Bài giảng ngữ văn 10 bài tỏ lòng năm 2024

Lịch sử văn học Việt Nam luôn luôn đồng hành cùng với lịch sử dân tộc, phản ánh chặng đường của dân tộc suốt 4000 năm dựng nước và giữ nước. Trong đó, thời đại nhà Trần với hào khí Đông A hào hùng đã để lại những dấu ấn không thể phai mờ trong nhiều sáng tác văn thơ.

Ở bài viết này, chúng ta sẽ cùng Thầy Phạm Hữu Cường (giáo viên môn Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI) đi phân tích bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão, như một sáng tác tiêu biểu thể hiện hào khí Đông A bất khuất quật cường của dân tộc Việt Nam.

Mục lục

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

• * Phạm Ngũ Lão (1255–1320) là danh tướng nhà Trần trong lịch sử Việt Nam.
  • Phạm Ngũ Lão, người làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, Hải Dương (nay thuộc huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên, Việt Nam).
  • Ông là người văn võ song toàn
  • Ông là người góp công rất lớn trong cả hai cuộc kháng chiến chống Mông-Nguyên lần thứ hai năm 1285 và lần thứ ba năm 1288.
  • Về sáng tác: Ông sáng tác ít nhưng để đời với hai bài thơ đó là bài Thuật hoài (Tỏ lòng) và Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương (Viếng Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương).

2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ được sáng tác trước cuộc kháng chiến quân Mông – Nguyên lần thứ 2 (1285) của quân đội nhà Trần

b. Nhan đề

Nhan đề: “Thuật” là kể, bày tỏ nỗi lòng, “Hoài” là nỗi lòng \=> “Thuật hoài” nghĩa là bày tỏ nỗi lòng.

c. Thể loại

Thất ngôn tứ tuyệt luật Đường

d. Bố cục

Bài thơ gồm 2 phần:

• Phần I: Hình ảnh người tráng sĩ và quân đội thời Trần (2 câu đầu)
  • Phần II: Nỗi lòng tác giả (2 câu sau)

II. Đọc hiểu văn bản

1. Hình ảnh người tráng sĩ và quân đội thời Trần

Phiên âm:

“Hoành sóc giang sơn cáp kỷ thu, Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu.”

Dịch nghĩa:

“Múa giáo non sông trải mấy thu, Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.”

• “Hoành sóc” nghĩa là “Cầm ngang ngọn giáo” khắc họa được tư thế hiên ngang, vững chắc của người tráng sĩ.
  • “Non sông” hiện lên không gian rộng lớn mang tầm vũ trụ
  • “Mấy thu” miêu tả thời gian trải dài theo năm tháng

\=> Càng làm nổi bật hình ảnh người tráng sĩ đời Trần với tầm vóc lớn lao, hiên ngang, mang vẻ đẹp kì vĩ dẻo dai.

• “Ba quân” hiện thân cho quân đội nhà Trần thể hiện ý chí, sức mạnh của quân dân lúc bấy giờ
  • “tì hổ” là hình ảnh mang tính chất ước lệ chỉ loài hổ báo => sức mạnh ghê gớm, lớn lao, oai phong lẫm liệt
  • “khí thôn ngưu” (tính cường điệu, so sánh) thể hiện sức mạnh hổ báo nuốt trôi trâu hoặc khí thế phi thường át sao Ngưu.

\=> Sức mạnh bách chiến bách thắng – hào khí Đông A

Hai dòng thơ mở đầu: Hình ảnh tráng sĩ (cá nhân) lồng vào hình ảnh ba quân (dân tộc) – sức mạnh dân tộc. Đó là một hình ảnh mang tính lý tưởng và tầm thời đại.

2. Nỗi lòng tác giả

Phiên âm:

“Nam nhi vị liễu công danh trái

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu”

Dịch nghĩa:

“Công danh nam tử còn vương nợ

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”

• “Nợ công danh” => Quan niệm chí làm trai thời phong kiến là làm trai phải có công danh với đời, giang sơn và có khát vọng cống hiến.
  • “thẹn” vì chưa bằng Vũ Hầu để giúp dân, cứu nước, và chưa trả xong nợ nước, chưa lập công danh với đời.=> Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách, khát vọng của người trai thời Trần.

