Quá trình tương tác giữa các mảng kiến tạo, một phần vỏ Trái Đất, là nguyên nhân tạo ra những ngọn núi lửa, động đất và nhiều hiện tượng địa chất khác.
Các mảng kiến tạo đã xáo trộn xung quanh bề mặt hành tinh của chúng ta ở bất cứ đâu từ 3,3 đến 4,4 tỷ năm trước. Một vài tỷ năm chuyển động kiến tạo và tái chế vỏ Trái đất có nghĩa là khá khó khăn để tìm ra cách Trái đất xuất hiện các mảng kiến tạo ở nơi đầu tiên.
Cách đây vài năm, các nhà nghiên cứu đã phát triển một mô hình cho thấy các mảng kiến tạo được hình thành đầu tiên trong một quá trình tương tự như cách chúng tiếp tục dịch chuyển với một số phần của vỏ Trái đất lặn xuống bên dưới những phần khác. Phản ứng dây chuyền của các mảnh vỏ kéo dài hàng thiên niên kỷ.
Nhưng nghiên cứu mới trình bày một mô hình cho thấy sự khác biệt. Nhóm nghiên cứu đề xuất rằng hàng tỷ năm trước, lớp vỏ hình thành gần đây của Trái đất trở nên nóng, gây ra sự giãn nở của lớp vỏ, dẫn đến sự nứt vỡ dẫn đến cái mà ngày nay chúng ta gọi là mảng kiến tạo.
Giả thuyết Trái đất mở rộng không phải là một ý tưởng mới. Vào những năm 1800, một Trái đất mở rộng đã được đề xuất để giải thích các đặc điểm địa lý như núi có thể hình thành như thế nào. Tuy nhiên, vấn đề đã khác khi các nhà nghiên cứu đưa ra quan điểm về kiến tạo mảng.
"Câu trả lời nằm trong việc xem xét các cơ chế mất nhiệt lớn có thể xảy ra trong thời kỳ đầu của Trái đất. Nếu sự phát triển của núi lửa mang vật liệu nóng từ dưới sâu lên bề mặt liên quan đến sự mất nhiệt sớm, điều đó sẽ thay đổi mọi thứ", nhà khoa học hành tinh của Đại học Hong Kong Alexander Webb nói.
Sự tích tụ vật liệu được làm mát cuối cùng sẽ chìm xuống và làm mát thạch quyển, làm chậm các ngọn núi lửa cùng với việc làm mát tổng thể của Trái đất. Đổi lại, điều này sẽ giữ lại sức nóng bên trong của hành tinh, làm mở rộng lớp vỏ, khiến nó bị nứt và hình thành các mảng kiến tạo.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng nghiên cứu này mới dừng ở mức độ là một giả thuyết. Chúng ta vẫn chưa thể khẳng định được những gì đã xảy ra trên Trái đất cổ đại để tạo ra các mảng kiến tạo. Nhưng với nhiều bằng chứng hơn, giả thuyết này có thể là một phần quan trọng trong việc tìm ra các tính năng độc đáo về hành tinh của chúng ta.
Lý thuyết cấu tạo của Trái Đất. Các mảng kiến tạo Địa lí 6 Kết nối tri thức với cuộc sống ngắn gọn, đầy đủ, dễ hiểu
1. Cấu tạo bên trong của Trái Đất
Quảng cáo
Video mô phỏng cấu tạo của Trái Đất
- Trái Đất được cấu tạo bởi ba lớp, từ ngoài vào trong bao gồm: vỏ Trái Đất, man-ti và nhân Trái Đất.
- Vỏ Trái Đất có độ dày từ 5 đến 70 km, càng xuống sâu nhiệt độ càng tăng, tối đa lên đến 10000C.
- Bao man-ti với trạng thái quánh dẻo đến rắn, có độ dày 2900 km, nhiệt độ từ 1500 - 37000C.
- Lớp nhân có tạng thái từ lỏng đến rắn với độ dày khoảng 3400 km, nhiệt độ khoảng 50000C.
2. Các địa máng (mảng kiến tạo)
- Vỏ Trái Đất được cấu tạo bởi các địa mảng nằm kề nhau. Do tác động của vật chất nóng chảy (mac-ma) trong lớp man-ti, các địa mảng di chuyển với tốc độ rất chậm. Trong khi di chuyển, các địa mảng có thể xô vào nhau hoặc tách xa nhau.
- Bảy mảng kiến tạo lớn trên Trái Đất là: Mảng Bắc Mĩ, Nam Mĩ, Âu – Á, châu Phi, Nam Cực, Ấn – Úc, Thái Bình Dương.
- Ở đới tiếp giáp giữa các mảng sẽ hình thành các dãy núi, các vực sâu…. Kèm theo là các hiện tượng động đất và núi lửa.
- Trả lời câu hỏi mục 1 trang 129 SGK Địa lí 6 Kết nối tri thức với cuộc sống Hãy nêu sự khác nhau về độ dày, trạng thái, nhiệt độ giữa vỏ Trái Đất, man-ti và nhân (có thể lập bảng so sánh). Trả lời câu hỏi mục 2 trang 130 SGK Địa lí 6 Kết nối tri thức với cuộc sống
Quan sát hình 2, em hãy: - Kể tên các địa mảng lớn của Trái Đất. Việt Nam nằm ở địa mảng nào? - Dựa vào chú giải, tìm trên hình các địa mảng xô vào nhau và đới tiếp giáp của các địa mảng đó.
Các mảng kiến tạo có đặc điểm gì?
Mảng kiến tạo là lớp vỏ với một ít lớp phủ ở bên dưới. Phía dưới nó là vật chất yếu, nóng và di động hơn. Chênh lệch về độ đặc giữa hai lớp khiến những lớp nằm bên trên dịch chuyển, va chạm, hợp nhất và đâm vào nhau. Ở các khu vực này, đứt gãy và núi hình thành, núi lửa và động đất dẫn tới sự sống ra đời.
Có bao nhiêu mảng kiến tạo lớp 10?
Bề mặt Trái Đất bao gồm 15 mảng lớn và 38 mảng nhỏ, tổng cộng là 52 mảng kiến tạo.
Các mảng kiến tạo thường như thế nào?
Theo thuyết kiến tạo mảng, toàn bộ lớp vỏ cứng ngoài cùng dày 100 km của Trái Đất, còn gọi là thạch quyển, được cấu tạo bởi các mảng kiến tạo không đứng yên mà dịch chuyển. Với tốc độ di chuyển từ 2 đến 10cm mỗi năm, một số mảng kiến tạo va chạm vào nhau, bị phân tách hoặc mài qua nhau.
Tại sao các mảng kiến tạo có thể di chuyển được?
Các mảng kiến tạo có thể di chuyển do mật độ tương đối của thạch quyển đại dương và độ yếu tương đối của quyển mềm. Quá trình mất nhiệt từ manti được xem như nguồn gốc gây kiến tạo mảng.