng hóa trên thị trường.2.2.4.2. Ví dụ đường cung         Để có hình ảnh về đường cung, chúng ta có thể thấy ở hình 2.3 dưới đây. Hình 2.3 dưới đây         mô tả mối quan hệ giữa giá trứng và lượng trứng cung cho xã X trong một năm. Đường         cung trong hình 2.3 cho thấy đường cung có dạng đi lên từ trái qua phải. Điều này phù hợp         với quy luật cung diễn ra thực tế trên thị trường. Ở mức giá thấp, nhà sản xuất không muốn         và không có khả năng sản xuất (nếu sản xuất nhiều sẽ lỗ) và cung ứng ra thị trường nhiều.         Tuy nhiên khi giá càng cao, nhà sản xuất sẵn sàng cung ứng nhiều hơn ra thị trường vì họ sẽ         tăng được lợi nhuận.                                    Hình 2.3. Đường cung thị trường         Đường cung đi lên từ trái qua phải biểu thị mối quan hệ giữa lượng cung và giá cả của         hàng hóa.         Trục tung thể hiện giá và trục hoành thể hiện lượng cung về trứng. Tại mỗi mức giá tương         ứng ở bảng 2.1, ta vẽ được một loạt các điểm. Nối các điểm đó lại ta sẽ được đường cung về         trứng. Đường cung có hướng đi lên từ trái qua phải.2.2.4.3. Khái niệm hàm cung         Hàm cung là một hàm số biểu diễn mối tương quan giữa lượng cung và các nhân tố kinh tế         ảnh hưởng đến lượng cung. Các nhân tố (yếu tố) kinh tế ảnh hưởng trực tiếp nhất tới cung là         giá cả của chính hàng hoá đó. Thêm vào đó, giá của hàng hoá đầu vào như tiền lương, lãi         suất cho vay, giá nhiên nguyên liệu, v.v cũng tạo nên sự thay đổi của lượng cung.                                                                                                     27
11. 11. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.2.4.4. Ví dụ hàm cung         Tương tự như vậy, hàm cung cũng bao gồm các hàm tổng quát và hàm đơn giản. Hàm tổng         quát biểu thị tất cả các mối quan hệ giữa sản lượng cung ứng ra thị trường và các yếu tố ảnh         hưởng tới lượng cung. Một hàm cung tổng quát về hàng hoá (i) có dạng như sau:                                            Qs= f(Pi, Pz, W, r, v..v)         Trong đó:                        Qs là lượng cung.                        Pi, Pz là giá hàng hóa đó (i) và giá hàng hoá đầu vào (z).                        W là lương công nhân và r là lãi suất.         Để đơn giản hóa phân tích, chương trình này sẽ tập trung xem xét các hàm cung đơn giản là         những hàm chỉ biểu thị mối quan hệ giữa giá với lượng cung hàng hóa đó ra thị trường.         Hàm cung giản đơn có dạng như sau:                                                   Qi = f (Pi)         Trong đó Qi là lượng cung đối với hàng hóa (i). Và Pi là giá của hàng hóa (i). Một ví dụ để         cụ thể hóa hàm cung trên bằng cách hàm số hóa mối quan hệ giữa giá và lượng cung về         trứng được biểu thị trong bảng 2.1 đã cho ở trên như sau:                                                Q = P + 2.000         Trong đó, Q là lượng cung về trứng với đơn vị là quả và P là giá của trứng trên thị trường có         đơn vị tính là VNĐ/quả.         Với hàm cung giản đơn này, chúng ta có thể thấy rằng, hệ số góc của hàm số là dương (giá         bán của hàng hóa biểu thị trên trục tung và sản lượng mà nhà sản xuất sẵn sàng cung ứng ra         ngoài thị trường  trên trục hoành). Do vậy, hướng đồ thị của hàm số có xu hướng đi lên từ         trái qua phải phản ánh đúng luật cung.2.2.5.   Sự dịch chuyển của đường cung2.2.5.1. Tổng quan về sự dịch chuyển của đường cung         Trong phần này chúng ta sẽ xem xét các tác động làm cho đường cung dịch chuyển. Dịch         chuyển đường cung thể hiện sự thay đổi lượng cung của hàng hóa ở mọi mức giá trên thị         trường. Khi đó toàn bộ đường cung dưới sự tác động của các yếu tố thị trường, sẽ dịch         chuyển sang phải tức là tăng cung ở mọi mức giá, nếu sang trái tức là giảm cung ở mọi         mức giá.         Trên thị trường, sự thay đổi giá cả của mặt hàng đang cung cấp tại thời điểm đó không làm         cho đường cung dịch chuyển. Sự dịch chuyển đường cung bị tác động bởi các yếu tố khác         ngoài giá của chính hàng hóa cung ứng đó. Trước hết, để sản xuất ra hàng hóa, các nhà sản         xuất phải đầu tư nhiều vào hiện đại hoá công nghệ sản xuất. Do vậy, khi thay đổi công nghệ         sản xuất điều đó đồng nghĩa với việc sản lượng sẽ thay đổi nhanh chóng.28
12. 12. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu                                        Hình 2.4. Dịch chuyển đường cung        Ở mức giá P1, sản lượng được sản xuất và bán ra sẽ là Q1. Điều gì sẽ xảy ra khi giá hạ        xuống mức P2 trong khi sản lượng vẫn giữ nguyên. Hoặc điều gì sẽ xảy ra khi giá vẫn giữ        nguyên ở mức P1, nhưng sản lượng lại tăng lên từ mức Q1 đến mức Q2. Khi đó đường cung        sẽ dịch chuyển sang bên phải, từ đường S sang đường S.        Hơn thế nữa giá cả của các hàng hóa đầu vào phục vụ cho sản xuất cũng tác động không        nhỏ tới sản lượng của nhà cung cấp. Sự tăng giá của hàng hóa đầu vào sẽ tác động tới toàn        bộ sản lượng cung ứng trên thị trường. Ngoài ra số lượng nhà sản xuất và kỳ vọng của các        nhà sản xuất cũng ảnh hưởng tới lượng cung thị trường. Phần sau sẽ trình bày chi tiết ảnh        hưởng của tất cả các yếu tố vừa nêu trên thể hiện như thế nào thông qua việc dịch chuyển        đường cung.        Tuy nhiên, trước khi phân tích ảnh hưởng của các yếu tố tới việc dịch chuyển đường cung,        chúng ta sẽ xem xét sự dịch chuyển của đường cung trên đồ thị một cách tổng quát để phục        vụ cho các phần sau.        Tại hình 2.4 đường cung phản ánh bao nhiêu sản phẩm sẽ sẵn sàng được bán ra thị trường.        Trong các phần sau, chúng ta sẽ phân tích chi tiết hơn sự dịch chuyển đường cung dưới sự        tác động của các yếu tố đã nêu trên.        Dịch chuyển đường cung sang phải có thể xảy ra nếu chi phí sản xuất giảm, các doanh        nghiệp có thể sản xuất với cùng một lượng hàng hóa ở mức giá thấp hơn hoặc với mức sản        lượng cao hơn ở cùng mức giá.2.2.5.2. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự dịch chuyển đường cung         Thay đổi giá của các nguồn đầu vào           Chúng ta hãy bắt đầu bằng việc tìm hiểu sự thay           đổi giá của các nguồn đầu vào ảnh hưởng như thế           nào tới cung thông qua phân tích sự dịch chuyển           đường cung.           Bất kỳ một hàng hóa nào sản xuất trên thị trường           đều được tạo ra bởi việc biến đổi và sử dụng các           yếu tố đầu vào. Đó có thể là nguyên vật liệu, nhân           công sản xuất hoặc chi phí vận hành máy móc                        Giá đầu vào tăng                                                                                                       29