⇒ Việc sử dụng điển cố điển tích cùng với âm hưởng trầm lắng, suy tư hai câu thơ cuối đã thể hiện tâm tư và khát vọng lập công của Phạm Ngũ Lão cùng quan điểm về chí làm trai rất tiến bộ của ông.

III. Tổng kết

• Với bút pháp Đường thi sắc sảo, Phạm Ngũ Lão đã thể hiện được khát vọng lí tưởng của tráng sĩ thời Trần
  • Thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách cao đẹp của tác giả
  • Bài thơ ngắn gọn, súc tích; hình ảnh thơ hoành tráng

Hy vọng với bài viết kèm video giảng dạy của Thầy Phạm Hữu Cường (giáo viên môn Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI) về bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) sẽ giúp ích cho các em trong quá trình học môn văn lớp 10.

• 1. VVAAØØ ÑÑAAØØOO TTAAÏÏOO TTÆÆNNHH TTIIEEÀÀNN GGIIAANNGG TTrrööôôøønngg TTHHPPTT VVÓÓNNHH BBÌÌNNHH TỎ LÒNG (Thuật Hoài) Phạm Ngũ Lão Luyện thi đại học, ôn thi đại học trực tuyến
• 2. Hoài) Phạm Ngũ Lão NNỘỘII DDUUNNGG II//.. GGiiớớii tthhiiệệuu:: 11.. TTáácc ggiiảả:: 22.. TThhểể llooạạii:: 33.. ĐĐọọcc :: IIII//.. TTììmm hhiiểểuu vvăănn bbảảnn:: 11.. HHaaii ccââuu đđầầuu:: 22.. HHaaii ccââuu ccuuốốii:: IIIIII//.. CChhủủ đđềề:: IIVV//.. TTổổnngg kkếếtt ::
• 3. Hoài) Phạm Ngũ Lão II//.. GGiiớớii tthhiiệệuu :: 11.. TTáácc ggiiảả :: PPhhạạmm NNggũũ LLããoo (11225555--11332200)) XXuuấấtt tthhâânn ttừừ ttầầnngg llớớpp bbììnnhh ddâânn ,, ccoonn rrểể ccủủaa TTrrầầnn HHưưnngg ĐĐạạoo .. CCóó ccôônngg llớớnn ttrroonngg ccuuộộcc kkhháánngg cchhiiếếnn cchhốốnngg NNgguuyyêênn --MMôônngg.. CCóó đđịịaa vvịị ccaaoo ởở tthhờờii TTrrầầnn .. -- LLàà nnggưườờii vvăănn vvõõ ttooàànn ttààii..
• 4.
• 5. Hoài) 22.. TThhểể llooạạii :: 33.. ĐĐọọcc:: Phạm Ngũ Lão TThhấấtt nnggôônn ttứứ ttuuyyệệtt ĐĐưườờnngg lluuậậtt Luyện thi đại học, ôn thi đại học trực tuyến
• 6. h¸n
• 7. Hoài) Phạm Ngũ Lão Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu , Tam quân tì hổ khí thôn ngưu . Nam nhi vị liễu công danh trái , Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu . Phiên âm Dịch nghĩa Cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu , Múa giáo non sông trải mấy thu , Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu . Công danh nam tử còn vương nợ , Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu . Dịch thơ Ba quân như hổ báo , khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu . Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh , Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu
