Tìm hiểu ý nghĩa của hành trình vĩ đại đi tìm đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh
(VOH) - Nhìn lại hành trình Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước mới thấy rõ tình yêu nước, thương dân vô hạn, tầm nhìn chiến lược của một bậc đại nhân, đại trí, đại dũng.
Đã 111 năm (5/6/1911 - 5/6/2022) trôi qua kể từ thời khắc Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, cho đến ngày nay, sự kiện này vẫn luôn là mốc son chói lọi trong công cuộc cách mạng giành độc lập, tự do cho dân tộc. Vậy điều gì đã thôi thúc chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành một thân một mình, không bầu bạn, không người thân, chỉ với hai bàn tay trắng và chút kiến thức học ở nhà trường lại dám xuất dương đi thẳng về phía kẻ thù của dân tộc mình để tìm con đường cứu nước?
1. Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước năm nào?
Trong hoàn cảnh đất nước bị thực dân Pháp đô hộ, chế độ phong kiến tay sai bóc lột, Người đã chứng kiến những nỗi thống khổ của người dân, sự thất bại của các phong trào yêu nước. Chính thực tế ấy cùng tinh thần yêu nước cháy bỏng đã đưa chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành, khi ấy mới 21 tuổi, quyết định đi tìm hướng đi mới cho cách mạng Việt Nam. Vậy Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước khi nào?
Ngày 5/6/1911, chàng thanh niên trẻ Nguyễn Tất Thành đã lên con tàu Amiral Latouche Tréville (Pháp) làm giấy tờ đăng ký với tên là Văn Ba, bắt đầu chuyến hành trình tìm đường cứu nước kéo dài 30 năm. Nơi Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước là bến cảng Nhà Rồng - một thương cảng sầm uất nằm bên sông Sài Gòn.
Bến Nhà Rồng những năm đầu thế kỷ XXNếu những tiền bối cách mạng chọn sang phương Đông, nhờ cậy vào những nước láng giềng để giành độc lập dân tộc, thì chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành lại chọn các nước phương tây, cụ thể chính nước Pháp - kẻ thù của nước ta lúc bấy giờ. Người muốn tìm hiểu và khảo nghiệm thực tế trong “nội bộ kẻ thù của dân tộc mình”, muốn làm quen với nền văn minh Pháp, muốn học hỏi nhiều hơn nữa để “trở về giúp đồng bào ta”.
Và hơn 30 năm sau ngày 5/6/1911, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng Sản Việt Nam, nhân dân cả nước đã vùng lên giành chính quyền trong cuộc cách mạng tháng 8 năm 1945 để giải phóng đất nước khỏi ách nô lệ thực dân trong suốt gần 80 năm.
Tàu Amiral Latouche Tréville, nơi chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành làm phụ bếp khi rời Tổ quốc ra đi tìm đường cứu nước (6/1911)2. Bối cảnh quốc tế và trong nước khi Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước
Bối cảnh lịch sử trong nước và thế giới lúc bấy giờ có tác động vô cùng quan trọng đến quyết định ra đi tìm đường cứu nước của chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành.
2.1 Bối cảnh quốc tế
Từ cuối thế kỷ XIX, các nước châu Á trở thành thuộc địa, nửa thuộc địa của các nước đế quốc như Anh, Pháp, Mỹ, Nhật Bản, Hà Lan…, trong đó có Việt Nam. Những năm Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước vào đầu thế kỷ XX, thế giới liên tiếp diễn ra nhiều sự kiện lịch sử quan trọng. Trong đó, cuộc xung đột, tranh giành quyền lợi giữa các nước đế quốc đã dẫn đến cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918), làm cho các mâu thuẫn vốn có của chủ nghĩa đế quốc trở nên gay gắt. Đây là thời cơ để các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bùng lên mạnh mẽ.
Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917, chủ nghĩa Mác - Lênin từ lý luận đã trở thành hiện thực, mở ra một thời đại mới - thời đại cách mạng chống đế quốc, thời đại giải phóng dân tộc.
Tháng 3/1919, Quốc tế Cộng sản (Quốc tế III) được thành lập đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Đối với Việt Nam, Quốc tế Cộng sản có vai trò quan trọng trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam sau này.
Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 thắng lợi2.2 Bối cảnh trong nước
Vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, đất nước ta từ một nước phong kiến độc lập chuyển sang chế độ thuộc địa nửa phong kiến. Nhân dân ta vừa phải chịu ách thống trị tàn bạo của thực dân Pháp vừa bị chính quyền phong kiến tay sai bóc lột, đẩy vào cảnh lầm than. Đây cũng chính là khoảng thời gian Chủ tịch Hồ Chí Minh được sinh ra và trưởng thành.