13. 13. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu        thường xuyên. Tất cả các thay đổi về giá cả, các yếu tố đầu vào đểu ảnh hưởng trực tiếp        tới giá cả cũng như sản lượng mà các nhà cung cấp sẵn sàng cung cấp ra thị trường.        Chuyện gì xảy ra khi chi phí thực phẩm cho gà ăn hàng ngày và chi phí thuê mặt bằng        của một công ty sản xuất trứng giảm? Với mức giá chi phí nguyên vật liệu thấp hơn,        tương ứng với mức chi phí sản xuất trứng thấp hơn, sản xuất sẽ có sinh lợi hơn cho công        ty. Điều đó thúc đẩy các công ty hiện tại mở rộng sản xuất trứng và các công ty mới gia        nhập thị trường. Khi đó, nếu mức giá thị trường vẫn giữ ở mức P1 thì sản lượng cung sẽ        tăng nhiều hơn so với trước kia. Hình 2.4 thể hiện sự tăng trưởng về sản lượng từ        Q1     Q2. Nếu khi đó giá trứng giảm tới mức P2, công ty vẫn có thể giữ nguyên sản        lượng sản xuất Q1. Như vậy so với trước đây, lượng trứng tăng lên trên thị trường đã        xảy ra ở tất cả mức giá. Vì vậy hiện tượng này được phản ánh qua viêc đường cung dịch        chuyển sang phải, từ S sang S.        Bài tập: Lấy ví dụ ngược lại về việc tăng giá đầu vào ảnh hưởng như thế nào đến cung        và dịch chuyển đường cung?      Thay đổi công nghệ sản xuất        Ví dụ khi doanh nghiệp xây dựng một nhà        máy sản xuất trứng công nghiệp hiện đại.        Toàn bộ số gà chăn thả sẽ được đưa vào        nuôi chuồng nhốt, trong điều kiện giữ ấm và        ăn uống đầy đủ dinh dưỡng. Việc thay đổi        công nghệ này giúp tăng sản lượng lên        nhanh chóng .        Khi đó nhà sản xuất sẵn sàng cung cấp ra thị        trường nhiều sản lượng trứng hơn ở mọi        mức giá trên thị trường. Và tương tự như        Hiện đại hoá trang thiết bị giúp tăng sản lượng        vậy, ở mọi mức sản lượng yêu cầu của        người tiêu dùng, nhà sản xuất cũng sẵn sàng giảm giá sản phẩm xuống thấp hơn lúc        trước. Kết quả đó được thể hiện bằng việc đường cung dịch chuyển sang phải.      Thay đổi số lượng nhà sản xuất        Việc thay đổi số lượng nhà sản xuất trên thị trường ảnh hưởng như thế nào đến cung thị        trường? Như chúng ta đã biết, thị trường được cung cấp hàng hóa không chỉ bởi một        công ty mà từ rất nhiều các công ty khác nhau. Mỗi công ty chỉ có giới hạn khả năng sản        xuất ở mức nhất định. Do đó để đáp ứng được        lượng trứng tiêu thụ lớn trên thị trường, không        những đòi hỏi năng lực cung ứng sản phẩm của        từng nhà sản xuất mà còn phụ thuộc vào số lượng        các nhà sản xuất trên thị trường.        Ví dụ: Trường hợp cúm gà xảy ra trong thời gian        vừa qua. Thị trường trứng gà của Việt Nam được        cung cấp từ các nhà sản xuất trứng công nghiệp và        từ các trang trại nuôi gà riêng lẻ của các hộ gia Lượng cung trứng không đủ cung cấp cho        đình. Khi dịch cúm gia cầm xảy ra, các nhà sản                       thị trường        xuất trứng công nghiệp do phòng dịch tốt nên tránh được việc gà bị chết hàng loạt. Tuy        nhiên, hầu hết các gia đình nuôi gà riêng lẻ đều có gà chết hàng loạt.30
14. 14. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu   Một loạt các nhà cung cấp trứng trên thị trường đều phải rời khỏi thị trường và chuyển   sang làm nghề nông nghiệp khác. Khi đó trên thị trường sẽ xảy ra tình trạng tất cả lượng   cung trứng đều bị giảm ở mọi mức giá. Tình trạng này còn được gọi là sự suy giảm về   năng suất sản xuất của thị trường. Mặc dù các nhà sản xuất công nghiệp cố gắng tăng   sản lượng nhưng với năng lực có hạn, sản lượng của toàn thị trường vẫn bị giảm đi ở   mọi mức giá cho dù giá trứng có lên rất cao cũng không có hàng hóa để bán. Kết quả   được phản ánh trên đồ thị là đường cung trứng dịch chuyển sang trái. Thay đổi kỳ vọng của nhà sản xuất   Các phần trên chúng ta đã thảo luận về sự thay đổi của các yếu tố hữu hình như giá hàng   hóa đầu vào, số lượng nhà cung cấp, công nghệ sản xuất, v.v tới cung thị trường và   phản ánh qua việc dịch chuyển đường cung. Trong phần cuối này, chúng ta sẽ thảo luận   về ảnh hưởng của kỳ vọng trong sản xuất tới đường cung của thị trường.   Để cụ thể hơn chúng ta sẽ tiếp tục với ví dụ về hiện tượng dịch cúm gia cầm ở Việt   Nam nhưng với một kịch bản ngược lại. Đến cuối năm 2007, Bộ y tế sau khi kiểm tra   quyết định sẽ công bố toàn quốc không có dịch cúm gia cầm vào gần dịp tết 2008. Các   nhà sản xuất sau khi biết tin này từ nhiều nguồn tin đáng tin cậy, nhận thấy đây là một   cơ hội tốt vì trong dịp này nhu cầu về tiêu thụ trứng của người tiêu dùng sẽ tăng rất cao,   đặc biệt trong bối cảnh lo ngại nên không dám sử dụng trứng trong thời gian khá dài   trước đó. Chính vì kỳ vọng về giá tăng cao này mà các nhà sản xuất đầu tư tăng sản   xuất. Nhiều hộ gia đình chuyển sang tập trung sản xuất trứng, các nhà công nghiệp tạm   thời nhanh chóng được xây dựng để gia tăng sản lượng trứng. Kết quả là, mặc dù chưa   chính thức công bố hết dịch, trên toàn thị trường, các nhà sản xuất đã sẵn sàng cung ứng   cho thị trường với số lượng trứng nhiều hơn trước ở mọi mức giá của thị trường hiện tại.   Do đó, có thể nói rằng đường cung của thị trường trứng chuyển dịch sang bên phải.   Toàn bộ đường cung của thị trường trứng đã ở vị trí mới, từ S S như đã thể hiện trên   hình 2.4.    CHÚ Ý    Phân biệt sự khác nhau giữa dịch chuyển và trượt của đường cầu, đường cung:      Sự trượt dọc theo đường cầu, đường cung xảy ra khi giá của mặt hàng đó thay đổi. Nếu       giá trứng thay đổi, lượng cầu và lượng cung thay đổi nhưng không vì thế làm thay đổi       hàm cầu và hàm cung nên cũng không thay đổi đường cầu và đường cung. Giá của hàng       hoá thay đổi chỉ làm thay đổi một lượng cầu, lượng cung nhất định và vì vậy nó được       phản ánh qua sự trượt trên đường cầu và đường cung mà thôi.      Sự dịch chuyển đường cầu và đường cung xảy ra khi các yếu tố khác ngoài giá của hàng        hóa đó tác động làm thay đổi lượng cầu và lượng cung. Vì những tác động này làm cho        hàm cầu và hàm cung thay đổi vì vậy nó cũng làm cho đường cầu và đường cung dịch        chuyển.                                                                                              31
