Dâu gia xoan hay dâu da xoan, giâu gia xoan, giâu gia nhà, giâu gia thơm, xoan nhừ (danh pháp hai phần: Spondias lakonensis) là loài cây thuộc họ Đào lộn hột. Cây dâu gia xoan phân bố ở Trung Quốc (Hải Nam), Thái Lan, Lào, Việt Nam. Tại Việt Nam, loài này phân bố từ Hà Giang đến Đăk Lăk và được trồng ở nhiều nơi khác. Dâu gia xoan là cây gỗ nhỏ đến trung bình, cao 10 m đến 20 m, mọc trong và ven rừng thường xanh. Quả chua, ăn được, hạt cho dầu. Xã Hà Linh, huyện Hương Khê là là một trong những địa phương trồng nhiều cây dâu da tại Hà Tĩnh. Tại đây có hàng chục hộ dân sử dụng đất đồi núi để trồng, nhiều nhất là 4 ha, ít khoảng một sào. Dâu da là không phải là cây phát triển kinh tế chủ lực của xã, song vào chính vụ, có gia đình cũng thu lời hơn 20 triệu đồng.  Dâu da còn gọi là dâu đất, có tên khoa học Baccaurea sapida, thuộc thân gỗ, cao nhất khoảng 20 m, thấp nhất là 5 m. Quả mọc ở thân và một số cành to, khi chín có màu đỏ hoặc vàng. Ông Trần Văn Kỳ, 60 tuổi, trú thôn 6, xã Hà Linh cho biết, gia đình sở hữu 17 cây trên diện tích đất 4 ha, cho quả hàng chục năm nay. "Một cây trồng khoảng 5 năm là cho thu hoạch. Để cây ra quả đều, hàng năm phải bón phân chuồng hai lần vào tháng một và bảy", ông Kỳ nói. Cuối tháng 5, vườn dâu da của gia đình ông Kỳ chín đỏ, quả mọc chi chít từ dưới gốc lên đến ngọn. Hàng ngày, thương lái lái xe máy, đưa dụng cụ đến thu hái đưa đi bán lẻ. Mùa thu hoạch kéo dài trong khoảng hai tuần, một kg mua tại vườn giá 15.000 đồng. "Những năm trước, mỗi ngày có 5-10 khách đến mua, tôi bán 20.000 đồng một kg. Năm nay do dịch Covid-19 nên nhu cầu và giá bị giảm, một ngày được khoảng ba người. Trung bình một cây tôi lời từ 1-3 triệu đồng", ông Kỳ nói. Sáng 30/5, bà Trần Thị Hà, 47 tuổi, trú xóm 2, xã Hà Linh có mặt tại vườn của ông Kỳ, bắc thang trèo lên cây hái quả theo số lượng đã đặt từ trước. Thương lái mang theo xô nhựa để đựng sản phẩm. Một chùm dâu da có đến vài chục quả. Bóc lớp vỏ bên ngoài, phía trong lộ ra lớp ruột trong suốt. Nhiều chỗ quả chín và xanh xen lẫn, khi hái người dân phải cẩn thận để tránh làm rụng những quả chưa chín ở bên cạnh. Theo bà Hà, cây dâu da thân khá giòn, khi hái không nên đứng trên các cành cây yếu, dễ bị gãy. Với những chùm quả ở xa tầm tay với cần dùng sào để thu hoạch, cử người đứng phía dưới hứng. Ông Trần Văn Kỳ cho biết thêm, ong vò vẽ thường làm tổ trên các cành cây, vì vậy ông luôn nhắc nhở thương lái khi đến thu mua nên cẩn thận, tránh va phải tổ ong. "Một số người do không để ý, làm động tổ nên bị ong đuổi theo cắn khiến sốt mấy ngày", ông Kỳ nói. Sau gần một tiếng, bà Hà hái được khoảng 30 kg dâu da. Quả được bà Hà bỏ vào xô nhựa, đưa lên cân và thanh toán tiền cho chủ nhà. "Hàng ngày tôi thu mua tại vườn được 50-60 kg", bà Hà nói. Người thân của bà Hà dựng lán, bày bán dâu da cùng quả vải bên quốc lộ 15A đoạn qua xã Hà Linh, huyện Hương Khê. Giá 1 kg dâu da khi bán ra thị trường là 20.000 đồng. Ngoài bán bên đường, bà Hà còn chụp hình quả dâu da vừa thu mua tại vườn đăng lên Facebook cá nhân để thu hút khách. |
