Di truyền trội là gì

Gen di truyền ảnh hưởng thế nào đến đứa con tương lai của bạn

Các chuyên gia ước tính rằng có khoảng từ 60.000 đến 100.000 gen (tạo thành từ các DNA) có mặt trong bộ nhiễm sắc thể (NST) gồm 46 chiếc ở người. Em bé sẽ nhận 23 NST từ mẹ và 23 NST từ cha. Với mỗi khả năng kết hợp ngẫu nhiên của gen, từ các NST củamột cặp cha mẹ có thể tạo ra tới 64 nghìn tỷ bộ NST của những đứa con.

Do vậy, quả thật là khó khăn khi muốn dự đoán hình hài của đứa trẻ tương lai. Gen di truyền là một ngành khoa học cực kỳ phức tạp, nhưng những thôngtin cơ bản dưới đây có thể giúp bạnhình dung một phầnvề đứa con tương lai.

Di truyền trội là gì

Bạn có còn nhớ những bài học về gen và ruồi giấm trong môn sinh học ở trường hay không? Các thầy cô luôn nói rằng gen trội thì luôn biểu hiện thành kiểu hình so với gen lặn. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học thì con người còn phức tạp hơn gấp nhiều lần so với ruồi giấm nhỏ bé.

Ngoài ra, phần lớn những đặc điểm của con người là kết quả tác động của nhiều gen chứ không chỉ là một gen riêng lẻ. Đối với một số đặc điểm như chiều cao, cân nặng và đặc biệt là tính cách thì môi trường cũng có một ảnh hưởng cực kỳ quan trọng đến sự biểu hiện gen cũng như đột biến của một số gen.

Màu mắt

Di truyền trội là gì

Nếu chỉ có một cặp gen quy định tính trạng màu mắt thì tối đa con người cũng chỉ có 3 màu mắt là nâu, xanh lam và có lẽ là xanh lá cây. Tuy nhiên trên thực tế, màu mắt của con người vô cùng đa dạng, nguyên nhân là do tác động tổng hợp của nhiều gen.

Màu mắt được quy định bởi lượng melanin hay hắc tố trong mống mắt. Màu mắt sẫm là do số lượng lớn melanin, màu mắt xanh lam chứa rất ít melanin, trong khi các màu mắt khác như xanh lá cây, hạt dẻ lại chứa lượng melanin khác nhau. Thậm chí cũng có khả năng rằng bố mẹ đều có mắt màu xanh lam lại sinh ra con có mắt màu nâu.

Các đặc điểm trên khuôn mặt và cơ thể

Một số đặc điểm trên mặt như là má lúm đồng tiền, gò má cao hay sự đối xứng của khuôn mặt (ví dụ như một bên lông màu ở vị trí cao hơn ở một bên mặt) được cho là những đặc tính trội được di truyền qua nhiều thế hệ. Hình dạng bàn tay, ngón tay, móng chân, móng tay cũng thường xuất hiện qua các thế hệ.

Dấu vân tay cũng là một đặc điểm có tính di truyền trong gia đình. Và tình trạng răng khấp khểnh cũng có tính di truyền bởi cấu tạo của hàm và độ nghiêng của răng đều do gen quy định. Thậm chí cũng tồn tại những gen quy định khoảng cách giữa các răng và được cho là gen trội.

Do vậy để có thể hình dung một cách tổng thể về các đặc điểm mà em bé của bạn sẽ kế thừa, bạn có thể xem qua các bức ảnh của các thế hệ trong gia đình. Nếu bạn nhận thấy rằng phần lớn các thành viên đều có cằm nhọn hay khuôn mặt tròn thì đây là những đặc điểm nổi bật nhất có khả năng di truyền.

Chiều cao và cân nặng

Di truyền trội là gì

Để ước tính một cách khái quát về chiều cao khi trưởng thành của đứa trẻ, bạn có thể lấy trung bình chiều cao của cả bố và mẹ, sau đó cộng thêm 2 inch (khoảng 5 cm) đối với nam và trừ đi 2 inch đối với nữ. Ví dụ như nếu bạn cao 1m57 và chồng bạn cao 1m78 thì chiều cao trung bình sẽ là 1m68. Do vậy, con trai bạn có khả năng sẽ cao khoảng 1m73 và con gái bạn sẽ là 1m63. Tất nhiên, gen di truyền là yếu tố rất khó dự đoán và các chỉ số này có thể không hoàn toàn chính xác. Con bạn thậm chí có thể cao hơn người cha hoặc thấp hơn cả người mẹ.

Những yếu tố cũng có tác động rất mạnh mẽ đến chiều cao cuối cùng của con bạn đó là dinh dưỡng và sức khỏe. Nếu các gen đều quy định rằng chiều cao của con bạn sẽ vào khoảng 1m65 thì có thể trẻ sẽ không đạt được mức chiều cao đó nếu chế độ dinh dưỡng nghèo nàn hoặc gặp phải một số vấn đề gì đó ảnh hưởng đến phát triển. Mặt khác, trẻ cũng có thể cao hơn dự kiến, do các nghiên cứu đều chỉ ra rằng sự cải thiện về chế độ dinh dưỡng đã góp phần thúc đẩy sự phát triển về thể chất trong vòng nhiều thế kỷ qua.