Lúc bấy giờ, có nhiều phong trào yêu nước nổ ra khắp nơi với nhiều xu hướng khác nhau. Điển hình như các cuộc khởi nghĩa chống Pháp dưới ngọn cờ Cần Vương; các cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế dưới sự lãnh đạo của Hoàng Hoa Thám kéo dài hơn 30 năm; phong trào Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục... do các sĩ phu yêu nước chịu ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ tư sản như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh lãnh đạo.
Mặc dù diễn ra mạnh mẽ nhưng tất cả các phong trào này đều thất bại. Nguyên nhân cốt lõi chính là thiếu một con đường và phương pháp đấu tranh đúng đắn, phù hợp với tình hình trong nước và bối cảnh quốc tế lúc bấy giờ. Chứng kiến cảnh “nước mất, nhà tan”, nhân dân bị đàn áp, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã nuôi dưỡng ý chí, quyết tâm giành lại độc lập, tự do cho dân tộc.
Hình ảnh về Phong trào Đông Du (1905-1909)3. Bác Hồ đã đi qua bao nhiêu quốc gia trong hành trình tìm đường cứu nước
Bác Hồ trước khi ra đi tìm đường cứu nước là chàng thanh niên một gia đình Nho học yêu nước có ông ngoại là cụ Hoàng Đường, cha là cụ Nguyễn Sinh Sắc đều là những nhà nho xuất sắc. Người được thừa hưởng truyền thống anh dũng, bất khuất của mảnh đất Nghệ An - nơi sản sinh ra những bậc hiền tài của đất nước. Trong quá trình trưởng thành, Người đã chứng kiến sự tàn bạo của thực dân Pháp, sự phụ thuộc của chế độ phong kiến bù nhìn khiến nhân dân ta bị đói khổ, lầm than.
Xuất phát từ tình yêu nước, thương dân nồng nàn, Nguyễn Tất Thành đã chọn sống với lý tưởng vĩ đại, quyết tâm thay đổi vận mệnh của đất nước. Ngày 5/6/1911, Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước. Trong suốt 30 năm bôn ba nước ngoài, Người đã đi qua 3 đại dương, 4 châu lục, đặt chân đến hơn 30 quốc gia và các vùng lãnh thổ, qua hàng trăm thành phố lớn nhỏ để tìm con đường cách mạng cho dân tộc Việt Nam.
Nguyễn Ái Quốc và báo Người cùng khổ"Từ bến cảng Nhà Rồng, Nguyễn Tất Thành đã đi qua Singapore, Colombo, vượt Hồng hải, qua Suez Pháp. Vòng quanh châu Âu, châu Phi, châu Mỹ, châu Á qua các nước Bồ đào nha, Tây Ban nha, Algerie, Tunisie, cửa biển Đông Phi, qua Cong go, Dahomey, Guinée, Sénégal, vượt Đại Tây dương đến Hoa Kỳ, xuống Nam Mỹ, tới Arhentina…Tiếp đó, trở lại Anh, đến Pháp qua Đức, tới Liên xô, Trung Quốc, sang Thái Lan… tất cả hành trình hơn 30 nước."
Trích từ bài viết "Kỷ niệm 110 năm ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước (05/6/1911- 05/6/2021)" của ban Tuyên Giáo Huyện Ủy Nam Trà My, Tỉnh Quảng Nam
4. Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước bao lâu?
Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước năm 1911 và trở lại Tổ quốc vào ngày 28/1/1941 tại Pác Bó, Cao Bằng. Trong suốt 30 năm ấy, Người đã trải qua hơn 20 công việc, nghề nghiệp khác nhau như làm phụ bếp, nhận cào tuyết cho một trường học, rồi làm thợ đốt lò,... để nuôi ý chí giành lại độc lập, tự do cho dân tộc. Từ năm 1919, Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc này tên Nguyễn Ái Quốc đã sử dụng ngòi bút của mình để tố cáo, phơi bày tội ác dã tâm của chế độ thực dân Pháp và tuyên truyền chủ nghĩa xã hội. Sau này, Người luôn không ngừng tìm hướng đi cho cách mạng Việt Nam, vạch ra đường lối để lãnh đạo nhân dân các thuộc địa đấu tranh chống áp bức, giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và giải phóng con người.