15. 15. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.3.     Thị trường2.3.1.   Giới thiệu tổng quan về thị trường         Trong phần trước, các thành phần của cầu và cung đã được phân tích để thấy rõ tính chất và         sự vận động của từng thành phần cơ bản của thị trường.         Phần này sẽ đề cập tới thị trường nói chung và         các yếu tố ảnh hưởng tới nó. Các khái niệm về         thị trường sẽ giúp ta hiểu sự hình thành của thị         trường. Ngoài ra, việc sử dụng các đặc điểm         của cung và cầu đã thảo luận ở phần trước để         giải thích cơ chế điều tiết của thị trường từ đó         nắm rõ vì sao thị trường lại có thể tự điều         chỉnh về điểm cân bằng, và tại sao lại luôn xảy         ra hiện tượng bất cân bằng trên thị trường.         Không dừng lại tại đó, việc tập trung thảo luận         về sự thay đổi của mức giá cân bằng giúp                        Thị trường         chúng ta giải thích được sự hình thành của các         mức giá cân bằng mới khi đường cung, hoặc đường cầu, hoặc cả đường cung, đường cầu         dịch chuyển (ở đây ta đã hiểu rõ từ phần trên là đường cung và đường cầu  công cụ phân         tích về cung cầu thị trường).         Cuối cùng, xem xét sự can thiệp của Chính phủ tác động như thế nào lên cung cầu thị         trường. Phần này nhằm lý giải nguyên nhân vì sao Chính phủ phải can thiệp bằng các mức         giá trần và giá sàn. Qua đó chúng ta có thể thấy đầy đủ điểm mạnh và điểm yếu của các         chính sách giá của nhà nước tác động như thế nào lên thị trường.2.3.2.   Sự hình thành thị trường từ cung và cầu thị trường2.3.2.1. Khái niệm thị trường         Một thị trường (thị trường trong Kinh tế Vi mô luôn được quan niệm là một thị trường cụ         thể về một loại hoàng hoá cụ thể) là một tập hợp những người mua và người bán gặp gỡ và         tạo ra khả năng trao đổi về một loại hàng hóa và dịch vụ. Sự gặp gỡ của người bán trứng và         người muốn mua trứng tạo nên thị trường trứng.         Hình ảnh chúng ta ra chợ, gặp người bán trứng và         mua trứng chính là một thị trường trứng hay có         thể gọi là chợ trứng. Thị trường có thể hình thành         ở bất kỳ nơi nào, từ ngoài chợ cho tới trên mạng         internet, xảy ra với mọi loại hàng hóa, từ xe máy         cho tới các phát minh sáng chế. Bất kỳ nơi nào có         sự gặp gỡ giữa một tập hợp người mua và người         bán và có trao đổi hàng hóa và dịch vụ là nơi đó         sẽ hình thành nên thị trường.         Thị trường là trung tâm của hoạt động kinh tế, rất         nhiều câu hỏi và các vấn đề thú vị trong kinh tế       Trao đổi giữa người mua và người bán         học xoay quanh câu hỏi thị trường hoạt động như thế nào?32
16. 16. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu        Ví dụ như tại sao chỉ có một vài công ty cạnh tranh với một vài công ty khác ở một số thị        trường trong khi ở các thị trường khác, có rất nhiều công ty cạnh tranh với nhau. Tại sao ở        một số thị trường giá cả tăng lên rất nhanh và cũng xuống rất nhanh trong khi ở một số thị        trường khác giá cả lại thay đổi một cách hết sức chậm chạp? Những câu hỏi phức tạp đó sẽ        được thảo luận ở các chương tiếp theo.        Ở bài này, chúng ta sẽ giải thích các câu hỏi đơn giản hơn nhưng không kém phần thú vị. Ví        dụ như thị trường điều tiết giá như thế nào? Tại sao giá cả có thể cân bằng trong một khoảng        thời gian nhất định, sau đó lại biến động để rồi hình thành nên một mức giá cân bằng khác        tại một thời điểm nào đó sau một thời gian nhất định? Chính phủ nên để cho thị trường tự        hoạt động hay nên can thiệp vào thị trường?2.3.2.2. Cân bằng thị trường        Ở phần trên, chúng ta đã xét cung, cầu một cách tách biệt. Chúng ta đã biết rằng ở mỗi một        mức giá hàng hóa sẽ được bán và mua với khối lượng khác nhau. Khi giá tăng thì lượng        mua hàng hóa sẽ giảm, nhưng thay vào đó lượng bán lại tăng. Ngược lại khi giá giảm, người        tiêu dùng sẵn sàng mua nhiều hàng hóa hơn, còn nhà sản xuất lại bán ít hàng hóa hơn. Các        phân tích đó bị tách biệt ở phần trên. Tuy nhiên, chúng ta cũng đã biết rằng thị trường là nơi        gặp gỡ giữa người bán và người mua. Như vậy, thị trường là nơi giúp người mua và người        bán thỏa thuận với nhau về giá cả và sản lượng để hàng hóa có thể thực sự được tiêu thụ.        Như vậy, có sự liên kết giữa người bán và người mua. Câu hỏi đặt ra là thị trường sẽ làm gì        để thể hiện mối liên kết này? Hơn thế nữa thị trường giúp người tiêu dùng và người bán        hàng thỏa thuận như thế nào? Chúng ta sẽ thấy rằng, cung và cầu sẽ cùng được thị trường        điều tiết gặp nhau tại một điểm cân bằng về giá và lượng, hoặc ta còn gọi là điểm cân bằng        thị trường.        Xem xét hình 2.5 ta thấy, tại điểm P0, lượng cung cấp bằng với lượng cầu yêu cầu là Q0.        Như vậy tại điểm này, số lượng hàng hóa người mua muốn mua bằng chính số lượng hàng        hóa người bán muốn bán. Sở dĩ gọi đó là điểm cân bằng vì tại điểm đó không có lý do nào        khiến cho giá cả tăng lên hay giảm đi nữa chừng nào các yếu tố khác còn giữ nguyên        không đổi.                                       Hình 2.5. Cung, cầu và điểm cân bằng        Thị trường đạt cân bằng ở mức giá P0 và lượng cân bằng là Q0. Ở mức giá cao hơn P1, xuất        hiện sự dư thừa trên thị trường, do đó giá có xu thế giảm xuống. Ở mức giá thấp hơn P2, sẽ        có thiếu hụt trên thị trường và giá có xu hướng tăng.                                                                                                          33
