Các nhà nghiên cứu Michael Gazzaniga và Roger Sperry đã đề xuất thuyết thiên về một bên (concept of lateralization), trong đó bán cầu não trái và bán cầu não phải có các chức năng khác nhau, nhưng chúng giao tiếp với nhau thông qua các kết nối vật lý của hai bên (dây thần kinh). Một ví dụ về sự thiên về một bên là ngôn ngữ. Đối với hầu hết mọi người, chức năng ngôn ngữ nằm ở bán cầu não trái, đặc biệt là đối với người thuận tay phải. Nền tảng cho thuyết não bị chia cắt (split-brain theory) thường dựa trên nghiên cứu đã được thực hiện trên những người bệnh bị ngắt kết nối giữa bán cầu não phải và bán cầu não để điều trị chứng động kinh nặng. Thuyết não bị chia cắt chia não được mô tả là bán cầu não trái đưa ra các mệnh lệnh hợp lý cho bán cầu não phải và bán cầu não phải phản ứng bằng các cảm xúc dựa trên mệnh lệnh đã đưa. Show  Mỗi bán cầu não phụ trách những chức năng khác nhau Não thiên về một bên (Brain lateralization) diễn ra ở một số chức năng của não, trong đó, một số vùng nhất định của não thực hiện một số chức năng cụ thể. Nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng bán cầu não trái và phải được sử dụng ngang nhau, điều này cho thấy có sự kết nối giữa hai bán cầu đại não về mặt chức năng và vật lý (dây thần kinh). Các khu vực của bộ não chịu trách nhiệm về các chức năng như trí nhớ thay đổi tùy thuộc vào bán cầu não nào chiếm ưu thế. Trong khi bộ não của người có thể thiên về bên trái hoặc bên phải thay đổi theo tuổi tác, thì yếu tố ngoại hình không liên quan đến việc não bộ của người đó lệch trái hoặc lệch phải. 2. Bán cầu nào chiếm ưu thế?Mặc dù không có lý thuyết đơn lẻ nào giải thích hoàn toàn sự phức tạp của các chức năng não, nhưng kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh (neuroimaging techniques) cho thấy một số khác biệt rõ rệt (không đối xứng) giữa bán cầu não trái và phải, được gọi là não thiên về một bên (lateralization). Ví dụ về những khác biệt này như: chức năng ngôn ngữ ở bề mặt vùng Broca và vùng Wernicke ở não trái, còn chức năng về cảm xúc và phi ngôn ngữ thì lại ở não phải. Bán cầu não phải có chức năng về cảm xúc Các vùng chịu trách nhiệm về ngôn ngữ có xu hướng nằm ở bán cầu não chiếm ưu thế và ngược lại với khả năng thuận tay. Ví dụ, nếu bạn thuận tay trái, các vùng chức năng ngôn ngữ của bạn có nhiều khả năng nằm ở não phải. Ngược lại, nếu bạn thuận tay phải thì các chức năng nói của bạn có nhiều khả năng nằm ở bên não trái. 2.1. Đặc điểm và chức năng não tráiCác chức năng não trái bao gồm:
Theo nghiên cứu khoa học thần kinh, não trái còn được kích thích tích cực bởi những trải nghiệm mới, kiểm soát hệ thống miễn dịch, đồng thời chịu trách nhiệm về các chức năng tự động của ví dụ như: nhịp thở, nhịp tim và tiêu hóa. Tâm lý học não trái và não phải mô tả thêm các chức năng của não trái bao gồm: khả năng chú ý đến chi tiết, kỹ năng vận động tinh và khả năng chuyển đổi âm thanh sang ngôn ngữ và dịch nghĩa. Mạng lưới não trái cũng được cho là kiểm soát tư duy phân tích/logic, bao gồm khả năng toán học và kỹ năng giải quyết vấn đề. Não trái chịu trách nhiệm chức năng tự động như nhịp tim 2.2. Đặc điểm và chức năng não phảiBán cầu não phải được cho là cho phép trẻ nhỏ hiểu các khái niệm nhiều hơn so với ít hơn, nhưng sự hiểu biết về các giá trị số cụ thể thì lại liên quan đến bán cầu