Đây là kết quả nghiên cứu của đề tài “Điều tra, nghiên cứu đặc điểm sinh học, hóa học và hoạt tính sinh học từ hai loài của chi Thìa là hóa gỗ (XyloselinumPimenov & Kljuykov) ở tỉnh Hà Giang” - Mã số VAST 04.09/17-18, đã được Viện Hàn lâm KHCNVN giao cho Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật chủ trì, và TS. Nguyễn Phương Hạnh làm chủ nhiệm, thực hiện từ năm 2017- 2018. Ngày 21/02/2019 đề tài được Hội đồng nghiệm thu xếp loại Xuất sắc. Kết quả nổi bật của đề tài là sau khi phân lập các chất từ hai loài Thìa là hóa gỗ Việt và Thìa là hóa gỗ leonid, các nhà khoa học phát hiện hợp chất falcarindiol từ loài Thìa là hóa gỗ Việt có tác dụng gây độc cho cả bốn dòng tế bào ung thư phổi, vú, gan và tiền liệt tuyến. Thử trong ống nghiệm chất này thể hiện tác dụng kháng viêm mạnh.  Cây thìa là hóa gỗ được lấy mẫu tại Hà Giang. Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt NamNhóm nghiên cứu đã xây dựng dữ liệu sinh học, sinh thái hai loài Thìa là hóa gỗ Việt và Thìa là hóa gỗ leonid tại khu Bảo tồn Thiên nhiên Bát Đại Sơn, huyện Quản Bạ, và vùng núi đá vôi thuộc xã Sính Lủng, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Cây Thìa là hóa gỗ thường phân bố ở độ cao 1000 - 1350 m và rất rải rác ở một số nơi nhưng đang bị khai thác mạnh vì mục đích thương mại. Do đó, nguồn gene của chúng đang bị đe dọa nghiêm trọng. Vì thế các kết quả của đề tài là cơ sở khoa học cho việc bảo tồn nguồn gene quý hiếm và nghiên cứu sâu hơn về các đặc tính và hoạt tính mới của chi Thìa là hóa gỗ ở Việt Nam. Các kết quả nghiên cứu của đề tài cũng sẽ là tiền đề cho các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các đặc tính và hoạt tính mới của chi Thìa là hóa gỗ ở Việt Nam trong tương lai. Được biết, Thìa là hóa gỗ (Xyloselinum) là chi mới cho khoa học, lần đầu tiên được phát hiện với hai loài mới đặc hữu của Việt Nam (Thìa là hóa gỗ việt - Xyloselinum vietnamense và Thìa là hóa gỗ leonid - Xyloselinum leonidii). Đây là 2 loài đã được cộng đồng địa phương sử dụng từ lâu đời nhưng tới nay mới được các nhà khoa học phát hiện và công bố./. Trong hóa hữu cơ, lớp phenol, đôi khi gọi là lớp phenolic, là một lớp các hợp chất hữu cơ bao gồm một nhóm hiđrôxyl (-O H) gắn với một nhóm hyđrocacbon thơm. Một số phenol có tính chất sát trùng và được sử dụng để điều chế các chất tẩy trùng. Các phenol khác có đặc tính estrogen hay kìm hãm nội tiết tố. Các hợp chất phenolic có trong tất cả các bộ phận của thực vật, các hợp chất này đã được chứng minh là đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe. Trên thực tế, việc sử dụng một lượng lớn thực phẩm giàu các hợp chất phenolic như trà, quả, rau và ngũ cốc nguyên hạt gắn với sự giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh mãn tính như ung thư, các bệnh tim mạch, viêm mãn tính và nhiều bệnh khác. Những lợi ích tốt cho sức khỏe con người của các hợp chất phenolic có được nhờ các tính chất sinh học của chúng bao gồm hoạt động kháng oxi hóa, kháng viêm, kháng ung thư và kháng vi sinh vật. Hợp tác nghiên cứu giữa viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam và Trung tâm nghiên cứu và chuyển giao công nghệ đã phát hiện một hợp chất phenolic mới và bảy hợp chất khác đã được phân lập từ các cành của cây Thìa là hóa gỗ leonidii (Xyloselinum leonidii) và được xác định bằng phương pháp quang phổ. Trong số các hợp chất phân lập, pteryxin cho thấy tác dụng ức chế mạnh nhất đối với việc sản xuất oxit nitric (IC50 = 17,4 M) trong khi xyloselin cho thấy sự ức chế yếu. Đây là báo cáo đầu tiên về hàm lượng phenolic và hoạt động chống viêm của chi Xyloselinum Chi Xyloselinum Pimenov & Kljuykov, thuộc họ Hoa tán (Apiaceae), mới chỉ có ba loài. X. vietnamense và X. leonidii được mô tả lần đầu tiên vào năm 2006 ở phía bắc Việt Nam, X. laoticum mới công bố gần đây là một loài đặc hữu của tỉnh Viêng Chăn (Lào). Các nghiên cứu về thành phần hóa học của các loài Xyloselium chưa nhiều. TS. Nguyễn Quốc Bình - Phòng Sinh học, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam Có thể tham khảo bài báo ở tạp chí Natural Product Communications, 2018, Vol. 13, No. 11: 1505 - 1506. Cây thìa là hóa gỗ tìm thấy ở Hà Giang, có hoạt tính sinh học gây độc lên các tế bào ung thư phổi, vú, gan, tiền liệt tuyến.
Các nhà sinh học cảnh báo trong số cây cảnh trồng trong nhà có nhiều loại cây chứa độc tố gây chết người nếu ăn phải. |