17. 17. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu        Vì sao thị trường lại hướng tới điểm cân bằng? Giả định giá của thị trường đang ở mức P1,        cao hơn mức cân bằng trong hình 2.5. Khi đó do giá cao, nhà sản xuất sẽ cố gắng sản xuất        và bán nhiều hơn, trong khi người tiêu dùng lại không có khả năng và giảm mua hàng hoá.        Dư thừa hàng trên thị trường sẽ tích tụ lại và để bán được lượng dư thừa này, nhà sản xuất        buộc phải giảm giá bán và lúc đó người mua sẽ tăng mua do giá giảm. Do đó nhà sản xuất        và người tiêu dùng sẽ tương tác với nhau và làm cho giá thị trường thấp hơn trước và tiến        đến giá cân bằng.        Điều tương tự ngược lại xảy ra khi giá ở dưới mức P2  thấp hơn giá cân bằng P0. Tại đây,        người mua tăng mua hàng hóa còn người bán thì muốn giảm bán và do vậy sẽ tạo nên hiện        tượng có rất nhiều người sẵn sàng mua hàng, nhưng lại có rất ít hàng hóa trên thị trường        không đủ đáp ứng được người tiêu dùng. Hiện tượng này gọi là sự khan hiếm hàng hóa trên        thị trường.        Sự khan hiếm hàng hóa làm cho người mua sẵn sàng mua hàng hóa đó ở mức giá cao hơn        và điều này tác động tới nhà sản xuất, kích thích họ sản xuất ra nhiều hàng hóa hơn để kiếm        lới. Do vậy, mức giá sẽ tăng dần lên cùng với số lượng hàng hóa cung ra trên thị trường tăng        lên. Giá sẽ tăng cho đến khi đạt được mức giá cân bằng tại P0, thị trường lại xác lập trạng        thái cân bằng.          TÓM LẠI         Thị trường tự do (thị trường cạnh tranh) hoạt động luôn tự điều tiết giá cả và sản lượng về xu thế         cân bằng thị trường. Xu hướng tự điều tiết như vậy được gọi là cơ chế thị trường. Cơ chế thị         trường là xu hướng giá tự điều chỉnh cho tới khi lượng cung bằng lượng cầu (thị trường cân         bằng). Ở điểm cân bằng dưới tác động của cơ chế thị trường sẽ không có bất kỳ sự thiếu hụt hàng         hóa cũng như sự dư thừa hàng hóa trên thị trường. Do vậy sẽ không có bất kỳ áp lực nào về giá.        Trên thực tế, cung và cầu có thể không thường xuyên ở điểm cân bằng, và có một số thị        trường không thực sự cân bằng một cách nhanh chóng khi các điều kiện của thị trường thay        đổi. Nhưng đối với hầu hết hàng hoá, dịch vụ, dưới tác động của cơ chế thị trường, thị        trường luôn luôn có xu thế xoay quanh vị trí cân bằng (trừ một số hàng hoá đặc biệt như các        hàng hoá mang tính đầu cơ).2.3.2.3. Sự bất cân bằng thị trường        Phần trên chúng ta đã chứng minh rằng thị trường luôn có xu hướng trở về trạng thái cân        bằng. Sẽ có rất nhiều người hỏi rằng có phải thị trường luôn ở điểm cân bằng. Thực ra thì        trạng thái cân bằng của thị trường được chi tiết hóa trong phân tích lý thuyết. Trong thực tế,        việc thị trường đạt điểm cân bằng chỉ diễn ra trong một khoảng thời gian rất ngắn. Hầu hết        các thị trường đều ở trạng thái gần với trạng thái cân bằng. Lý do là một doanh nghiệp bán        vừa hết số lượng hàng hóa sản xuất và người mua mua vừa đủ lượng hàng hóa cần ở một        mức giá thị trường là điều rất khó xảy ra và chỉ xảy ra rất ít trong khoảnh khắc nhất định nào        đó. Thông thường luôn có tình trạng thừa hàng hóa vì ít người mua, hoặc thấy hết hàng hóa        ta muốn mua mà nhà cung cấp lại hết hàng. Vậy việc thị trường thông thường sẽ chỉ luôn ở        trạng thái bất cân bằng  tức là dư thừa hoặc thiếu hụt. Nhưng trong mọi hoàn cảnh thì thị        trường tự do sẽ luôn có xu hướng về điểm cân bằng.        Ngoài ra, có thể thấy một sự bất cân bằng khác mà không thể trở về vị trí cân bằng là khi có        sự can thiệp của Chính phủ. Ở phần sau chúng ta sẽ thảo luận chi tiết về sự bất cân bằng thị        trường dưới sự can thiệp giá từ Chính phủ.34
18. 18. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu         Tuy nhiên, dù ở bất kỳ trường hợp nào chúng ta đều thấy rằng, sự bất cân bằng trên thị         trường gây nên những hậu quả không tốt, đặc biệt về phía lợi ích của người tiêu dùng, nhà         sản xuất cũng như toàn xã hội. Nhưng chúng ta cũng nên chấp nhận rằng, thị trường hiện tại         trên thế giới đa phần là thị trường không hoàn hảo và hầu hết đều ở mức bất cân bằng.2.3.3.   Sự thay đổi giá và sản lượng cân bằng2.3.3.1. Từ sự dịch chuyển đường cầu thị trường         Trong phần này chúng ta tập trung vào xem xét những nhân tố ảnh hưởng tới cầu sẽ tác         động lên cân bằng thị trường như thế nào? Việc phân tích kết hợp cung, cầu có thể cho phép         ta giải thích nhiều hiện tượng của thị trường trong thực tế. Phần này trả lời cụ thể câu hỏi:         Điều gì sẽ xảy ra khi đường cầu của thị trường dịch chuyển, trong khi đường cung của thị         trường không thay đổi.         Chúng ta hãy giả sử rằng thu nhập của gia đình tăng lên đột ngột dẫn đến nhiều người muốn         sử dụng các sản phẩm về trứng hơn như các món về trứng làm bánh, sử dụng trứng để làm         đẹp da mặt, v.v... Khi đó đường cầu về trứng sẽ dịch chuyển sang bên phải khi thu nhập         cao hơn.                               Hình 2.6. Một sự cân bằng mới khi đường cầu dịch chuyển         Khi đường cầu dịch chuyển sang phải, điểm cân bằng của thị trường ở mức giá P3 cao hơn         và ở mức sản lượng Q3 cao hơn.         Xem xét hình 2.6 ta thấy rằng khi đường cầu dịch chuyển sang bên trái số lượng người mua         sẽ tăng. Nếu các nhà sản xuất vẫn giữ ở mức giá P1 và sản lượng Q1 sẽ tạo ra sự khan hiếm         trứng trên thị trường. Điều này một lần nữa dưới tác động của cơ chế thị trường, giá hàng         hóa sẽ tăng dần lên từ mức P1 tới mức P3 và theo đó số lượng trứng sản xuất ra sẽ tăng từ         mức Q1 lên tới Q3, khi đó thị trường sẽ có mức cân bằng mới. Mức giá P3 cao hơn mức giá         P1 với số lượng hàng hóa Q3 nhiều hơn mức Q1. Một lần nữa thị trường lại tự xác lập điểm         cân bằng mới tại (P3; Q3).         Tương tự như vậy, tất cả những yếu tố (giá hàng hoá liên quan, thị hiếu người tiêu dùng, số         lượng người tiêu dùng, v.v) làm đường cầu dịch chuyển sẽ tác động lên thị trường và         điểm cân bằng mới sẽ lại được xác lập.                                                                                                            35