não trái. Các hoạt động nhận thức khác có xu hướng bị chi phối bởi bán cầu não phải bao gồm: sự chú ý và xử lý hình dạng hình ảnh tổng thể của đồ vật, cảm xúc và ý nghĩa của hàm ý. Về phát triển não bộ, các nhà khoa học trong lĩnh vực thần kinh chỉ ra rằng con người cho đến khoảng 3 tuổi, bán cầu não phải có xu hướng chiếm ưu thế trong chức năng não. Não bộ là cơ quan điều khiển nhiều hoạt động của cơ thể. Giải phẫu não bộ là cách giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cấu trúc, hoạt động của cơ quan quan trọng này. Cùng tìm hiểu những thông tin quan trọng này trong bài viết dưới đây. 1. Giải phẫu não và chức năng nãoNão bộ là cơ quan thu nhận và xử lý những thông tin từ 5 loại giác quan(thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác) trong cùng một thời điểm. Não bộ có thể kiểm soát được trí nhớ, hành vi, ngôn ngữ, liên quan mật thiết đến hệ thần kinh và rất nhiều hoạt động khác trong cơ thể. Bộ não có cấu tạo rất phức tạp Có thể nói rằng, cấu trúc của bộ não rất phức tạp. Dưới đây là thông tin chi tiết về giải phẫu não bộ: - Giải phẫu màng não: Đây là phần bọc ngoài của não bộ với chức năng bảo vệ hộp sọ tránh khỏi những tổn thương khi va chạm. Màng não cũng liên quan chặt chẽ đến hệ thần kinh trung ương nên những tổn thương màng não đều rất nghiêm trọng. Màng não gồm có: + Màng cứng: Là lớp ngoài cùng bao gồm mô liên kết cứng và xơ. Màng cứng lại chia thành lớp màng đáy bên ngoài và lớp màng não bên trong. Lớp màng não cũng hình thành các nếp gấp để phân chia khoang khoang riêng biệt phân thành những khu khác nhau của não bộ. + Màng nhện: Là lớp bao phủ não bộ và tủy sống, chính là phần kết nối giữa màng cứng và màng mềm. Khoang dưới nhện là nơi mà các mạch máu và những dây thần kinh đi qua não, hấp thu dịch não tủy. + Màng mềm: Lớp màng mỏng này nằm ở bên trong và bảo phủ phần vỏ não, tủy sống. - Phần đại não: Gồm có bán cầu đại não trái và não phải. Rãnh ngăn giữa 2 bán cầu não này được gọi là khe nứt liên vùng. Mỗi bán cầu não lại được chia thành những thùy não có chức năng khác nhau. + Thùy trán: nằm ở phía trước não bộ và điều khiển các hoạt động vận động, giải quyết tình huống, khả năng phán đoán và kiểm soát cảm xúc. + Thủy đỉnh: Thu nhận và xử lý thông tin từ bộ phận cảm giác. Vị trí của thùy đỉnh là nằm ngay sau thùy trán. + Thùy thái dương: Có chức năng ghi nhớ trực quan, hiểu về cảm xúc và ngôn ngữ. Vị trí của thùy thái dương là nằm ở 2 bên của phần đầu và nằm ngang với tai. + Thùy chẩm: Ở phía sau đại não và giúp con người có khả năng đọc và hiểu từ ngữ hay những thông tin liên quan đến tầm nhìn. - Phần tiểu não: Vị trí của tiểu não là phần sau của não bộ. Có chức năng quan trọng trong những chuyển động chủ động, giúp cơ thể luôn trong trạng thái cân bằng. - Não trung gian: Bao gồm: + Đồi thị: Có vai trò giống như một trạm chuyển tiếp để những tín hiệu đã thu nhận được sẽ tiếp tục tiến sâu vào não bộ. + Biểu mô: Là bộ phận có liên quan mật thiết đến những yếu tố như cảm xúc, hành vi và trí nhớ dài hạn. + Vùng dưới đồi: Rất quan trọng trong việc cân bằng nội môi, thực hiện những nhu cầu sinh lý của cơ thể, đặc biệt là chu kỳ đi vào giấc ngủ, thức giấc, điều hòa nhiệt độ, kiểm soát thèm ăn, điều hòa sản xuất hormone,… Bộ não giúp con người có thể ghi nhớ được nhiều thông tin - Thân não: Bao gồm: + Não giữa: Là bộ phận liên quan nhiều đến thính giác và thị giác. + Cầu não: Là phần nằm dưới não giữa và có kích thước lớn nhất trong thân não. Tại đây có những dây thần kinh sọ não với nhiều chức năng khác nhau liên quan đến cử động, cảm giác và một số cấu trúc khác vùng đầu mặt. + Tủy não: Có vai trò kiểm soát chức năng tim phổi và vị trí của nó thấp nhất trong cấu tạo não bộ. 2. Một số triệu chứng khi mắc các bệnh về nãoKhi não bộ bị tổn thương chẳng hạn như chấn thương não, tai biến mạch máu não, u não, rối loạn thoái hóa thần kinh,... người bệnh có thể xuất hiện rất nhiều triệu chứng khác nhau. Cụ thể là: - Chấn thương não: Khi xảy ra chấn thương não, bệnh nhân có thể phải đối mặt với một số vấn đề như đau đầu, liên tục nôn, chóng mặt, không xác định được phương hướng, mệt mỏi, buồn ngủ, nói ngọng chậm nói, nói ngọng, giãn đồng tử, chảy dịch ở tai và mũi, có hiện tượng co giật, suy giảm thị lực, suy giảm trí nhớ, nghe như có tiếng chuông bên tai, tâm lý người bệnh không ổn định,… Đau đầu có thể là biểu hiện của bệnh về não - Chấn thương mạch máu não có thể gây ra một số triệu chứng như đau đầu đột ngột và cơn đau dữ dội, người bệnh không nói được, không nhìn được, rơi vào tình trạng hôn mê, liệt,… - U não: Những triệu chứng của bệnh rất mơ hồ và dễ nhầm lẫn với những bệnh lý khác như buồn nôn, di chuyển khó khăn, mất tập trung, co giật,… - Thoái hóa thần kinh với một số triệu chứng như không thể giữ thăng bằng cơ thể, tâm lý không ổn định,… - Một số bệnh liên quan đến tâm thần như tình trạng mặc cảm, lo sợ, chán nản, hoang tưởng, ảo giác, hay cáu gắt,… 3. Một số phương pháp giúp cải thiện sức khỏe não bộĐể tăng cường sức khỏe não bộ, bạn nên thực hiện một số phương pháp dưới đây: - Bổ sung các loại thực phẩm tốt cho não bộ chẳng hạn như các loại cá béo, quả việt quất, các loại rau lá xanh,… Bên cạnh đó, cần tránh ăn quá nhiều đường và các chất phụ gia để tránh gây ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và ghi nhớ của não bộ. - Ngủ đủ giấc để bộ não có thời gian lưu trữ những thông tin mới và đào thải những chất độc hại ra bên ngoài. Học đàn cũng là cách cải thiện sức khỏe não bộ rất hiệu quả - Không ngừng học hỏi để não bộ luôn nhạy bén và phát triển tốt. Học một loại ngôn ngữ mới hay học nhạc cụ chính là những phương pháp rất hữu ích trong việc kích thích não bộ, dù bạn đang ở bất cứ độ tuổi nào. - Duy trì sự tương tác và hỗ trợ xã hội để thúc đẩy giải phóng các chất hóa học thần kinh và giúp cho bộ não của bạn luôn nhạy bén. - Thường xuyên tập thể dục để cải thiện tuần hoàn, giúp bạn thư giãn và có giấc ngủ ngon hơn, phòng tránh suy giảm nhận thức. Bạn có thể lựa chọn một số bài tập như đi bộ, đạp xe, chèo thuyền, leo núi,… và tập luyện với cường độ phù hợp với thể trạng sức khỏe của mình. Trên đây là thông tin về giải phẫu não, chức năng của não, các triệu chứng khi não bị tổn thương và một số phương pháp giúp cải thiện sức khỏe não bộ. Nếu có những dấu hiệu bất thường, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế để thăm khám, điều trị kịp thời, phòng tránh những nguy cơ rủi ro nghiêm trọng về sức khỏe. Mọi thắc mắc cần được giải đáp và có nhu cầu kiểm tra sức khỏe, quý khách hàng vui lòng liên hệ tổng đài 1900 56 56 56, các tổng đài viên của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn. |