• 8. vvăănn bbảảnn:: 11.. HHaaii ccââuu đđầầuu:: Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu, Tam quân tì hổ khí thôn ngưu. Phiên âm Dịch nghĩa Cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu , Ba quân như hổ báo , khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu. Dịch thơ Múa giáo non sông trải mấy thu , Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu .
• 9. Hoài) Phạm Ngũ Lão IIII//.. TTììmm hhiiểểuu vvăănn bbảảnn :: 11.. HHaaii ccââuu đđầầuu :: HHooàànnhh ssóócc :: ccầầmm nnggaanngg nnggọọnn ggiiááoo bbảảoo vvệệ nnoonn ssôônngg đđấấtt nnưướớcc.. KKhháápp kkỉỉ tthhuu::mmấấyy nnăămm rrồồii  NNggưườờii ttrráánngg ssĩĩ vvớớii ttưư tthhếế ooaaii pphhoonngg ,, llẫẫmm lliiệệtt,, ccầầmm ggưươơmm rraa ttrrậậnn ,, mmaanngg ttầầmm vvóócc vvũũ ttrrụụ llớớnn llaaoo kkìì vvĩĩ .. -- TTaamm qquuâânn :: qquuâânn đđộộii nnhhàà TTrrầầnn  ssứứcc mmạạnnhh ddâânn ttộộcc .. --KKhhíí tthhôônn nnggưưuu :: KKhhíí tthhếế hhùùnngg ddũũnngg nnuuốốtt ttrrôôii ttrrââuu NNTT:: ssoo ssáánnhh ccưườờnngg đđiiệệuu nnhhịịpp tthhơơ 44//33 ++ ââmm hhưưởởnngg hhààoo hhùùnngg ..  KKhhíí tthhếế ttiiếếnn ccôônngg ddũũnngg mmããnnhh ccủủaa qquuâânn đđộộii nnhhàà TTrrầầnn ((HHààoo kkhhíí ĐĐôônngg AA)) .. TTưư tthhếế hhiiêênn nnggaanngg ccủủaa nnggưườờii ttrraaii (( ccáá nnhhâânn ,, ccoonn nnggưườờii )) SSứứcc mmạạnnhh kkhhíí tthhếế qquuyyếếtt cchhiiếếnn ,, qquuyyếếtt tthhắắnngg ccủủaa qquuâânn ddâânn nnhhàà TTrrầầnn ((ccộộnngg đđồồnngg ddâânn ttộộcc)) ..  VVẻẻ đđẹẹpp hhààoo hhùùnngg ccủủaa ccoonn nnggưườờii vvàà tthhờờii đđạạii nnhhàà TTrrầầnn ..
• 10.
• 11. ccuuốốii:: Phiên âm: Nam nhi vị liễu công danh trái , Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu . Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh, Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu. Dịch thơ: Công danh nam tử còn vương nợ , Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu . Dịch nghĩa:
• 12. Hoài) Phạm Ngũ Lão  22.. HHaaii ccââuu ccuuốốii :: CCôônngg ddaannhh :: CCôônngg :: ssựự nngghhiiệệpp .. DDaannhh :: ddaannhh ttiiếếnngg ,, ttiiếếnngg tthhơơmm .. NNợợ :: nngghhĩĩaa vvụụ đđốốii vvớớii đđấấtt nnưướớcc ..  LLààmm ttrraaii pphhảảii ccóó ssựự nngghhiiệệpp :: LLậậpp ccôônngg ;; ggiiưươơnngg ddaannhh,, đđểể llạạii ttiiếếnngg tthhơơmm cchhoo đđờờii,, ccooii đđóó llàà nngghhĩĩaa vvụụ  qquuaann nniiệệmm nnhhâânn ssiinnhh ttíícchh ccựựcc,, llíí ttưưởởnngg ssốốnngg ccủủaa ttrraanngg nnaamm nnhhii tthhờờii pphhoonngg kkiiếếnn..