19. 19. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.3.3.2. Từ sự dịch chuyển đường cung thị trường        Một kịch bản khác diễn ra do bên nhà cung cấp tác động đến thị trường. Điều gì sẽ xảy ra        khi các nhà cung cấp sẵn sàng tăng sản lượng của mình lên ở mọi mức giá mặc dù người        tiêu dùng không hề quan tâm đến điều đó. Khi đó đường cung sẽ dịch chuyển sang bên phải        và điểm cân bằng mới của thị trường sẽ xuất hiện.        Chúng ta sẽ tiếp tục đưa ra một giả định khác. Lúc này, vào tháng 12-2007, các nhà cung        cấp trứng trên thị trường biết Chính phủ sẽ ban hành lệnh hết dịch cúm gia cầm vào         tháng 2  2008, thực tế ngay tại thời điểm cuối năm 2007, Chính phủ cũng đã biết chắc        chắn dịch đã hết nên không còn kiểm soát các doanh nghiệp cung ứng thêm trứng ra thị        trường. Lập tức tất cả các doanh nghiệp tăng sản xuất nhiều trứng hơn và sẵn sàng cung ứng        ra thị trường nhiều hơn đường cung sẽ dịch chuyển sang phải (S  S).                            Hình 2.7. Cân bằng thị trường mới do đường cung dịch chuyển        Khi đường cung dịch chuyển sang phải, điểm cân bằng của thị trường ở mức giá P3 thấp hơn        và ở mức sản lượng Q3 cao hơn.        Hình 2.7 cho thấy, khi các nhà cung cấp đã tham gia vào thị trường nhiều hơn, lượng cung        cấp trứng trên thị trường sẽ ngày một gia tăng mặc dù nhu cầu của người tiêu dùng không        thay đổi, đường cung dịch chuyển sang phải. Do trên thị trường có nhiều trứng bán hơn        trước nếu nhà sản xuất vẫn giữ giá ở mức P1, thị trường lập tức sẽ xuất hiện hiện tượng dư        thừa hàng hóa. Lượng dư thừa này sẽ nhiều hơn cả lượng Q3 và lúc đó nhà sản xuất buộc        phải giảm giá trứng để tránh việc dư thừa hàng hóa, do đó giá giảm. Khi giá trứng giảm thì        nhà sản xuất sẽ giảm cung trứng dần về Q3. Ngược lại, so với trước, giá hàng hóa sẽ giảm        xuống từ mức P1 tới mức P3 cân bằng thị trường mới dần được xác lập tại (P3; Q3).          TÓM LẠI          Những nhân tố làm đường cung dịch chuyển sẽ làm thay đổi giá và sản lượng cân bằng thị          trường. Nếu đường cung dịch chuyển sang phải thì giá cân bằng giảm và lượng cân bằng tăng.          Nếu đường cung dịch chuyển sang trái thì sẽ làm giá cân bằng tăng còn lượng cân bằng giảm.          Tác động này khác với tác động của dịch chuyển đường cầu thị trường.36
20. 20. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.3.3.3. Từ sự dịch chuyển cùng một lúc đường cung và đường cầu         Cuối cùng chúng ta hãy xem xét kịch bản phức tạp nhất, cả đường cung và đường cầu cùng         dịch chuyển, điều này xảy ra khi mà các yếu tố của thị trường đều tác động đồng thời tới cả         người tiêu dùng và nhà sản xuất.         Ví dụ: Chúng ta xem xét những ảnh hưởng thực tế vào dịp tết Nguyên Đán năm 2008.         Trên thực tế, hai sự kiện cùng vào một thời điểm việc tăng lương cho người lao động được         quyết định vào dịp tết Nguyên Đán, đồng thời Chính phủ ban bố hết dịch cúm gia cầm. Kết         hợp hai điều kiện trên vào thời điểm tết Nguyên Đán, chúng ta sẽ có hiện tượng cả đường         cung và cầu cùng dịch chuyển sang phải, nhưng đường cầu dịch chuyển nhiều hơn (xem         hình 2.8).                       Hình 2.8. Một sự cân bằng mới khi cả đường cung và cầu cùng dịch chuyển         Cung và cầu cùng dịch chuyển khi các điều kiện thị trường thay đổi. Trong ví dụ này, sự         dịch sang phải của cả đường cung và cầu dẫn tới mức giá cao hơn và sản lượng cũng cao         hơn. Nhìn chung, sự thay đổi về giá và sản lượng phụ thuộc vào mức độ dịch chuyển và         hình dạng của từng đường cầu và cung.         Qua hình 2.8 ta thấy sự dịch chuyển cả đường cung và cầu của thị trường. Ở đây, do tác         động của các yếu tố thị trường, cả đường cung và cầu đều dịch chuyển.         Tóm lại, giá và sản lượng sẽ thay đổi phụ thuộc đồng thời vào mức độ dịch chuyển của         đường cung và đường cầu, hình dạng của các đường này. Trong hình trên, có thể điểm cân         bằng mới sẽ có giá thấp hơn nếu quá nhiều nhà sản xuất tham gia vào thị trường và mức tiêu         thụ tăng ít hơn, hoặc giá cân bằng sẽ cao hơn nếu tiền lương tăng cao đột ngột kèm theo         việc nhiều người hơn nữa đổ xô vào thị trường mua hàng hoá này. Để có thể dự đoán được         mức độ và hình dạng của những sự thay đổi, ta phải biết cung và cầu phụ thuộc vào giá và         các biến số khác như thế nào.2.3.4.   Chính sách giá của Chính phủ         Ở phần trên chúng ta đã xem xét các đặc điểm và biến động của cân bằng thị trường, phần         này sẽ đề cập về sự can thiệp của Chính phủ ảnh hưởng như thế nào tới thị trường.         Như chúng ta biết, thị trường hợp pháp là thị trường hoạt động dưới sự cho phép của luật         pháp, các quy định của Chính phủ. Các nước đưa ra các chính sách và thể chế luật pháp         khác nhau cho phép thị trường hoạt động, Chính phủ có đủ quyền áp đặt giá lên thị trường.                                                                                                            37
21. 21. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu        Ví dụ: Khi nền kinh tế có dấu hiệu bất thường như mưa bão làm mất mùa, việc kiểm soát        giá để khống chế sự đầu cơ lương thực.        Chính phủ có thể can thiệp kiểm soát lượng cung cầu, đánh thuế, hoặc cũng có thể kiểm soát        giá. Thực tế kiểm soát giá được sử dụng phổ biến nhất đối với nền kinh tế thị trường tự do        cạnh tranh.        Trong phần này chúng ta xem xét về tác động của chính sách giá lên thị trường.        Chính phủ thường đưa ra chính sách quy định giá trần (trần giá) và giá sàn (sàn giá) để áp        dụng cho các hàng hoá thuộc các lĩnh vực kinh tế trọng điểm, như đầu vào quan trọng cho        nhiều ngành sản xuất kinh doanh khác. Sự thay đổi giá của các hàng hoá này có khả năng        ảnh hưởng tới sự biến động giá của các nền kinh tế ví dụ như năng lượng, thép, than, phân        bón, v.v... Ngoài ra, Chính phủ sẵn sàng can thiệp giá của các hàng hoá dịch vụ thiết yếu        như nông sản và các dịch vụ y tế, giáo dục nhằm đảm bảo người nghèo có thể sống tốt hơn        và an sinh xã hội cũng tốt hơn.        