Chủ tịch Hồ Chí Minh lội suối đi công tác ở chiến khu Việt BắcSự kiện Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước năm 1911 là bước ngoặt quan trọng, thay đổi vận mệnh của dân tộc, từ một quốc gia nô lệ trở thành một quốc gia độc lập. Chủ tịch Hồ Chí Minh mãi là một nhân cách lớn, một tấm gương lớn về lòng yêu nước nồng nàn, lòng nhân hậu, bác ái, là biểu tượng cao đẹp đầy tự hào của dân tộc Việt Nam.
Nguồn ảnh: Internet
Cách đây 111 năm, ngày 5/6/1911, tại Bến cảng Nhà Rồng, thành phố Sài Gòn - Gia Định (nay là Thành phố Hồ Chí Minh), người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành khi đó mới vừa tròn 21 tuổi đã lên chiếc tàu mang tên Amiral La Touche De Tréville, ra đi tìm đường cứu nước.
Hành trình của người thanh niên yêu nước ấy đã hình thành nên chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh; từ đó mở ra cho dân tộc Việt Nam một con đường tiến tới độc lập, tự do.
Đó còn là một hành trình nhân văn, ở đó, tấm gương về lòng dũng cảm, đức hy sinh của Nguyễn Tất Thành, Nguyễn Ái Quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh mãi khắc ghi trong lòng mỗi người dân Việt Nam.
Bước ngoặt lịch sử
Trong bối cảnh đầu thế kỉ XX, dưới ách thống trị của chế độ thực dân phong kiến, chứng kiến đất nước trong cảnh lầm than, nhân dân ta "Một cổ hai tròng," bị chà đạp, áp bức, bóc lột tàn bạo, nhiều phong trào yêu nước đã nổ ra như phong trào Cần Vương, cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Yên Thế, phong trào Duy Tân của Phan Chu Trinh, phong trào Đông kinh nghĩa thục của Phan Bội Châu… nhưng tất cả đều thất bại.
Ngưỡng mộ và kính trọng lòng yêu nước, dũng cảm, kiên cường của các bậc tiền bối, với tấm lòng yêu nước sâu sắc, sự trăn trở về vận mệnh dân tộc, bằng sự hiểu biết của bản thân, Nguyễn Tất Thành sớm nhận ra dân tộc cần phải có con đường mới phù hợp với quy luật phát triển của lịch sử để giành lại độc lập, tự do.
[Chủ tịch Hồ Chí Minh trong con mắt nhà sử học Anh John Callow]
Nung nấu quyết tâm đi tìm con đường đó, chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành đã đi bộ từ Phan Thiết để tới Sài Gòn, tìm cơ hội đến phương Tây, thực hiện ước mơ cháy bỏng đó.
Đây chính là bước ngoặt quan trọng, mở đầu cho quá trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành. Đến ngày 5/6/1911, trên con tàu Amiral La Touche De Tréville từ bến cảng Nhà Rồng, tự giới thiệu là Văn Ba xin làm phụ bếp, Nguyễn Tất Thành đã rời Tổ quốc, bắt đầu cuộc hành trình 30 năm tìm con đường giải phóng dân tộc.
Nhận xét về quyết định sang phương Tây tìm hiểu của Nguyễn Tất Thành, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Lý Việt Quang, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) cho rằng, đây là một quyết định lịch sử.
Với việc chọn hướng đi sang phương Tây, tìm hiểu thực chất những điều ẩn giấu sau khẩu hiệu mỹ miều "Tự do, Bình đẳng, Bác ái," Hồ Chí Minh đã có điều kiện để quan sát một chân trời mới, từ đó đưa lại cho Người những tư duy rất mới.
Người từng băn khoăn: "cũng có những người Pháp tốt," "Tại sao người Pháp không 'khai hóa' đồng bào của họ trước khi đi 'khai hóa' chúng ta."
Cũng chính nhờ chọn hướng đi đúng đắn sang phương Tây, Hồ Chí Minh được tiếp xúc với nhiều nền văn hóa mới, tư tưởng mới.
Bằng tư duy độc lập, tự chủ, Người đã gạn lọc và tiếp thu những hạt nhân hợp lý, làm giàu thêm vốn văn hóa của bản thân, để vươn lên tầm cao của văn hóa nhân loại, trở thành nhà văn hóa vừa mang đậm chất Á Đông, vừa hết sức cởi mở, hòa hợp với văn hóa phương Tây.