Việc trẻ sẽ có thân hình mảnh khảnh hay thừa cân cũng khá khó dự đoán. Gen di truyền chỉ dự đoán về một trọng lượng nhất định của đứa trẻ chứ không hoàn toàn chắc chắn về điều đó. Khi cả cha và mẹ đều bị béo phì thì đứa trẻ cũng sẽ có xu hướng bị thừa cân. Trẻ cũng có khả năng bị béo phì do gen, thói quen ăn uống của gia đình hay sự kết hợp của cả hai yếu tố này.

Màu tóc

Di truyền trội là gì
Nói chung, màu tóc đen là tính trạng trội so với màu tóc sáng. Nhưng cũng tương tự như màu mắt, màu tóc của con bạn có thể thay đổi đa dạng giữa màu tóc của mẹ và của cha. Màu tócphụ thuộc vào các tế bào sắc tố có trong tóc và sự phối hợp của chúng. Những cặp cha mẹ có màu tóc tương tự nhau cũng có thể sinh con có màu tóc hơi khác một chút nhưng trong cùng khoảng màu.

Điều khá ngạc nhiên là đôi khi những cặp vợ chồng lại sinh ra con mang một màu tóc riêng. Hiện tượng này có thể là do khi một gen lặn quy định màu tóc từ cha hoặc mẹ sẽ kết hợp với một gen lặn từ một người còn lại. Do vậy, một cặp cha mẹ có màu tóc đen mang một gen lặn quy định màu tóc vàng cũng có thể sinh con mang tóc vàng hoe.

Đối với những gen quy định màu tóc đỏ đã từng được cho là gen lặn thì hiện nay lại được cho rằnglà gen trội so với tóc vàng.

Tính cách

Các chuyên gia cho rằng những xu hướng về tính cách ví dụ như cách một người phản ứng với tiếng ồn đều đã được quy định từ khi mới sinh. Nhưng họ cũng đồng ý rằng môi trường cũng có tác động rất lớn đối với hành vi. Ví dụ như một đứa trẻ có thể thừa hưởng tính cách ưa mạo hiểm. Tuy nhiên, sự giáo dục của cha mẹ và môi trường sống cũng có thể khiến đặc điểm đó biểu hiện ở một mức độ thấp hơn hoặc không hề biểu hiện.

Tương tự như vậy, một đứa trẻ được thừa hưởng năng khiếu và khả năng sáng tạo nghệ thuật (đã được chứng minh là do gen di truyền) sẽ phát huy được tài năng của mình nếu được tạo điều kiện phát triển. Nhưng nếu chúng không được tiếp xúc với các môn nghệ thuật hay các loại nhạc cụ thì tài năng của chúng sẽ bị thui chột. Nói là như vậy nhưng đối với một đứa trẻ mà không có các gen quy định năng khiếu thì sự quyết tâm và lao động chăm chỉ cũng có thể bù đắp được chosự thiếu hụt về năng khiếu và trẻ vẫn có thể thành công. Khó có thể tìm được một đặc điểm nào hoàn toàn phụ thuộc di truyền hoặcmôi trường.

Mang thai đôi

Di truyền trội là gì

Tỷ lệ mang thai đôi do một trứng thụ tinh được phân chia thành hai phôi có thể xảy ra một cách ngẫu nhiên và không có liên quan nào về mặt di truyền. Tuy nhiên trường hợp sinh đôi khác trứng, nghĩa là hai đứa trẻ sinh ra do hai trứng thụ tinh với hai tinh trùng khác nhau dường như có ảnh hưởng bởi gen di truyền. Nguyên nhân là do xu hướng rụng nhiều hơn 1 trứng trong một chu kỳ là được thừa hưởng. Do vậy, nếu gia đình bạn đã từng có những cặp sinh đôi khác trứng thì bạn cũng sẽ có khả năng cao sinh ra những đứa trẻ như vậy.

Câu hỏi lớn đặt ra là người ta vẫn chưa biết được hiện tượng rụng hai hay nhiều trứng cùng một lúc được quy định bởi gen trội hay gen lặn. Một trong hai đứa trẻ sinh đôi có thể chết từ trong tử cung, hoặc một phụ nữ có thể bị sảy thai cả hai đứa trẻ song sinh trong giai đoạn đầu thai kỳ mà người đó không hề hay biết mình đang mang thai đôi. Do các nhà khoa học không biết được liệu những cặp song sinh khác trứng thực sự được hình thành như thế nào nên họ cũng không thể chắc chắn được những gen này là trội hay lặn.

Với sự kết hợp vô cùng đa dạng của các gen có ảnh hưởng đến cả ngoại hình và tính cách nên việc dự đoán trước hình dáng của như cá tính của đứa trẻ hầu như là không thể. Tuy nhiên, với niềm mong mỏi được chào đón đứa con tương lai của mình thì có lẽ việc đứa trẻ trông như thế nào cũng không còn quá quan trọng, miễn là bạn luôn biết cách chăm sóc và giáo dục để trẻ được phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.

Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Hiểu thêm về dị tật bẩm sinh ở trẻ nhỏ

Ts.Bs.Trương Hồng Sơn - Viện Y học ứng dụng Việt Nam