Cần nhận thức rằng, dù các áp lực chính trị vẫn luôn buộc Chính phủ các nước giữ giá ở        mức thấp và tiền lương ở mức cao. Nhưng kinh nghiệm cho thấy rằng việc ấn định giá tối        thiểu hay tối đa trong thị trường đều có xu hướng gây ra những tác động kinh tế bất ngờ và        đôi khi rất sai lầm.2.3.4.1. Giá sàn        Giá sàn thực chất là mức giá tối thiểu do Chính phủ đặt ra nhằm không cho phép các doanh        nghiệp hoặc người mua hạ giá xuống thấp hơn mức giá đó.        Đặc điểm chính của giá sàn là mức giá sàn Chính phủ đưa ra luôn cao hơn mức giá cân bằng        trên thị trường để không cho phép giá xuống quá thấp có hại cho người sản xuất. Ví dụ về        mức lương tối thiểu là quy định Chính phủ về giá        sàn, đôi khi Chính phủ qui định mức lương tối        thiểu (được gọi là giá sàn) cho mọi loại công        việc. Mặc dù mọi người đều nhất trí rằng với mức        lương tối thiểu sẽ giúp chống lại nghèo đói,        nhưng thực tế lại chứng minh rằng đối với mức        lương cao nhằm giúp đỡ những người lao động        này lại có hại cho chính họ vì điều này gây ra thất        nghiệp cho chính họ. Hình 2.9 minh họa mức        lương tối thiểu làm xuất hiện đội ngũ thất nghiệp                                                                    Chính sách của Chính phủ        như thế nào.38
22. 22. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu                             Hình 2.9. Tác động của chính sách kiểm soát giá của Chính phủ         Ấn định mức giá sàn cho lương tối thiểu là FA cao hơn mức giá cân bằng của thị trường tự         do hình thành tại điểm EA, đã tạo ra điểm cân bằng giả JA. Mức sàn quá cao làm cho công         nhân lâm vào tình trạng thất nghiệp một lượng là JA  KA.         Qua biểu đồ chúng ta thấy nếu tăng mức lương tối thiểu sẽ tăng mức độ nghèo khổ của         những công nhân lương thấp và tay nghề kém. Với mức lương tối thiểu cao, các hãng sẵn         sàng sa thải các công nhân tay nghề kém bằng các công nhân                                                                        LƯU Ý         có tay nghề trung bình và cao hơn vì họ đem lại năng suất cao         hơn. Do đó, với mức lương tối thiểu, cầu về lao động chỉ ở ức Nếu mức giá sàn thấp hơn         JA, trong khi cung của thị trường lao động là KA, kết quả là mức giá cân bằng trên thị                                                                        trường thì chính sách giá         sẽ dư thừa một lượng lao động từ KA tới JA. Như phân tích                                                                        này không còn có hiệu lực         trên, số lao động thất nghiệp chủ yếu là công nhân tay nghề                                                                        trong thực tế.         thấp. Vậy là mong muốn của Chính phủ trong việc áp dụng         mức giá sàn nhằm hỗ trợ công nhân nghèo lại khiến họ lâm vào thất nghiệp. Một kết quả trái         với mong muốn.2.3.4.2. Giá trần         Giá trần (trần giá) là quy định của Chính phủ về mức giá tối đa của một loại hàng hoá nào         đó được phép giao dịch trên thị trường.         Đặc điểm chính của giá trần là thấp hơn mức giá cân bằng         của thị trường. Mục đích của Chính phủ khi đưa ra giá         trần là nhằm bảo vệ người tiêu dùng (người nghèo) có khả         năng chi trả cho các hàng hoá thiết yếu, hoặc để kiểm soát         lạm phát hay tránh tình trạng bất ổn cho xã hội.         Ví dụ: Viện phí hay học phí mà Chính phủ Việt Nam quy         cho các bệnh viện công hay các trường, ngân hàng nhà         nước quy định về trần lãi suất. Mặt tích cực của chính         sách này là mức viện phí hay học phí thấp sẽ đảm bảo cho         người nghèo có thể trả và được khám chữa bệnh, được đi                                                                               Bệnh viện quá tải         học như những người có điều kiện khác. Tuy nhiên, vẫn         tồn tại mặt trái của các chính sách giá này đối với chính bản thân người nghèo. Đó là gì?                                                                                                             39
23. 23. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu                                   Hình 2.10. Trần viện phí gây ra thiếu hụt cung         Khi ấn định mức giá trần CB khiến cho một lượng lớn bệnh nhân sẽ nhập viện. Trong khi         đó, các bệnh viện lại không sẵn sàng đảm bảo số giường bệnh cho bệnh nhân do chi phí quá         thấp. Điều đó khiến cho lượng bệnh nhân từ JB đến KB quá tải cho bệnh viện, và sẽ nhận         được chăm sóc với chất lượng thấp.         Trong hình 2.10 cho ta thấy mức ảnh hưởng của trần viện phí  CB, sẽ tác động tích cực và         cả tiêu cực tới bệnh nhân. Vì viện phí rẻ hơn, ví dụ như bệnh viện Việt Đức, họ sẽ đi đến         bệnh viện này nhiều hơn, kể cả khi bệnh không quá nặng có thể chữa trị ở bệnh viên địa         phương (tuyến dưới). Nhưng bệnh viện lại không đủ khả năng khám chữa nhiều bệnh nhân         như vậy và cũng không có điều kiện đầu tư mở rộng hay thuê thêm bác sĩ do thu nhập của         bệnh viên quá thấp. Tình trạng gì sẽ xảy ra? Lượng bệnh nhân (JB  KB) là lượng quá tải đối         với bệnh viện. Vì vậy, lượng bệnh nhân này (có thể là bệnh nhân nặng) sẽ không được chăm         sóc kịp thời vì bệnh viện không đủ khả năng. Thường những người quá tải này lại không         phải là các bệnh nhân giàu, vì nếu giàu thì họ luôn trả tiền cho dịch vụ tư, đảm bảo có chỗ         cho họ.         Vì vậy, nếu gỡ bỏ chính sách giá trần, bệnh nhân sẽ buộc phải về địa phương để chữa bệnh         vì ở đó giá sẽ rẻ hơn, và như vậy bệnh viện cũng sẽ không quá tải, có đủ tiền để phát triển         bệnh viện. Đó chính là cách mà thị trường tự giải quyết các vấn đề của mình.2.3.4.3. Bài tập tình huống          Học viên hãy giải thích những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực đối với ngân hàng cho vay           và doanh nghiệp vay tiền ngân hàng về chính sách định trần lãi suất của Ngân hàng nhà           nước Việt Nam trong năm 2008?          Trong thực tế Chính phủ còn sử dụng một số chính sách khác để can thiệp trực tiếp vào           thị trường của một số hàng hoá dịch vụ cụ thể như: Trợ giá, đánh thuế tiêu thụ đặc biệt,           thuế xuất nhập khẩu v.v... Học viên hãy dùng đồ thị đường cung cầu giải thích cho ảnh           hưởng của những chính sách đó lên giá và sản lượng cân bằng và lên người sản xuất và           người tiêu dùng những hàng hoá đó.          Học viên tự tìm hiểu Chính phủ Việt Nam đang sử dụng những loại chính sách can thiệp           gì vào thị trường của những loại hàng hoá nào ở Việt Nam hiện nay?40