Đặc biệt, nhờ chọn hướng đi sang phương Tây, Hồ Chí Minh đã có điều kiện để gặp gỡ, nghiên cứu và tiếp thu chủ nghĩa Mác Lênin, thế giới quan và phương pháp luận khoa học, cách mạng, giúp giải quyết triệt để sự nghiệp giải phóng dân tộc ở Việt Nam.
Trong vòng 10 năm, từ 1911 đến năm 1920, Người đã đến nhiều nơi trên thế giới. Bàn chân của Người đã từng in dấu trên nhiều nước thuộc các đại lục Âu, Á, Phi, Mỹ.
Đặc biệt, Người đã dừng chân khảo sát khá lâu ở 3 nước đế quốc lớn nhất thời đó là Mỹ, Anh và Pháp. Qua những chuyến đi, gặp những người dân ở các giai cấp, Người thực sự hiểu rằng, chủ nghĩa đế quốc, thực dân là cội nguồn của mọi đau khổ cho giai cấp công nhân và nhân dân ở các nước chính quốc cũng như thuộc địa.
Nhận thức được xu thế phát triển tất yếu của lịch sử và tính chất của thời đại mới mà Cách mạng Tháng Mười mở ra, Người xác định con đường cứu nước, con đường giải phóng dân tộc đúng đắn, khám phá ra chân lý lịch sử: "Chỉ có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ."
Người đã viết: "Luận cương của Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao! Tôi vui mừng đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: "Hỡi đồng bào bị đọa đầy đau khổ! Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta!" Từ đó tôi hoàn toàn tin theo Lênin, tin theo Quốc tế III."
Con đường tất yếu của dân tộc
Mang trong mình lòng yêu nước nồng nàn cùng với những năm tháng tìm tòi không mệt mỏi về lý luận và hoạt động trong phong trào công nhân quốc tế, Nguyễn Tất Thành bất chấp mọi hiểm nguy, đến với chủ nghĩa Mác Lênin, tham gia thành lập Đảng Cộng sản Pháp cuối năm 1920, trở thành nhà hoạt động quốc tế xuất sắc Nguyễn Ái Quốc.
Cũng từ đó, chủ nghĩa Mác Lênin bắt đầu thâm nhập vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam. Cách mạng Việt Nam từ đây có một phương hướng mới, một bước ngoặt mới.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Danh Tiên, Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) đánh giá, việc lựa chọn con đường giải phóng dân tộc theo khuynh hướng cách mạng vô sản, thể hiện tầm nhìn chiến lược và phù hợp với xu thế thời đại của Người; đồng thời đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân lao động.
Đến thời điểm này, cách mạng vô sản là cuộc cách mạng toàn diện, sâu sắc và triệt để nhất. Cuộc cách mạng đó không chỉ giải phóng giai cấp, mà gắn liền với nó là giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội.
Kiên định đi theo con đường đó, sau hơn 30 năm bôn ba hành trình cứu nước, ngày 28/1/1941, Nguyễn Ái Quốc trở về nước trực tiếp lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, đưa cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám thành công, thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, đánh dấu một mốc son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.
Đây cũng là minh chứng cho sự lãnh đạo tài tình, đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam, mà Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng lập, rèn luyện.
Đến nay, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội tiếp tục là đường lối nhất quán của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Sau hơn 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử.
Thực tiễn sinh động của sự nghiệp đổi mới là minh chứng hùng hồn khẳng định chân lý: "Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát vọng của nhân dân ta, là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử."
"Trong bối cảnh hiện nay, Đảng chủ trương càng phải kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Bởi lẽ, độc lập dân tộc là mục tiêu, tiền đề và là điều kiện tiên quyết để xây dựng chủ nghĩa xã hội, không có độc lập dân tộc thì không thể xây dựng chủ nghĩa xã hội; còn xây dựng chủ nghĩa xã hội là nhằm tăng cường nguồn lực vật chất - kỹ thuật ngày càng dồi dào hơn; xây dựng đất nước hùng cường, tạo cơ sở, nền tảng vững chắc để giữ vững độc lập dân tộc," Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Danh Tiên nhận định.
Kỷ niệm 111 năm (5/6/1911- 5/6/2022), ngày ra đi tìm đường cứu nước của Người thanh niên Nguyễn Tất Thành, từ chuyến đi lịch sử Người đã tìm ra con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam, là dịp Đảng, Nhà nước và nhân dân ta khẳng định một lần nữa quyết tâm đi theo con đường Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tìm ra, lựa chọn, đó là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, đem lại cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc thực sự cho tất cả mọi người, cho các dân tộc./.