• 13.
• 14. Hoài) Phạm Ngũ Lão -Thẹn : + vì thấy mình không có đủ mưu trí như Vũ hầu để trừ giặc cứu nước. +vì chưa trả xong nợ nước.  nhân cách lớn, nỗi thẹn đầy khiêm tốn, cao cả. Khát vọng phụng sự nhà Trần cho đến hết đời  Vẻ đẹp tâm hồn , nhân cách , lí tưởng , khát vọng của tác giả .
• 15. Hoài) Phạm Ngũ Lão IIIIII//.. CChhủủ đđềề :: CChhíí llààmm ttrraaii vvớớii llíí ttưưởởnngg ttrruunngg qquuâânn ,, ááii qquuốốcc IIVV//.. TTổổnngg kkếếtt :: NNgghhệệ tthhuuậậtt :: BBààii tthhơơ ĐĐưườờnngg lluuậậtt nnggắắnn ggọọnn ,, ssúúcc ttíícchh .. BBúútt pphháápp nngghhệệ tthhuuậậtt hhooàànnhh ttrráánngg ccóó ttíínnhh ssửử tthhii .. NNộộii dduunngg :: KKhhắắcc hhọọaa vvẻẻ đđẹẹpp ccủủaa ccoonn nnggưườờii ccóó ssứứcc mmạạnnhh ,, llíí ttưưởởnngg ,, nnhhâânn ccáácchh ccaaoo ccảả ,, kkhhíí tthhếế hhààoo hhùùnngg ccủủaa tthhờờii đđạạii(( hhààoo kkhhíí ĐĐôônngg AA )) TTấấmm llòònngg vvìì ddâânn vvìì nnưướớcc..
• 16. ttậậpp:: QQuuaa nnhhữữnngg llờờii tthhơơ ttỏỏ llòònngg eemm tthhấấyy hhììnnhh ảảnnhh ttrraanngg nnaamm nnhhii tthhờờii TTrrầầnn mmaanngg vvẻẻ đđẹẹpp nnhhưư tthhếế nnààoo?? ĐĐiiềềuu đđóó ccóó ýý nngghhĩĩaa ggìì đđốốii vvớớii ttuuổổii ttrrẻẻ hhôômm nnaayy vvàà mmaaii ssaauu?? DD .. HHưướớnngg ddẫẫnn hhọọcc bbààii –– cchhuuẩẩnn bbịị bbààii :: HHưướớnngg ddẫẫnn hhọọcc bbààii :: HHọọcc tthhuuộộcc llòònngg bbààii tthhơơ ((bbảảnn pphhiiêênn ââmm vvàà ddịịcchh tthhơơ)) HHààoo kkhhíí ĐĐôônngg AA tthhểể hhiiệệnn ttrroonngg bbààii tthhơơ HHưướớnngg ddẫẫnn ssooạạnn bbààii :: SSooạạnn:: CCảảnnhh NNggààyy HHèè ((BBảảoo kkíínnhh ccảảnnhh ggiiớớii –– bbààii 4433)) ccủủaa NNgguuyyễễnn TTrrããii .. ĐĐọọcc pphhầầnn ttiiểểuu ddẫẫnn ,, vvăănn bbảảnn ,, cchhúú ggiiảảii SSGGKK PPhhâânn ttíícchh llààmm rrõõ :: vvẻẻ đđẹẹpp ttââmm hhồồnn ccủủaa NNgguuyyễễnn TTrrããii ttrrưướớcc tthhiiêênn nnhhiiêênn ,, ccuuộộcc ssốốnngg ,, ccoonn nnggưườờii ((66 ccââuu đđầầuu)).. kkhháátt vvọọnngg vvềề mmộộtt ccuuộộcc ssốốnngg tthhaannhh bbììnnhh hhạạnnhh pphhúúcc cchhoo nnhhâânn ddâânn ((22 ccââuu ccuuốốii)) .. Luyện thi đại học, ôn thi đại học trực tuyến
• 17. chùa Châu nằm ở thị trấn Kiện Khê , huyện Thanh Liêm , Hà Nam DI T+Í CĐềHn ỦĐnỀg -N H ưTnHg YỜê n PHẠM NGŨ LÃO
• 18. Châu thờ Điện súy Tướng quân Phạm Ngũ Lão, một danh tướng đời Trần
• 19.
• 20. quay hướng nam, phía tây giáp 3 gian đền thờ Phạm Ngũ Lão
• 21. chùa Châu Luyện thi đại học, ôn thi đại học trực tuyến
• 22. Hưng Yên, thờ Phạm Ngũ Lão