24. 24. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu2.4.     Co giãn của cung và cầu2.4.1.   Tổng quan về co giãn         Ở phần trước chúng ta đã thấy được một số quy luật và         các nhân tố cơ bản tạo nên sự tương tác giữa cung và         cầu thị trường. Nhiều câu hỏi liên quan tới hành vi của         người tiêu dùng và nhà sản xuất đã được phân tích         khái quát. Tuy nhiên, tất cả các phân tích đấy mới chỉ         cho chúng ta hiểu về xu hướng chung của thị trường.         Để xem xét mức độ lượng cung và cầu sẽ thay đổi bao         nhiêu khi có sự thay đổi của giá hay các nhân tố khác         ảnh hưởng tới nó thay đổi thì ta cần sự phân tích                      Co giãn         định lượng.         Kinh tế học sử dụng khái niệm độ co giãn để định lượng mức độ phản ứng của lượng         cung hoặc lượng cầu đối với giá hay các nhân tố khác ảnh hưởng đến nó.         Sau khi hiểu đầy đủ các khái niệm và cách tính cơ bản về các loại co giãn, ta sẽ tìm hiểu         tính ứng dụng trong thực tế của độ co giãn cũng như việc kết hợp các loại co giãn để phân         tích thị trường.          Khái niệm chung về co giãn            Co giãn là gì? Co giãn là việc đo lường mức độ phản hồi của một yếu tố kinh tế này khi            có một yếu tố kinh tế khác thay đổi. Nói một cách khác: Co giãn là một số phản ánh tỉ lệ            phần trăm thay đổi một biến số này khi biến số kia thay đổi một phần trăm.                                            % X          Công thức tổng quát:      EX =                                      Y                                            %Y            Co giãn của X theo Y là lượng phần trăm thay đổi của X khi có một phần trăm thay đổi            của Y). Trong đó Y là biến số kinh tế có ảnh hưởng tới X.            Có nhiều loại co giãn được tính trong Kinh tế Vi mô. Đó là:             Co giãn của cầu theo giá             Co giãn chéo của cầu             Co giãn cầu theo thu nhập             Co giãn cung theo giá             Co giãn cung theo giá đầu vào             v.v2.4.2.   Co giãn của cầu2.4.2.1. Co giãn của cầu theo giá          Khái niệm độ co giãn của cầu theo giá           Có rất nhiều biến số liên quan tới độ co giãn. Trong đó độ co giãn của cầu theo giá là           khái niệm quan trọng nhất.                                                                                                      41
25. 25. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu       Độ co giãn của cầu theo giá là đại lượng đo lường độ nhạy của lượng cầu khi giá thay       đổi. Độ co giãn của cầu theo giá nói cho chúng ta biết lượng cầu đối với một hàng hóa       đó thay đổi bao nhiều phần trăm sau khi giá của hàng hóa đó tăng một phần trăm.      Các cách tính co giãn của cầu theo giá         Cách 1: Tính theo tỉ lệ phần trăm  đây là cách tính tổng quát nhất. Với cách tính này          người ta có thể đo lường sự thay đổi phần trăm của cầu khi các yếu tố liên quan thay          đổi. Với Q và P lần lượt là số lượng cầu và giá, thì công thức của độ co giãn của cầu          theo giá như sau:                                                       % P                                               EP =         (1)                                                       % Q           Trong đó:                         %Q là phần trăm thay đổi của lượng cầu (Q)                         %P là phần trăm thay đổi của giá (P).         Cách 2: Tính theo giá trị tuyệt đối. Cách tính này sử dụng cho tính co giãn khoảng và          điểm. Cách này loại bỏ giá trị âm, và chủ yếu sử dụng cho tính toán co giãn của cung          cầu theo giá.           Vì sự thay đổi phần trăm của một biến số chỉ thể hiện sự thay đổi tuyệt đối của biến           số chia cho giá trị ban đầu của chính biến số đó. Do đó chúng ta hoàn toàn có thể viết           lại như sau:                                               Q / Q P Q                                        EP =         = .   (2)                                               P / P Q P           Hoặc:                                                       P   dQ                                           Ep =          x                                                       Q   dP           Độ co giãn của cầu theo giá thường là một số âm. Bởi vì mối quan hệ giữa giá và cầu           là quan hệ tỉ lệ nghịch. Giá tăng lượng cầu giảm và ngược lại. Do vậy tỉ số Q/P là           âm tức là Ep là âm.         Cách 3: Tính theo đạo hàm của hàm cầu. Thực chất cách tính này xuất phát từ tính tỉ          lệ phần trăm. Tuy nhiên, cách tính này sử dụng khi ta tính độ co giãn mà ta biết trước          hàm cầu. Cách tính này cho phép ta đưa ra một hàm co giãn và xử lý các giá trị tại          các điểm. Rất hữu ích khi sử dụng chúng với hàm bậc một. Lúc đấy chúng ta sẽ có độ          co giãn chính là hệ số góc của hàm cầu.           Công thức tính như sau: Ed = (P1/Q1) x Q(p) (3)           Trong đó:                        Q1 là lượng cầu tại điểm (1)                        P1 là giá tại điểm (1)                        Q(P) là đạo hàm của hàm cầu tính theo giá tại mức giá P1      Những điểm cần lưu ý khi tính độ co giãn       (Tất cả các lưu ý này đều được áp dụng tương tự cho mọi độ co giãn khác)42
26. 26. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu    Thứ nhất, trị số tuyệt đối của co giãn mới là đại lượng cần xem xét nên thường     không viết dấu (-) hay (+) trước các con số tính được. Vì các nhà kinh tế đã nắm rất     rõ các quy luật về cầu (hay cung).    Thứ hai, độ co giãn là sự thay đổi phần trăm chứ không phải sự thay đổi tuyệt đối. Vì     vậy thay đổi của đơn vị đo lường cầu cung hay giá không ảnh hưởng tới độ co giãn.    Thứ ba, liên quan tới sự chính xác khi tính phần trăm thay đổi của giá và sản lượng.     Ở công thức (2), chúng ta hoàn toàn không biết P và Q sẽ tính thế nào. Giá trị của P     và Q lại rất quan trong vì nó làm thay đổi giá trị co giãn. Nên thông thường P và Q sẽ     tính theo giá trị trung bình. Tức là công thức (2) sẽ viết lại như sau:                                        Q               P                            ED =                  :                (4)                                   ( Q1 + Q2 ) / 2 ( P1 + P2 ) / 2      Trong đó:                  P1, Q1 thể hiện mức giá và sản lượng gốc.                  P2, Q2 là giá và lượng mới. Phân loại độ co giãn của cầu theo giá và ứng dụng    Phân loại độ co giãn của cầu theo giá      Sau khi trình bày chi tiết độ co giãn của cầu tại phần trên, trong phần này chúng ta sẽ      xem xét các loại co giãn khác nhau và mối liên hệ co giãn và đồ thị đường cầu quan      hệ như thế nào.      Co giãn chéo của cầu cho ta thấy đầy đủ về mối quan hệ giữa các loại hàng hóa.      Co giãn cầu theo thu nhập cho ta biết cách ứng xử của người tiêu dùng với các hàng      hóa xa xỉ và thiết yếu hay thứ cấp.    Tuỳ theo độ lớn về trị tuyệt đối, co giãn của cầu theo giá được phân chia thành 3     mức độ:         Nếu độ co giãn của cầu theo giá > 1, ta nói: Cầu co giãn theo giá bởi vì 1% thay          đổi của giá gây ra hơn 1% thay đổi của lượng cầu. Ví dụ: Nếu tăng 1% giá sẽ          làm cho lượng cầu giảm đi 5%.         Khi độ co giãn của cầu theo giá < 1, ta nói: Cầu không co giãn theo giá bởi vì          1 % thay đổi của giá đem lại ít hơn 1% thay đổi của lượng cầu. Ví dụ: Khi giá          tăng 1% chỉ làm cho lượng cầu giảm 0.2%.         Khi độ co giãn của cầu = 1, ta nói: Cầu co giãn đơn vị. Trong trường hợp này,          giá tăng lên 1% thì cầu sẽ giảm đi đúng bằng 1%.      Trường hợp cực đoan 1: Khi độ co giãn của cầu theo giá bằng 0, ta nói: Cầu hoàn      toàn không co giãn. Trong trường hợp này, lượng cầu không phản ứng chút nào với      sự thay đổi của giá.      Trường hợp cực đoan 2: Khi độ co giãn của cầu theo giá là vô hạn, ta nói: Cầu hoàn      toàn co giãn theo giá. Trong trường hợp này, chỉ cần một sự thay đổi rất nhỏ theo giá      cũng dẫn đến sự thay đổi vô cùng lớn về lượng cầu.    Ứng dụng của độ co giãn của cầu theo giá      Khảo sát công thức (2) cho ta thấy là sự thay đổi của Ed phụ thuộc vào 2 thành phần      đó là: Sự thay đổi của tỉ số P/Q và sự thay đổi của (Q)/ (P). Mặc dù hai sự thay đổi                                                                                                     43
27. 27. Bài 2: Thi trường  Cung và cầu           này cho ta sự thay đổi của Ed nhưng cần phải lưu ý: Thứ nhất, nếu tỉ số (Q)/ (P)           không đổi, sự thay đổi của P/Q cũng gây ra sự thay đổi của Ed. Có nghĩa là độ lớn           của Ed thay đổi dọc theo đường cầu. Càng về phía phải, Ed càng nhỏ dần và bằng 0           khi đường cầu cắt trục hoành và bằng vô cùng tại điểm đường cầu cắt trục tung. Thứ           hai, bản thân tỉ số (Q)/ (P) chính là độ dốc của đồ thị đường cầu. Tỉ số này thay đổi           làm cho độ dốc thay đổi. Do đó với đồ thị đường thẳng tuyến tính (đường cầu), hình           dạng của đồ thị cho ta biết phần nào về độ co giãn của cầu với giá.           Khảo sát trường hợp thứ nhất, tỉ số (Q)/(P) không đổi tức đường cầu là đường           thẳng. Theo công thức (2), ta thấy rằng Ep thay đổi do thay đổi (Q)/(P) và tỉ lệ           P/Q. Mà khi trượt dọc trên đường cầu, tỉ lệ P/Q này thay đổi. Do vậy độ co giãn của           cầu theo giá phải được đo lường bằng một điểm cụ thể trên đường cầu và sẽ thay đổi           dọc theo đường cầu.      Ví dụ       Hàm cầu của trứng Q = 10.000  P (giá tính bằng đồng, sản lượng tính bằng quả). Ta       thấy, Q/P luôn cân bằng và bằng -1. Tuy nhiên, đường cầu không có một sự co giãn       cố định. Quan sát hình 4.1 ta sẽ thấy rằng nếu ta trượt dọc trên đường cầu, tỉ số P/Q sẽ       thay đổi. Càng gần với trục tung, Q sẽ càng nhỏ và `Ed= 1x (P/Q) sẽ rất lớn.       Khi P =5.000, Q= 5.000, Ed = 1. Trong khoảng từ điểm Ed = - và tới Ed=1, cầu co       giãn theo giá. Khi Ed=1 cầu co giãn đơn vị. Trong khoảng từ Ed = 1 tới Ed = 0, cầu       không (ít) co giãn theo giá. Khi Q = 10.000 thì P = 0 do vậy Ed = 0.                       Hình 2.11. Độ co giãn của cầu thay đổi khi trượt dọc trên đường cầu     Tóm lại, độ co giãn của cầu theo giá phụ thuộc không chỉ vào độ dốc của của đường cầu, mà     còn phụ thuộc vào giá và sản lượng. Độ co giãn trước hết biến đổi dọc theo đường cầu khi     giá và sản lượng thay đổi. Khi độ dốc không đổi thì đường cầu là đường thẳng. Càng gần     với đỉnh đường cầu, giá sẽ rất cao và sản lượng sẽ rất nhỏ, do vậy độ co giãn là vô cùng lớn.     Độ co giãn sẽ giảm theo hướng trượt dọc xuống phía dưới của đường cầu.44
28. 28. Bài 2: Thi trường  Cung và cầuTrường hợp thứ hai: Với các (Q)/ (P) khác nhau.(Q)/ (P) thực chất là độ dốc của đồ thị. Quan sát 3 trường hợp của hình 2.12 cho ta nhữnghình ảnh khác nhau về độ co giãn của cầu theo giá. Trong hình 2.12a, cầu co giãn, giá giảmmột nửa cầu tăng lên gấp 3. Trong hình 2.12b, cầu co giãn đơn vị, lượng cầu tăng gấp 2đúng bằng tỉ lệ giảm một nửa của giá. Hình 2.12c, cầu không co giãn theo giá. Giá giảm đimột nửa, làm lượng cầu tăng lên chỉ ½.                      Hình 2.12. Ba trường hợp về độ co giãn theo giá của cầuXét tiếp hình 2.13 cho ta thấy các trường hợp cực đoan. Khi cầu hoàn toàn không co giãn,đường cầu là đường thẳng đứng. Như vậy giá thay đổi bao nhiêu, cầu đều không thay đổi.Ngược lại, khi cầu hoàn toàn co giãn, đường cầu là đường nằm ngang. Trong trường hợpnày, chỉ cần giá thay đổi một lượng nhỏ, lượng cầu thay đổi vô cùng lớn.                   Hình 2.13. Cầu hoàn toàn co giãn và hoàn toàn không co giãnCác trường hợp cực đoan của cầu là đường cầu thẳng đứng, thể hiện cầu hoàn toàn không cogiãn (Ed=0) và đường cầu nằm ngang, thể hiện cầu hoàn toàn co giãn (Ed=)                                                                                                    45

Share Clipboard        Name*        Description          Others can see my Clipboard CancelSave